Senatorowie I kadencji Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (1989–1991)

lista w projekcie Wikimedia

Senatorowie I kadencji zostali wybrani 4 i 18 czerwca 1989 oraz w wyniku wyborów uzupełniających przeprowadzonych 8 października 1989, 4 i 18 lutego 1990 oraz 27 maja i 10 czerwca 1990. Kadencja senatorów rozpoczęła się z dniem drugiej tury wyborów parlamentarnych (18 czerwca 1989), a zakończyła się 25 listopada 1991[1].

Andrzej Stelmachowski – marszałek Senatu I kadencji

W wyniku wyborów parlamentarnych w 1989 (tzw. wyborów kontraktowych[2] lub czerwcowych[3]) wybrano 100 senatorów. Były to pierwsze wybory do Senatu w powojennej historii Polski – izba ta została zlikwidowana na skutek sfałszowanego w 1946 przez komunistów referendum. Utworzenie Senatu oraz przeprowadzenie do niego całkowicie wolnych oraz demokratycznych wyborów było jednym z podstawowych uzgodnień Okrągłego Stołu, które solidarnościowa opozycja zawarła ze skupioną wokół PZPR władzą[4].

7 kwietnia 1989 Sejm PRL dokonał nowelizacji konstytucji, wprowadzając do niej instytucję Senatu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[5], a także uchwalił ordynację wyborczą. Zgodnie z nią senatorowie zostali wybrani w 49 okręgach wyborczych obejmujących obszar poszczególnych województw – w 47 wybierano po dwie osoby, a w 2 – warszawskim i katowickim – po trzech przedstawicieli do izby wyższej[6]. 29 grudnia 1989 dokonano kolejnej zmiany konstytucji – nazwę Polska Rzeczpospolita Ludowa zastąpiono nazwą Rzeczpospolita Polska, tym samym senatorowie Senatu PRL stali się senatorami Senatu RP[7].

99 spośród 100 senatorów wyłonionych w wyborach czerwcowych zostało wybranych jako przedstawiciele opozycyjnego Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”. 92 z nich wygrało już 4 czerwca, pozostałych 7 zwyciężyło w ponownym głosowaniu z 18 czerwca[8][9][10]. 1 mandat uzyskał niezależny kandydat Henryk Stokłosa[11], który został wybrany w drugiej turze[10].

Wśród senatorów wybranych w wyborach kontraktowych znalazło się 6 kobiet i 94 mężczyzn. Cztery osoby spośród nich legitymowały się stażem parlamentarnym – w różnych kadencjach Sejmu PRL zasiadali uprzednio Gustaw Holoubek[12], Edmund Osmańczyk[13], Ryszard Reiff[14] i Stanisław Stomma[15]; mandat poselski sprawowała wcześniej również Dorota Simonides, która wygrała jedne z wyborów uzupełniających do izby wyższej[16].

Przed zakończeniem I kadencji wygasł mandat 5 senatorów[17] (we wszystkich przypadkach na skutek śmierci parlamentarzysty). Grzegorz Białkowski nie dożył dnia złożenia ślubowania. Po jego śmierci, a także po zgonach Edmunda Osmańczyka i Adama Stanowskiego, przeprowadzano trzykrotnie wybory uzupełniające. Mandaty po Mieczysławie Tarnowskim i Janie Józefie Lipskim pozostały nieobsadzone do końca kadencji – senatorowie ci zmarli już po uchwale Sejmu RP z 9 marca 1991, która przewidziała na jesień tego samego roku rozwiązanie obu izb parlamentu i przeprowadzenie w pełni wolnych wyborów[18].

Pierwsze posiedzenie Senatu I kadencji rozpoczęło się w dniu 4 lipca 1989 w Sali Posiedzeń Sejmu[19]. Funkcję marszałka seniora pełnił najstarszy wiekiem senator – Stanisław Stomma[20].

Kluby w Senacie w trakcie kadencji edytuj

Prezydium Senatu I kadencji edytuj

Senator Funkcja Klub Czas pełnienia funkcji
Od Do
Stanisław Stomma Marszałek senior Obywatelski Klub Parlamentarny 1989-07-04 4 lipca 1989(dts)
Marszałek senior przewodniczy obradom Senatu przed wyborem Prezydium
Andrzej Stelmachowski Marszałek Senatu Obywatelski Klub Parlamentarny 1989-07-04 4 lipca 1989(dts)[21] 1991-11-25 25 listopada 1991(dts)
Zofia Kuratowska Wicemarszałek Senatu KP Unii Demokratycznej 1989-07-04 4 lipca 1989(dts)[22] 1991-11-25 25 listopada 1991(dts)
Józef Ślisz Wicemarszałek Senatu Obywatelski Klub Parlamentarny 1989-07-04 4 lipca 1989(dts)[22] 1991-11-25 25 listopada 1991(dts)
Andrzej Wielowieyski Wicemarszałek Senatu KP Unii Demokratycznej 1989-07-04 4 lipca 1989(dts)[22] 1991-11-25 25 listopada 1991(dts)
Andrzej Celiński Członek Niezrzeszony 1989-07-04 4 lipca 1989(dts)[23] 1991-11-25 25 listopada 1991(dts)
Krzysztof Kozłowski Członek Obywatelski Klub Parlamentarny 1989-07-04 4 lipca 1989(dts)[23] 1990-03-30 30 marca 1990(dts)[24]
Edward Wende Członek KP Unii Demokratycznej 1989-07-04 4 lipca 1989(dts)[23] 1991-11-25 25 listopada 1991(dts)
Janusz Ziółkowski Członek Obywatelski Klub Parlamentarny 1990-03-30 30 marca 1990(dts)[24] 1991-11-25 25 listopada 1991(dts)
Roman Duda Członek Obywatelski Klub Parlamentarny 1991-01-18 18 stycznia 1991(dts)[25] 1991-03-01T00:00:00.001 1 marca 1991(dts)[26]
Jerzy Stępień Członek Obywatelski Klub Parlamentarny 1991-03-01T00:00:00.001 1 marca 1991(dts)[27] 1991-11-25 25 listopada 1991(dts)

Funkcje sekretarza Senatu pełnili Anna Bogucka-Skowrońska, Andrzej Czapski, Stanisław Obertaniec, Krzysztof Pawłowski, Andrzej Piesiak, Jerzy Stepień (do 26 września 1989), Bartłomiej Kołodziej (od 26 września 1989)[28].

Senatorowie I kadencji edytuj

 
Jerzy Stępień
 
Krzysztof Kozłowski
 
Ireneusz Niewiarowski
 
Andrzej Wajda
 
Lech Kaczyński
 
Bogdan Lis
 
Andrzej Celiński
 
Andrzej Wielowieyski

Senatorowie wybrani w 1989 edytuj

Pogrubieniem wyróżniono imiona i nazwiska senatorów wyłonionych w I turze wyborów.
Kolorem szarym wyróżniono senatorów, których mandat wygasł w czasie trwania kadencji izby.

Położenie Województwo[9] Liczba
kand.[9]
Wybrani senatorowie[9][10][17] % głosów
I/II tura[9][10]
  bialskopodlaskie 8 Andrzej Czapski 72,28
Mieczysław Trochimiuk 72,24
  białostockie 13 Andrzej Stelmachowski 60,18
Andrzej Kaliciński 58,45
  bielskie 12 Maciej Krzanowski 71,36
Andrzej Kralczyński 68,96
  bydgoskie 23 Antoni Tokarczuk 58,47
Aleksander Paszyński 44,66 / 63,08
  chełmskie 7 Eugeniusz Wilkowski 56,59
Andrzej Szczepkowski 54,78
  ciechanowskie 9 Benedykt Pszczółkowski 63,77
Ryszard Juszkiewicz 59,21
  częstochowskie 12 Andrzej Rozmarynowicz 68,44
Andrzej Machalski 67,87
  elbląskie 13 Jarosław Kaczyński 57,98
Antoni Borowski 57,92
  gdańskie 6 Bogdan Lis 73,43
Lech Kaczyński 67,76
  gorzowskie 13 Stanisław Żytkowski 56,51
Stefania Hejmanowska 56,39
  jeleniogórskie 13 Jerzy Regulski 62,95
Andrzej Piesiak 62,51
  kaliskie 11 Edward Wende 68,27
Jerzy Pietrzak 60,83
  katowickie 18 Andrzej Wielowieyski 66,43
August Chełkowski 63,95
Leszek Piotrowski 61,23
  kieleckie 12 Stanisław Żak 69,26
Jerzy Stępień 61,34
  konińskie 9 Ireneusz Niewiarowski 60,12
Kazimierz Brzeziński 56,11
  koszalińskie 6 Jerzy Madej 58,17
Gabriela Cwojdzińska 53,77
  krakowskie 14 Roman Ciesielski 81,24
Krzysztof Kozłowski 71,77
  krośnieńskie 9 Gustaw Holoubek 75,64
Andrzej Szczypiorski 73,68
  legnickie 10 Stanisław Obertaniec 68,91
Władysław Papużyński 65,82
  leszczyńskie 14 Stanisław Hoffmann 46,02 / 63,75
Antoni Żurawski 41,30 / 61,81
  lubelskie 11 Henryk Stępniak 73,92
Adam Stanowski 71,47
  łomżyńskie 7 Lech Kozioł 73,78
Ryszard Reiff 70,30
  łódzkie 17 Jerzy Dietl 60,13
Cezary Józefiak 47,37 / 58,53
  nowosądeckie 7 Zofia Kuratowska 82,47
Krzysztof Pawłowski 73,16
  olsztyńskie 13 Erwin Kruk 58,21
Antoni Jutrzenka-Trzebiatowski 53,66
  opolskie 14 Edmund Osmańczyk 68,20
Józef Góralczyk 62,25
  ostrołęckie 6 Henryk Wilk 67,02
Jan Chodkowski 63,04
  pilskie 10 Zdzisław Nowicki 36,36 / 50,09
Henryk Stokłosa 43,80 / 49,47
  piotrkowskie 12 Tadeusz Zaskórski 63,26
Grzegorz Białkowski 59,43
  płockie 8 Andrzej Celiński 69,43
Stanisław Stomma 62,73
  poznańskie 6 Ryszard Ganowicz 68,35
Janusz Ziółkowski 66,86
  przemyskie 6 Tadeusz Ulma 77,77
Jan Musiał 72,60
  radomskie 16 Stefan Bembiński 61,57
Jan Józef Lipski 47,67 / 67,65
  rzeszowskie 10 Józef Ślisz 81,31
Bolesław Fleszar 79,37
  siedleckie 7 Tadeusz Kłopotowski 63,10
Gabriel Janowski 61,13
  sieradzkie 8 Tadeusz Zieliński 59,08
Andrzej Tomaszewicz 54,88
  skierniewickie 7 Edward Pyziołek 69,79
Zbigniew Rokicki 64,75
  słupskie 10 Anna Bogucka-Skowrońska 68,12
Henryk Grządzielski 41,31 / 61,70
  suwalskie 15 Andrzej Wajda 66,64
Stanisław Bernatowicz 59,34
  szczecińskie 12 Edmund Bilicki 60,99
Mieczysław Ustasiak 60,54
  tarnobrzeskie 12 Zbigniew Romaszewski 74,91
Jan Kozłowski 68,38
  tarnowskie 8 Stanisław Chrobak 76,94
Andrzej Fenrych 72,77
  toruńskie 11 Alicja Grześkowiak 69,37
Stanisław Tadeusz Dembiński 64,70
  wałbrzyskie 18 Włodzimierz Bojarski 72,40
Mieczysław Tarnowski 67,04
  warszawskie 32 Władysław Findeisen 67,31
Anna Radziwiłł 67,03
Witold Trzeciakowski 67,01
  włocławskie 11 Bartłomiej Kołodziej 61,39
Franciszek Sobieski 54,74
  wrocławskie 11 Karol Modzelewski 74,95
Roman Duda 68,49
  zamojskie 9 Wiesław Lipko 77,94
Janusz Woźnica 74,91
  zielonogórskie 9 Edward Lipiec 59,45
Walerian Piotrowski 52,87

Senatorowie wybrani w wyborach uzupełniających edytuj

Pogrubieniem wyróżniono imiona i nazwiska posłów wyłonionych w I turze wyborów.

Położenie Województwo Liczba
kand.
Wybory (I/II tura) Wybrani senatorowie[17] % głosów
I/II tura
Objęcie mandatu
  piotrkowskie 6 8 października 1989[29] Piotr Andrzejewski 65,07[29] 17 października 1989[30]
  opolskie 4 4 lutego 1990[31]
18 lutego 1990[32]
Dorota Simonides 35,66[31]
67,07[32]
1 marca 1990[33]
  lubelskie 4 29 maja 1990[34]
12 czerwca 1990[35]
Jerzy Kłoczowski 40,51[34]
59,93[35]
21 czerwca 1990[36]

Senatorowie, których mandat wygasł w trakcie kadencji edytuj

Senator Wygaśnięcie mandatu[17] Przyczyna Następca
Grzegorz Białkowski 29 czerwca 1989 śmierć (zmarł 29 czerwca 1989,
nie złożył ślubowania)[37]
Piotr Andrzejewski
Edmund Osmańczyk 17 października 1989 śmierć (zmarł 4 października 1989)[38] Dorota Simonides
Adam Stanowski 16 lutego 1990 śmierć (zmarł 7 lutego 1990)[39] Jerzy Kłoczowski
Mieczysław Tarnowski 23 maja 1991 śmierć (zmarł 11 maja 1991)[40] mandat pozostał nieobsadzony
Jan Józef Lipski 19 września 1991 śmierć (zmarł 10 września 1991)[41] mandat pozostał nieobsadzony

Przynależność klubowa (stan na koniec kadencji) edytuj

Senatorowie I kadencji podczas spotkania w Senacie (2014)
 
August Chełkowski
 
Cezary Józefiak

23 czerwca 1989 posłowie i senatorowie wybrani z poparciem Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” (a więc 99 ze 100 senatorów) zrzeszyli się w Obywatelskim Klubie Parlamentarnym na czele z posłem Bronisławem Geremkiem[42]. Po przemianach wewnątrz obozu solidarnościowego pod koniec kadencji w Senacie funkcjonowały dwa kluby parlamentarne:

  • Obywatelski Klub Parlamentarny – 67 senatorów; funkcję zastępcy przewodniczącego klubu poselsko-senatorskiego pełnił Roman Duda[43];
  • Klub Parlamentarny Unii Demokratycznej – 29 senatorów; funkcję zastępcy przewodniczącego klubu poselsko-senatorskiego pełniła Zofia Kuratowska[44]; KP UD powstał 4 stycznia 1991[45].

Dwóch parlamentarzystów izby wyższej na koniec kadencji pozostawało senatorami niezrzeszonymi[46].

Obywatelski Klub Parlamentarny[c]
Klub Parlamentarny Unii Demokratycznej
Senatorowie niezrzeszeni

Przewodniczący komisji edytuj

Komisja Utworzenie komisji Przewodniczący komisji
Komisja Gospodarki Narodowej[47] 28 lipca 1989 Cezary Józefiak
Komisja Rolnictwa[48] 6 lipca 1990 Mieczysław Trochimiuk
Komisja Kultury, Środków Przekazu, Nauki i Edukacji Narodowej[49] 22 lipca 1989 Władysław Findeisen
Komisja Polityki Społecznej i Zdrowia[50] 28 lipca 1989 Kazimierz Brzeziński
Komisja Praw Człowieka i Praworządności[51] 28 lipca 1989 Zbigniew Romaszewski
Komisja Regulaminowa i Spraw Senatorskich[52] 28 lipca 1989 Lech Kozioł
Komisja Samorządu Terytorialnego[53] 28 lipca 1989 Jerzy Stępień
Komisja Ochrony Środowiska[54] 6 lipca 1990 August Chełkowski
Komisja Inicjatyw i Prac Ustawodawczych[55] 28 lipca 1989 Tadeusz Zieliński
Komisja Spraw Emigracji i Polaków za Granicą[56] 28 lipca 1989 Ryszard Reiff
Komisja Spraw Zagranicznych[57] 28 lipca 1989 Stanisław Dembiński
Komisja Konstytucyjna[58] 7 grudnia 1989 Alicja Grześkowiak
Komisja Nadzwyczajna do Spraw Górnictwa[59] 28 grudnia 1990 Leszek Piotrowski
Komisja Obrony Narodowej[60] 24 maja 1991 Henryk Wilk
Komisja Ustawodawstwa Gospodarczego (zlikwidowana 27 kwietnia 1990)[61] 8 grudnia 1989 Jerzy Dietl

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. W dacie powstania 23 czerwca 1989. Na pierwszym posiedzeniu liczył 98 osób (Grzegorz Białkowski nie złożył ślubowania).
  2. Senatorowie, którzy nie przystąpili do żadnego z klubów parlamentarnych bądź opuścili je w trakcie kadencji.
  3. Klub senatorów wybranych z ramienia Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”.
  4. Od 17 października 1989 (dzień ślubowania).
  5. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad Wybrani z ramienia Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”.
  6. Od 21 czerwca 1990 (dzień ślubowania).
  7. Od 1 marca 1990 (dzień ślubowania).
  8. Wybrany z ramienia własnego komitetu wyborczego.

Przypisy edytuj

  1. Archiwum. senat.pl. [dostęp 2014-01-06].
  2. Jacek Żakowski: Jak naprawić demokrację?. polityka.pl, 6 kwietnia 2010. [dostęp 2014-01-14].
  3. Antoni Dudek: Wybory czerwcowe. encyklopedia-solidarnosci.pl. [dostęp 2014-01-06].
  4. Aleksander Hall: Osobista historia III Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwo Rosner i Wspólnicy, 2011, s. 420. ISBN 978-83-60336-42-7.
  5. Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. z 1989 r. nr 19, poz. 101).
  6. Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Ordynacja wyborcza do Senatu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. z 1989 r. nr 19, poz. 103).
  7. Ustawa z dnia 29 grudnia 1989 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. z 1989 r. nr 75, poz. 444).
  8. Jakub Karpiński: Trzecia niepodległość. Najnowsza historia Polski. Warszawa: Świat Książki, 2001, s. 59–60. ISBN 83-7311-156-5.
  9. a b c d e Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 8 czerwca 1989 r. o wynikach głosowania i wynikach wyborów do Senatu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przeprowadzonych dnia 4 czerwca 1989 r. (M.P. z 1989 r. nr 21, poz. 150).
  10. a b c d Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 20 czerwca 1989 r. o wynikach ponownego głosowania i wynikach wyborów do Senatu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przeprowadzonych dnia 18 czerwca 1989 r. (M.P. z 1989 r. nr 21, poz. 152).
  11. Henryk Stokłosa. senat.pl. [dostęp 2014-01-06].
  12. Gustaw Holoubek. Senator z województwa krośnieńskiego. senat.pl. [dostęp 2021-10-27].
  13. Edmund Osmańczyk. Senator z województwa opolskiego. senat.pl. [dostęp 2014-01-06].
  14. Ryszard Reiff. Senator z województwa łomżyńskiego. senat.pl. [dostęp 2014-01-06].
  15. Stanisław Stomma. Senator z województwa płockiego. senat.pl. [dostęp 2014-01-06].
  16. Dorota Simonides. Senator z województwa opolskiego. senat.pl. [dostęp 2014-01-06].
  17. a b c d Senatorowie I kadencji Senatu RP: lista według okręgów wyborczych. senat.pl. [dostęp 2014-01-06].
  18. Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 marca 1991 r. w sprawie terminu rozwiązania się Sejmu (M.P. z 1991 r. nr 9, poz. 63).
  19. Rocznica 1. posiedzenia odrodzonego Senatu. senat.gov.pl, 4 lipca 2014. [dostęp 2014-07-14].
  20. Paulina Codogni: Wybory czerwcowe 1989 roku. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2012, s. 304. ISBN 978-83-7629-342-4.
  21. Uchwała Senatu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 4 lipca 1989 r. w sprawie wyboru Marszałka Senatu (M.P. z 1989 r. nr 22, poz. 160).
  22. a b c Uchwała Senatu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 4 lipca 1989 r. w sprawie wyboru wicemarszałków Senatu (M.P. z 1989 r. nr 22, poz. 162).
  23. a b c Uchwała Senatu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 4 lipca 1989 r. w sprawie wyboru członków Prezydium Senatu (M.P. z 1989 r. nr 22, poz. 163).
  24. a b Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 marca 1990 r. w sprawie zmian w składzie osobowym Prezydium Senatu (M.P. z 1990 r. nr 13, poz. 97).
  25. Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 stycznia 1991 r. w sprawie powołania senatora Romana Dudy na stanowisko członka Prezydium Senatu. Archiwa Przełomu. [dostęp 2019-12-02].
  26. Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 marca 1991 r. w sprawie odwołania senatora Romana Dudy ze stanowiska członka Prezydium Senatu. Archiwa Przełomu. [dostęp 2019-12-02].
  27. Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 marca 1991 r. w sprawie powołania senatora Jerzego Stępnia na stanowisko członka Prezydium Senatu. Archiwa Przełomu. [dostęp 2019-12-02].
  28. Prezydium Senatu I kadencji. senat.pl. [dostęp 2014-01-08].
  29. a b Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 10 października 1989 r. o wynikach głosowania i wyniku wyborów uzupełniających do Senatu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przeprowadzonych dnia 8 października 1989 r. w okręgu wyborczym obejmującym obszar województwa piotrkowskiego (M.P. z 1989 r. nr 35, poz. 269).
  30. Piotr Andrzejewski. senat.pl. [dostęp 2014-01-06].
  31. a b Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 6 lutego 1990 r. o wynikach głosowania i wyniku wyborów uzupełniających do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, przeprowadzonych dnia 4 lutego 1990 r. w okręgu wyborczym obejmującym obszar województwa opolskiego (M.P. z 1990 r. nr 5, poz. 38).
  32. a b Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 20 lutego 1990 r. o wynikach ponownego głosowania i wyniku wyborów uzupełniających do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, przeprowadzonych dnia 18 lutego 1990 r. w okręgu wyborczym obejmującym obszar województwa opolskiego (M.P. z 1990 r. nr 8, poz. 56).
  33. Dorota Simonides. senat.pl. [dostęp 2014-01-06].
  34. a b Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 29 maja 1990 r. o wynikach głosowania i wyniku wyborów uzupełniających do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, przeprowadzonych dnia 27 maja 1990 r. w okręgu wyborczym obejmującym obszar województwa lubelskiego (M.P. z 1990 r. nr 22, poz. 172).
  35. a b Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 12 czerwca 1990 r. o wynikach ponownego głosowania i wyniku wyborów uzupełniających do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzonych dnia 10 czerwca 1990 r. w okręgu wyborczym obejmującym obszar województwa lubelskiego (M.P. z 1990 r. nr 24, poz. 180).
  36. Jerzy Kłoczowski. senat.pl. [dostęp 2014-01-06].
  37. Grzegorz Białkowski. senat.pl. [dostęp 2014-01-06].
  38. Edmund Osmańczyk. senat.pl. [dostęp 2014-01-06].
  39. Adam Stanowski. senat.pl. [dostęp 2014-01-06].
  40. Mieczysław Tarnowski. senat.pl. [dostęp 2014-01-06].
  41. Jan J. Lipski. senat.pl. [dostęp 2014-01-06].
  42. Aleksander Hall: Osobista historia III Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwo Rosner i Wspólnicy, 2011, s. 422. ISBN 978-83-60336-42-7.
  43. Obywatelski Klub Parlamentarny. senat.pl. [dostęp 2014-01-06].
  44. Parlamentarny Klub Unii Demokratycznej. senat.pl. [dostęp 2014-01-06].
  45. Bogdan Borowik. Geneza Partii Konserwatywnej w III Rzeczypospolitej. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”. Vol. 9, s. 132, 2002. Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. [dostęp 2019-11-21]. 
  46. Senatorowie niezrzeszeni. senat.pl. [dostęp 2014-01-06].
  47. Komisja Gospodarki Narodowej. senat.pl. [dostęp 2014-01-08].
  48. Komisja Rolnictwa. senat.pl. [dostęp 2014-01-08].
  49. Komisja Kultury, Środków Przekazu, Nauki i Edukacji Narodowej. senat.pl. [dostęp 2014-01-08].
  50. Komisja Polityki Społecznej i Zdrowia. senat.pl. [dostęp 2014-01-08].
  51. Komisja Praw Człowieka i Praworządności. senat.pl. [dostęp 2014-01-08].
  52. Komisja Regulaminowa i Spraw Senatorskich. senat.pl. [dostęp 2014-01-08].
  53. Komisja Samorządu Terytorialnego. senat.pl. [dostęp 2014-01-08].
  54. Komisja Ochrony Środowiska. senat.pl. [dostęp 2014-01-08].
  55. Komisja Inicjatyw i Prac Ustawodawczych. senat.pl. [dostęp 2014-01-08].
  56. Komisja Spraw Emigracji i Polaków za Granicą. senat.pl. [dostęp 2014-01-08].
  57. Komisja Spraw Zagranicznych. senat.pl. [dostęp 2014-01-08].
  58. Komisja Konstytucyjna. senat.pl. [dostęp 2014-01-08].
  59. Komisja Nadzwyczajna do Spraw Górnictwa. senat.pl. [dostęp 2014-01-08].
  60. Komisja Obrony Narodowej. senat.pl. [dostęp 2014-01-08].
  61. Komisja Ustawodawstwa Gospodarczego. senat.pl. [dostęp 2014-01-08].

Linki zewnętrzne edytuj