Setomaa
Setomaa (est. Setumaa; ros. Сетумаа, seto Setomaa) – region na południowym wschodzie Estonii, zamieszkany przez grupę etniczną Setu, mówiącą językiem setuskim. Obejmuje miejscowości z prowincji Võru, w tym gminę Setomaa ze swoim centrum w Värska[1].
Historyczne ziemie Setomaa leżą zarówno w Estonii, jak i w Rosji (granica przebiega m.in. przez jezioro Pejpus). Religijne i kulturalne centrum Setomaa, Pieczory (est. Petseri), od 1920 r. do 1944 r. znajdowało się w Estonii, obecnie znajduje się po stronie rosyjskiej. W 1944 r. 75% terenów trafiło w granice Rosji[1]. Od 1991 r., gdy Estonia odzyskała niepodległość, toczyły się dyskusje pomiędzy Rosją a Estonią na temat ponownego ustalenia granic, jednak bez rezultatów[2]. Miejscowa ludność (w tym dzieci) przez lata przemieszczała się często pod drutami kolczastymi, by dostać się do miejsc pochówku bliskich, do szkoły, czy domów członków rodzin[3][4].
Rosyjska część Setomaa obejmuje współcześnie Rejon pieczorski w obwodzie pskowskim i jest większa niż po stronie estońskiej.
Na mapach wydawanych w Estonii do tej pory zaznaczone są dwie granice – oficjalnie uznawana przez społeczność międzynarodową (wytyczanie granic zakończono w 1996 r.[5]) oraz ta, która traktuje całość ziem Setomaa jako jedną jednostkę geograficzną należącą do Estonii, czyli zgodnie z ustaleniami traktatu pokojowego z Tartu z 1920 r.[3] Odcinek jest jedyną zewnętrzną granicą Unii Europejskiej bez zatwierdzonej umowy[6].
W Setomaa znajdują się muzea regionalne (m.in. w Obinitsa i Värska), region ma od 2003 r. własną flagę, hymn, wydawana jest gazeta w języku setuskim, a liczne zespoły folklorystyczne czy organizacje podtrzymują tożsamość regionu, promując go w kraju i za granicą[7]. Ponieważ Setu wyznają prawosławie[8], w Setomaa znajdują się także cerkwie: po estońskiej stronie np. w Värska[9] i w Obinitsa[10], po rosyjskiej – w Petseri, gdzie odbywają się nabożeństwa w języku estońskim[11].
Galeria edytuj
-
Monaster Pskowsko-Pieczerski w Pieczorach -
Cerkiew w Värska -
Zespół folklorystyczny w tradcyjnych setuskich strojach -
Granica w miejscowości Saatse -
Jezioro Pejpus -
Wieś Võõpsu – 1912 r. -
Zabawa weselna w Setomaa – 1912 r.
,_setu_elumaja,_ERM_Fk213_364.jpg)
Przypisy edytuj
- ↑ a b Helen Külvik, Setomaa - travel guide, Seto Institute, 2019, ISBN 978-9949-7215-4-2.
- ↑ Piotr Łossowski, Krajów nadbałtyckich drogi do niepodległości, „Obóz” (35), 1998, s. 51-58.
- ↑ a b Klara Sielicka, Kiedyś ta granica była dalej...- przestrzeń dla ludzi pogranicza, [w:] Paweł Ładykowski (red.), Setu – etnokonfesyjna grupa pogranicza, „Chata estońska”, 2000, s. 27-54, ISSN 1640-2197.
- ↑ Seto Kongress 9.10.1993, Tartu: Uniwersytet Tartu, 1994.
- ↑ Estonia: Spór o granicę czy o niepodległość [online], rp.pl [dostęp 2021-05-30] (pol.).
- ↑ Estonia żąda zwrotu zaanektowanych przez Rosję terytoriów [online], Kresy24.pl [dostęp 2021-05-30] (pol.).
- ↑ Jakub Jędras, Ojczyzny mieszkańców regionu Setomaa w południowo-wschodniej Estonii, [w:] Paweł Ładykowski (red.), Setu – etnokonfesyjna grupa pogranicza, „Chata estońska”, Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 2000, s. 55-74, ISSN 1640-2197.
- ↑ Agata Ładykowska, Setu [online], Eesti.pl, 25 grudnia 2006 [dostęp 2021-05-30] (pol.).
- ↑ Värska Church, Estonia [online], Visitestonia.com [dostęp 2021-05-30] (ang.).
- ↑ Obinitsa Church and Cemetery, Estonia [online], Visitestonia.com [dostęp 2021-05-30] (ang.).
- ↑ Petseri kirikut ei anta Ingeri kiriku alluvusse – Eesti Kirik [online], eestikirik.ee [dostęp 2021-05-30].