Oleosom
Oleosom, sferosom – specyficzne organellum występujące w komórkach roślinnych magazynujące tłuszcze, zwykle triacyloglicerole. Kropla tłuszczu otoczona błoną o połowę cieńszą niż błona komórkowa, składająca się z jednej warstwy białek i fosfolipidów, których końce hydrofilowe skierowane są w stronę cytozolu[1]. Organella te występują w komórkach bielma albo liścieni nasion, a także w komórkach mezokarpu olejowca gwinejskiego oraz owocach awokado[2]. W komórkach tkanek magazynujących tłuszcze może występować do kilkuset tysięcy oleosomów[1]. Występują one również w komórkach mezofilu, gdzie stwierdza się od 1 do 15 sztuk na komórkę oraz w komórkach pyłku i tapetum pylników[2]. Metodami inżynierii genetycznej doprowadzono do powstania oleosomów w komórkach grzybów z gatunku Yarrowia lipolytica[3].
A – oleozyny
B – monowarstwa fosfolipidowa
C – tłuszcze zapasowe
Budowa edytuj
W komórkach nasion oleosomy to kuliste struktury o średnicy 0,6-2,0 μm. W komórkach mezofilu średnica może wynosić od 1 do 18 μm. W liściach Sambucus nigra większe oleosomy stwierdzano w liściach pozostających w cieniu. W mezofilu pszenicy organella zawierały 50-60% triacylogliceroli i 15-40% estrów wosków. Kropla tłuszczu otoczona jest pojedynczą warstwą fosfolipidów oraz białek[2]. Warstwa ta zapobiega zlewaniu się tłuszczu w jedną dużą kroplę[1]. Ważną rolę w stabilizacji struktury oleosomów odgrywają oleozyny. Są to zasadowe białka o masie 15-26 kDa. Część białka zakotwiczona jest w monowarstwie fosfolipidowej a cześć hydrofilowa wystaje poza nią, tworząc zwartą okrywę całego organellum. Zniszczenie części tej okrywy poprzez trawienie trypsyną prowadzi do koalescencji oleosomów[4].
Funkcje edytuj
Podstawową funkcją oleosomów jest magazynowanie materiałów zapasowych w postaci tłuszczów. Tłuszcze te są zużywane podczas kiełkowania rośliny poprzez włączenie w cykl glioksalanowy. Hydroliza triacylogliceroli możliwa jest dzięki obecności w błonie organellum lipaz. W części nasion, na przykład soi i orzecha ziemnego, lipaza jest aktywna w glioksysomach, z którymi oleosomy są zasocjowane podczas uruchamiania materiałów zapasowych[1]. Prawdopodobnie także w komórkach mezofilu zmagazynowane tłuszcze stanowią magazyn produktów fotosyntezy. Nie stwierdza się jednak obecności oleosomów w mezofilu traw z anatomią Kranza. Istnieje także hipoteza, według której organella te zapewniają przystosowanie do niskich temperatur. W komórkach mezofilu Diapensia lapponica stwierdzano obecność tylko jednej dużej kropli tłuszczu w cieplejszych miesiącach i wielu małych kropli w miesiącach zimnych[2].
Biogeneza edytuj
Organella powstają w obrębie siateczki śródplazmatycznej. Do błon tej siateczki wprowadzane są oleozyny, co umożliwia rozciąganie warstwy granicznej[2]. Lipidy gromadzone są w cytozolu i ulegają połączeniu z rejonami siateczki śródplazmatycznej wzbogaconej w stabilizujące białka[5].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Gabryś Halina: Procesy oddechowe W: Fizjologia roślin (red. Kopcewicz Jan, Lewak Stanisław). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 387-420. ISBN 83-01-13753-3.
- ↑ a b c d e N. R. Lersten, A. R. Czlapinski, J. D. Curtis, R. Freckmann i inni. Oil bodies in leaf mesophyll cells of angiosperms: overview and a selected survey. „American Journal of Botany”. 93 (12), s. 1731–1739, 2006. DOI: 10.3732/ajb.93.12.1731. ISSN 0002-9122. (ang.).
- ↑ Z. Han, C. Madzak, WW. Su. Tunable nano-oleosomes derived from engineered Yarrowia lipolytica.. „Biotechnol Bioeng”. 110 (3), s. 702-10, Mar 2013. DOI: 10.1002/bit.24761. PMID: 23096765.
- ↑ G. Waschatko, A. Junghans, TA. Vilgis. Soy milk oleosome behaviour at the air-water interface.. „Faraday Discuss”. 158, s. 157-69; discussion 239-66, 2012. PMID: 23234166.
- ↑ R. Bergfeld, YN. Hong, T. Kühnl, P. Schopfer. Formation of oleosomes (storage lipid bodies) during embryogenesis and their breakdown during seedling development in cotyledons of Sinapis alba L.. „Planta”. 143 (3), s. 297-307, Jan 1978. DOI: 10.1007/BF00392002. PMID: 24408469.