Siły Powietrzne
Siły Powietrzne (SP) – jeden z pięciu rodzajów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, obok Wojsk Lądowych, Marynarki Wojennej, Wojsk Specjalnych i Wojsk Obrony Terytorialnej. Ich głównym zadaniem jest prowadzenie operacji mających na celu uzyskanie przewagi w powietrzu i wspieranie oddziałów innych rodzajów Sił Zbrojnych. Składają się z Wojsk Lotniczych, Wojsk Obrony Przeciwlotniczej i Wojsk Radiotechnicznych.
![]() Orzeł Sił Powietrznych | |
Państwo | |
---|---|
Siły zbrojne | |
Nazwa skrócona |
SP |
Data utworzenia |
listopad 1918 |
Znak rozpoznawczy | |
Proporzec | |
Liczebność |
163 100 (2022) |
Najwyższe dowództwa | |
Cywilne |
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej |
Wojskowe |
Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych |
Prekursorem Sił Powietrznych było lotnictwo Błękitnej Armii podczas I wojny światowej. Do 1 lipca 2004 roku Siły Powietrzne nosiły nazwę Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej (WLOP), które z kolei utworzono 1 lipca 1990 roku przez połączenie dwóch rodzajów sił zbrojnych: Wojsk Lotniczych i Wojsk Obrony Powietrznej Kraju.
HistoriaEdytuj
Lotnictwo II RzeczypospolitejEdytuj
1918–1922Edytuj
Historia Sił Powietrznych zaczyna się z końcem I wojny światowej. W 1918 roku funkcjonowało kilka polskich eskadr stworzonych w innych państwach. W Rosji istniała eskadra przy oddziałach generała Józefa Dowbor-Muśnickiego, rozformowana w maju 1918 roku. We Francji pięć eskadr lotniczych powstało przy armii generała Józefa Hallera. Znalazły się w Polsce wraz z wyposażeniem w 1919 roku.
Siły Powietrzne zaczęto tworzyć w listopadzie 1918 roku. Początkowo opierały się na maszynach zdobycznych lub pozostawionych przez armie zaborców (niemiecką lub austriacką). Najwięcej sprzętu zdobyli powstańcy wielkopolscy w bitwie o Ławicę, rozegranej 6 stycznia 1919 roku, w której zdobyto kilkaset rozmontowanych i zakonserwowanych samolotów bojowych i balonów obserwacyjnych. Zdobyty sprzęt miał wartość 200 milionów marek niemieckich i stanowił największy łup wojenny w dziejach polskiego oręża. Na zdobytych samolotach LVG 9 stycznia 1919 roku poznańska eskadra zbombardowała 25-kilogramowymi bombami lotnisko we Frankfurcie nad Odrą, wykonując bombardowanie 6 samolotami, zrzucając łącznie 900 kg bomb[1]. Na sprzęcie zdobytym na Ławicy walczono później o Lwów podczas walk polsko-ukraińskich i wojny polsko-bolszewickiej 1919–1920. Od 1919 roku kupowano samoloty za granicą. W wyniku tego w 1920 roku Siły Powietrzne posiadały mieszankę samolotów brytyjskich, francuskich, niemieckich, austriackich i włoskich z okresu I wojny światowej. Głównie były to:
- myśliwce: Bristol F.2B Fighter, SPAD XIII, Fokker D.VII, Oeffag D.III, Ansaldo A.1 Balilla, SPAD VII, Albatros D.III, Sopwith Dolphin, Fokker E.V (D.VIII)
- bombowce i rozpoznawcze: Breguet 14, Ansaldo SVA-9, Salmson 2A2, Airco DH.9, Albatros C.X, Albatros C.XII, DFW C.V, LVG C.V i LVG C.VI.
1923–1932Edytuj
W 1925 roku utworzono Oficerską Szkołę Lotnictwa w Grudziądzu, w 1927 przeniesioną do Dęblina.
Po wojnie z ZSRR przestarzałe samoloty wycofywano, a ich miejsce zajęły nowe, zakupione głównie we Francji. W latach 1924–1926 podstawowym myśliwcem został SPAD 61C1 (280 sztuk), lekkimi bombowcami kolejno: Potez XV (245 sztuk), Breguet XIX (250 sztuk) i Potez XXV (316 szuk), który był produkowany w Polsce na licencji. Cięższe bombowce to Farman F-68BN4 Goliath, a później Fokker F.VIIB/3m, również produkowany w Polsce. Później, na licencji czeskiej, wyprodukowano 50 samolotów Avia BH-33 pod nazwą PWS-A. Lotnictwo morskie do połowy lat trzydziestych używało francuskich łodzi latających, głównie Schreck FBA-17H, LeO H.13, LeO H.135B3 i Latham 43. Od początku lat trzydziestych lotnictwo polskie zaczęto wyposażać w samoloty polskiej konstrukcji, produkowane w Polsce. Pierwszym myśliwcem polskiej konstrukcji był następca PWS-A, samolot PWS-10, którego 80 egzemplarzy używano od 1932 roku.
1933–1938Edytuj
W 1933 roku do służby weszły myśliwce PZL P.7a, wyprodukowane w liczbie około 150 sztuk, a następnie około 50 egzemplarzy PZL P.11a. W latach 1935–1936 jednostki wyposażono w myśliwce PZL P.11c (około 150 sztuk). Niestety, nowoczesne w 1935 roku samoloty cztery lata później były już przestarzałe. Rozwinięcie tych konstrukcji w postaci PZL P.24 było kierowane wyłącznie na eksport. Jedynie PZL.23 Karaś (166 sztuk) i PZL.37 Łoś (36 sztuk) względnie odpowiadały standardom ówczesnej broni. Prototyp PZL.50 Jastrząb nie doczekał się produkcji seryjnej. Podobny los spotkał ciężkie myśliwce PZL.38 Wilk i PZL.48 Lampart.
Do 1939 roku lotnictwo zorganizowane było w 6 pułków:
- 1 pułk lotniczy – Warszawa (1921–1939)
- 2 pułk lotniczy – Kraków (1921–1939)
- 3 pułk lotniczy – Poznań (1921–1939)
- 4 pułk lotniczy – Toruń (1924–1939)
- 5 pułk lotniczy – Lida (1928–1939)
- 6 pułk lotniczy – Skniłów (1925–1939)
1939Edytuj
24 sierpnia 1939 roku pułki lotnicze zlikwidowano. Eskadry przydzielono do poszczególnych armii oraz brygad. Według danych z 1 września 1939 roku ogólna liczba samolotów wojskowych lotnictwa polskiego wynosiła 745, z czego w oddziałach bojowych 400 maszyn. Pozostałe 345 stanowiło sprzęt rezerwowy.
Skład lotnictwa bojowego:
- brygada bombowa (PZL.37 Łoś)
- brygada pościgowa (PZL P.7 i PZL P.11)
- eskadry liniowe (rozpoznawczo-bombowe) (PZL.23 Karaś)
- Morski Dywizjon Lotniczy (Lublin R.XIII, RWD-14 Czapla)
- eskadry łącznikowe (Lublin R.XIII i RWD-8 towarzyszące poszczególnym armiom)
Z wyjątkiem Łosi sprzęt ten ustępował pod każdym względem samolotom niemieckiej Luftwaffe, a eskadry łącznikowe były niemal bezbronne.
Mimo prawie ośmiokrotnej przewagi liczebnej nieprzyjaciela, w walkach powietrznych poniósł on poważne straty. Już 1 września brygada pościgowa zestrzeliła w rejonie Warszawy 14 samolotów niemieckich, a nazajutrz piloci 142. eskadry (4. pułk lotniczy) w rejonie Chełmży – 7. Ogółem w okresie od 1 do 17 września polscy myśliwcy zestrzelili na pewno 126 samolotów niemieckich, prawdopodobnie jeszcze 10 i uszkodzili 14. Ponadto polskie załogi bombowe zestrzeliły 11 maszyn, a artyleria przeciwlotnicza – kolejne kilkadziesiąt.
Według archiwalnych źródeł niemieckich Luftwaffe straciła bezpowrotnie w kampanii polskiej około 247 samolotów, w tym 91 w wypadkach lotniczych, a niemal tyleż zostało uszkodzonych.
Lotnictwo polskie straciło około 70% sprzętu i wielu lotników. 17 września do Rumunii przeleciały 43 samoloty P.7 i P.11 oraz część Łosi. Pomiędzy 17 a 20 września większość lotników polskich przekroczyła granicę rumuńską i węgierską.
Plany na rozbudowę do roku 1942Edytuj
Wobec pogarszającej się sytuacji politycznej przed wybuchem wojny, władze polskie postanowiły rozbudować lotnictwo i wprowadzić na wyposażenie nowe typy samolotów krajowej, jak i również zagranicznej produkcji.
Na wiosnę 1940 roku przewidziany był stan sił powietrznych[2]:
- Eskadry obserwacyjne (razem ok. 250 samolotów)
- 5 eskadr wyposażonych w samoloty RWD-14 Czapla
- 13 eskadr wyposażonych w samoloty LWS-3 Mewa
- Eskadry rozpoznawcze (razem ok. 290 samolotów)
- 10 eskadr wyposażonych w samoloty PZL.23 Karaś
- 4 eskadry wyposażone w samoloty PZL.46 Sum
- Eskadry myśliwskie i pościgowe (razem ok. 460 samolotów)
- 10 eskadr wyposażonych w samoloty PZL P.11c
- 6 eskadr wyposażonych w samoloty PZL. P11g Kobuz
- 2 eskadry wyposażone w samoloty PZL.50 Jastrząb
- 8 eskadr wyposażonych w samoloty Morane-Saulnier MS.406 (francuskie)
- 4 eskadry wyposażone w samoloty Hawker Hurricane Mk.I (brytyjskie)
- Eskadry bombowe (razem ok. 220 samolotów)
- 9 eskadr wyposażonych w samoloty PZL.37 Łoś
- 9 eskadr wyposażonych w samoloty Fairey Battle Mk.I (brytyjskie)
- Eskadry morskie (razem ok. 40 samolotów)
- 3 eskadry różnych typów (w tym 6 włoskich wodnosamolotów CANT Z-506)
Razem więc: 30 eskadr pościgowo-myśliwskich, 18 eskadr bombowych, 14 eskadr liniowych/rozpoznawczych, 18 eskadr obserwacyjnych/towarzyszących, 3 eskadry morskie.
Na rok 1942 zatem przewidziano poniższą organizację sił powietrznych (uchwaloną przez KSUS / Komitet do Spraw Uzbrojenia i Sprzętu):
- Lotnictwo Armijne
- 2 eskadry liniowe
- 2 eskadry myśliwskie
- 2 eskadry współpracy
- 1 pluton łącznikowy
- Lotnictwo Naczelnego Wodza (rezerwa współpracy)
- 4 eskadry liniowe
- 5 eskadr myśliwskich
- 8 eskadr towarzyszących
- mobilizowane plutony łącznikowe
- Lotnictwo Samodzielne Naczelnego Wodza
- 21 eskadr bombowych
- 10 eskadr pościgowych
- 14 eskadr liniowych
- 15 eskadr myśliwskich
- 18 eskadr towarzyszących
Razem więc: 32 eskadry pościgowo-myśliwskie, 21 eskadr bombowych, 20 eskadr liniowych/rozpoznawczych, 28 eskadr obserwacyjnych/towarzyszących, 1 pluton łącznikowy.
Polskie Siły Powietrzne na ZachodzieEdytuj
1940 (Francja)Edytuj
Po upadku Polski zaczęto tworzyć nowe jednostki we Francji. Jedyną jednostką sformowaną przed atakiem Niemiec na Francję był dywizjon 1/145, wyposażony w myśliwce Caudron CR.714 (przerobione na wojskowe samoloty sportowe, była to jedyna jednostka używająca tych maszyn). Polskich pilotów przydzielano do dywizjonów francuskich i tak zwanych kluczy kominowych. Latali na wielu typach maszyn, jednak najwięcej z nich na myśliwcach Morane-Saulnier MS.406.
1940–1947 (Wielka Brytania)Edytuj
Lotnictwo ludowego Wojska PolskiegoEdytuj
Początki lotnictwa ludowego Wojska Polskiego sięgają 7 lipca 1943 roku, kiedy to dowódca 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki pułkownik dyplomowany Zygmunt Berling wydał rozkaz dzienny nr 43 o sformowaniu między innymi 1 Samodzielnej myśliwskiej eskadry lotniczej. Na miejsce formowania wybrano lotnisko Grigoriewskoje położone w obwodzie riazańskim na terytorium ZSRR.
20 sierpnia 1943 roku eskadrę rozwinięto do rozmiarów pułku, któremu nadano nazwę: 1 pułk lotnictwa myśliwskiego „Warszawa”.
1 kwietnia 1944 roku przystąpiono do formowania 2 pułku nocnych bombowców „Kraków”. 31 października „zorganizowano” Dowództwo Lotnictwa Frontu Wojska Polskiego. Wymieniony organ dowodzenia, z gen. Fiodorem Połyninem na czele, powstał w wyniku przemianowania radzieckiego dowództwa 6 Armii Lotniczej.
Po zakończeniu wojny (10 maja 1945 roku), polskie lotnictwo wojskowe przebazowano z terenu Niemiec do stałych miejsc postoju w kraju. Dysponowało wówczas następującymi jednostkami:
- 1 Mieszany Korpus Lotniczy (mp. Łowicz)
- 1 Dywizja Lotnictwa Bombowego
- 2 Dywizja Lotnictwa Szturmowego (mp. Łódź)
- 3 Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego (mp. Kutno)
- 1 eskadra lotnictwa łącznikowego
- 4 Mieszana Dywizja Lotnicza (mp. Bydgoszcz)
Jednostki samodzielne
- 12 pułk lotnictwa sanitarnego
- 13 pułk lotnictwa transportowego
- 14 Samodzielny pułk korekcji i zwiadu
- 15 Samodzielny pułk lotniczy
- 17 pułk lotnictwa łącznikowego
- 3 Samodzielna eskadra lotnictwa łącznikowego
- 4 Samodzielna eskadra lotnictwa łącznikowego
- 5 Samodzielna eskadra lotnictwa łącznikowego
- 6 Samodzielna eskadra lotnictwa łącznikowego
- 103 Samodzielna eskadra lotnictwa łącznikowego
Pod koniec 1945 roku na stanie sił powietrznych znajdowały się 643 samoloty (152 Jak-9 wszystkich wersji, 177 Ił-2 wszystkich wersji, 121 Pe-2 wszystkich wersji, 36 UT-2, 138 Po-2, 11 C-47, 4 Li-2, 2 Szcze-2, 1 P-39, 1 Bf 108).
Po wojnie nadal rozwijano polskie lotnictwo. Z ZSRR dostarczono bombowce Pe-2 i Tu-2 (w 1950 roku) oraz bombowce treningowe USB-1 i USB-2. W 1949 roku do służby wprowadzono przebudowane na bombowce treningowe samoloty transportowe Li-2sb. W 1950 roku przeszkolono pierwszych pilotów na samolotach odrzutowych (Jak-17)[3]; do uzbrojenia weszły transportowce Ił-12 oraz samoloty treningowe Jak-18 i treningowe bombowce UTB-2. W 1951 roku pojawiły się pierwsze odrzutowce – Jak-23 i MiG-15 (również w wersji dwumiejscowej UTIMiG-15), a w 1961 roku następca MiG-a-15 – MiG-17.
Poza dostawami z ZSRR Polska podjęła również produkcję licencyjną: MiG-ów-15 (jako Lim-1, w 1952 roku) i MiG-ów-15bis (jako Lim-2, od 1957 roku). W 1955 roku rozpoczęto produkcję MiG-ów-17 (jako Lim-5). W 1964 roku powstało krajowe rozwinięcie tego samolotu – szturmowy Lim-6bis.
Wspólny przelot samolotów bojowych wszystkich trzech typów użytkowanych przez Siły Powietrzne. Od czoła formacji: F-16, MiG-29, Su-22. |
Bell 412HP |
Jedyny odrzutowy bombowiec, Ił-28, wszedł do służby w 1952 roku. Siedem lat później Polska otrzymała niewielką liczbę samolotów MiG-19, a w 1963 roku podstawowym samolotem myśliwskim stał się MiG-21. W 1979 roku do służby trafiła mała liczba samolotów MiG-23, a w roku 1989 – MiG-29.
Od 1949 roku podstawowym samolotem szturmowym był Ił-10 (od 1951 roku również wersja treningowa UIł-10). Począwszy od roku 1965 lotnictwo szturmowe zaczęło używać odrzutowców, początkowo Su-7, następnie Su-20 (1974) i Su-22 (1984).
Jedyny odrzutowy samolot szkolny, PZL TS-11 Iskra, zastąpił tłokowe Junak-2 (w służbie od 1952 roku), Junak-3 (1954) i TS-8 Bies (1958). Następca Iskry, PZL I-22 Iryda, przez pewien czas znajdował się w małej liczbie w wyposażeniu Wojsk Lotniczych, lecz ciągłe problemy sprawiły, że wszystkie Irydy wróciły do fabryki w celu dokonania modyfikacji i obecnie nie znajdują się w wyposażeniu wojska.
Od 1951 roku funkcję samolotu wielozadaniowego spełniał Jak-12, w 1955 roku dołączył do niego An-2, a później również Wilga-35P.
Samoloty transportowe i pasażerskie to kolejno: Ił-14 (od 1955 roku), Ił-18 (1961), An-12B (1966), An-26 (1972), Jak-40 (1973) i Tu-154.
W okresie powojennym polskie lotnictwo zostało również wyposażone w śmigłowce: wielozadaniowy SM-1 (licencja Mi-1) od 1956 roku, wielozadaniowy Mi-4 od 1958 roku, wielozadaniowy SM-2 od 1960 roku, Mi-2 i Mi-8 (później również Mi-17) od 1968 roku, a także szturmowy Mi-24 od 1976 roku. W użyciu znalazły się również amfibijny Mi-14 i ciężki transportowy Mi-6.
W 1954 Wojska Lotnicze połączono z Wojskami Obrony Powietrznej Kraju, tworząc Wojska Lotnicze i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju. Nowa formacja skupiała zarówno jednostki lotnicze, jak i przeciwlotnicze. W 1962 rozdzielono je ponowie na Wojska Lotnicze i Wojska Obrony Powietrznej Kraju jako odrębne rodzaje sił zbrojnych. Ta struktura funkcjonowała nieprzerwanie przez 28 lat.
1990–2004Edytuj
1 lipca 1990 roku ponownie połączono oba elementy, tworząc Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej.
2004–2010Edytuj
W roku 2006 do uzbrojenia weszły dwa nowe typy maszyn: na początku roku lekki śmigłowiec PZL SW-4, 9 listopada zaś – pierwsze samoloty F-16C/D, które w przetargu na myśliwiec wielozadaniowy pokonały Gripena i Mirage’a 2000.
16 stycznia 2009 roku wycofano ze służby ostatni z 12 samolotów transportowych An-26. 24 marca przekazano pierwszy z pięciu samolotów transportowych C-130 Hercules.
Po 10 kwietnia 2010 roku Ministerstwo Obrony Narodowej wyczarterowało na cztery lata dwa samoloty Embraer 175 od PLL LOT do przewozu najważniejszych osób w państwie; samoloty te są cywilne, obsługują je cywile i nie są oznaczone szachownicą lotniczą[4].
Po 2011Edytuj
W 2011 r. wykonano prace, których celem było poprawienie bezpieczeństwa wykonywania zadań lotniczych oraz optymalizacja szkolenia. Wdrożone zostały działania naprawcze i profilaktyczne, którymi objęte zostały wszystkie jednostki organizacyjne lotnictwa Sił Powietrznych oraz pozostałych Rodzajów Sił Zbrojnych. Przeprowadzono gruntowną analizę wszystkich dokumentów normujących szkolenie lotnicze, opracowane nowe dokumenty oraz wprowadzono szereg poprawek i uzupełnień do programów i instrukcji. Zmieniono także organizację bezpieczeństwa i ubezpieczenia lotów podnosząc standard funkcjonowania lotnisk. Pracę nad systemem problematyki bezpieczeństwa zostały zwieńczone opracowaniem czterech dokumentów: „Regulaminu Lotów RL 2010”, „Instrukcji Organizacji Lotów 2010”, „Instrukcji Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP” oraz „Instrukcji organizacji lotniczej łączności radiowej Sił Zbrojnych RP – wydanie II”. Dokonano zmian zapisów w instrukcjach użytkowania statków powietrznych, dotyczących ich doposażenia w nowe urządzenia i agregaty. Wprowadzono codzienny nadzór nad pracą służb Hydrometeoroligcznej Sił Zbrojnych RP. Zakończono rozbudowę sieci WAN Meteo – RL.
Przeprowadzono ćwiczenie Sił Powietrznych pod kryptonimem „Orzeł-11”, które odbyło się we wrześniu 2011 r. Zasadniczym celem ćwiczenia było przygotowanie dowództw oraz jednostek Sił Powietrznych do realizacji działań bojowych w ramach wydzielonego Komponentu Powietrznego, a także jego zabezpieczenia i wsparcia podczas prowadzenia połączonej operacji obronnej kraju. Ćwiczenie odbyło się przy współdziałaniu z Komponentem Lądowym i Morskim, Inspektoratem Wsparcia Sił Zbrojnych, Żandarmerią Wojskową oraz Polską Agencją Żeglugi Powietrznej. Przeprowadzono je na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej z wykorzystaniem ośrodków poligonowych w Ustce, Nadarzycach, Drawsku Pomorskim, na poligonach morskich znajdujących się w strefie obrony Marynarki Wojennej oraz w jednostkach uczestniczących[5].
Siły Powietrzne współorganizowały, największe w Polsce pokazy lotnicze Radom Air Show 2011, z udziałem samolotów wojskowych i cywilnych z całego świata. W pokazach wzięło udział 160 statków powietrznych, w tym 116 w pokazie dynamicznym, a 44 w statycznym. Łącznie zaprezentowano 261 lotników i 57 statków powietrznych.
Nastąpiła certyfikacja Komponentu Lotniczego „Jastrząb” składający się z czterech samolotów F-16 Jastrząb, personelu obsługi oraz ochrony wojsk, jako Siły Zdolne do Przerzutu w ramach operacji NATO. Komponent lotniczy musiał przejść certyfikację według programu TACEVAL. Program ten ma za zadanie zweryfikowanie zdolności do podjęcia działań bojowych przez okres wyznaczony przez dowództwo NATO, w warunkach ograniczonej pomocy ze strony państwa-gospodarza[5].
Kurs szkoleniowo-metodyczny kierowniczej kadry lotnictwa Sił Zbrojnych RP „Zlot 2011”, który odbył się w październiku 2011 r. Celem było kreślenie roli dowódców poszczególnych szczebli dowodzenia podczas realizacji zadań, ocena poziomu umiejętności pilotażowych i bojowych kierowniczej kadry lotnictwa Sił Zbrojnych RP.[6]
2 września 2016 roku ogłoszone zostały dwa niezależne procedury przetargowe przez Inspektorat Uzbrojenia MON celem pozyskania samolotów do przewozu VIP-ów. Celem zakupu są trzy średnie maszyny, w tym jedna używana i dwie nowe. Wymagana liczba miejsc wynosi nie mniej niż 65 foteli, zasięg minimalny 5500 kilometrów, loty transatlantyckie bez międzylądowania z minimum 30 pasażerami, w konfiguracji do przewozu VIP-ów, posiadanie systemów łączności niejawnej, obrony i ochrony. Samoloty używane mają mieć silniki nie starsze niż 5 lat, a liczbę miejsc w średnich maszynach nie mniejszą niż 132. Zasięg samolotów przy pełnym obciążeniu ma pozwolić na przelot nad Atlantykiem z międzylądowaniem[7].
W październiku 2016 roku zdecydowano, że przetarg na dwa małe samoloty dla VIP-ów wygrywa Gulfstream G550, gdyż druga oferta nie spełnia wymogów. W dniu 15 listopada 2016 roku Szef IU MON gen. bryg. Adam Duda i Jeffrey Crosby, reprezentujący przedsiębiorstwo Gulfstream Aerospace, podpisali umowę na dostawę maszyn[8][9][10][11][12].
21 czerwca 2017 roku pierwsza maszyna Gulfstream G550 wylądowała na Lotnisku Chopina w Warszawie i została przekazana 1. Bazie Lotnictwa Transportowego[13]. Samolot otrzymał imię „Książę Józef Poniatowski”. Następny samolot, o imieniu „Generał Kazimierz Pułaski”, został odebrany 29 lipca 2017 roku na lotnisku w Bydgoszczy[14].
31 stycznia 2020 roku w Dęblinie, szef MON podpisał umowę na zakup 32 wielozadaniowych samolotów piątej generacji F-35 dla Sił Powietrznych[15]. Wartość umowy wynosi 4,6 mld USD[16]. Jej przedmiotem jest dostawa 32 samolotów F-35A wraz z pakietem szkoleniowym i logistycznym.
14 kwietnia 2021 Ministerstwo Obrony Narodowej poinformowało o podpisaniu umowy z rządem USA, dotyczącej zakupu 5 używanych samolotów transportowych C-130H Hercules, które uzupełnić mają dotychczas eksploatowane samoloty C-130E. Maszyny zakupiono poprzez procedurę EDA. Samoloty trafią do 33. Bazy Lotnictwa Transportowego[17][18]. 27 lipca 2022 roku samolot szkolny TS-11 Iskra został oficjalnie wycofany ze służby w Siłach Powietrznych[19].
Dowódcy polskich sił powietrznychEdytuj
Szef Sekcji Żeglugi Napowietrznej
- 1918 – ppłk pil. Hipolit Łossowski
Dowódca Wojsk LotniczychEdytuj
- 1918–1919 – ppłk pil. Hipolit Łossowski
Inspektorzy Wojsk LotniczychEdytuj
- 1919 – ppłk pil. Hipolit Łossowski
- 1919–1920 – gen. bryg. pil. Gustaw Macewicz
Szefowie Departamentu Żeglugi PowietrznejEdytuj
- 1920–1923 – gen. bryg. pil. Gustaw Macewicz
- 1923–1924 – gen. bryg. pil. François-Lèon Leveque
- 1924–1926 – gen. bryg. pil. Włodzimierz Zagórski
- 1926–1936 – gen. bryg. pil. Ludomił Rayski
Dowódcy Lotnictwa w Ministerstwie Spraw WojskowychEdytuj
- 1936–1939 – gen. bryg. pil. Ludomił Rayski
- 1939 – gen. bryg. pil. Władysław Kalkus
Inspektorzy Obrony Powietrznej PaństwaEdytuj
- 1936 – gen. dyw. Gustaw Orlicz-Dreszer
- 1936–1939 – gen. bryg. pil. Józef Zając
Naczelny Dowódca Lotnictwa i OPL, Dowódca Lotnictwa i OPLEdytuj
- 1939–1940 – gen. bryg. pil. Józef Zając
Dowódca Polskich Sił PowietrznychEdytuj
- 1940 – gen. bryg. pil. Józef Zając
Inspektorzy Polskich Sił PowietrznychEdytuj
- 1940–1943 – gen. bryg. pil. Stanisław Ujejski
- 1943 – płk pil. Stanisław Karpiński
- 1943–1944 – gen. bryg. pil. Mateusz Iżycki
Dowódca Polskich Sił PowietrznychEdytuj
- 1944–1947 – gen. bryg. pil. Mateusz Iżycki
Dowódca Lotnictwa Frontu Polskiego (na Wschodzie)Edytuj
- 1944–1945 – gen. dyw. pil. Fiodor Pietrowicz Połynin
Dowódca Lotnictwa WPEdytuj
- 1945–1947 – gen. broni pil. Fiodor Pietrowicz Połynin
Dowódcy Wojsk LotniczychEdytuj
- 1947–1950 – gen. bryg. Aleksander Romeyko
- 1950–1954 – gen. broni pil. Iwan Turkiel
Dowódcy Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju (samodzielny organ dowodzenia w latach 1951–1954)Edytuj
- 1951–1952 – gen. bryg. Nikołaj Trawin
- 1952–1954 – gen. bryg. Siergiej Sazonow
Dowódcy Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru KrajuEdytuj
- 1954–1956 – gen. broni pil. Iwan Turkiel
- 1956–1962 – gen. dyw. pil. Jan Frey-Bielecki
Dowódca Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju (w ramach Dowództwa Wojsk Lotniczych i OPL OK)Edytuj
- 1959–1962 – gen. bryg. pil. Czesław Mankiewicz
Główni Inspektorzy LotnictwaEdytuj
- 1962–1963 – gen. dyw. pil. Jan Frey-Bielecki
- 1963–1967 – gen. dyw. pil. Jan Raczkowski
Dowódcy Wojsk LotniczychEdytuj
- 1967–1972 – gen. dyw. pil. Jan Raczkowski
- 1972–1976 – gen. dyw. pil. Henryk Michałowski
- 1976–1983 – gen. dyw. pil. Tadeusz Krepski
- 1983–1989 – gen. dyw. pil. Tytus Krawczyc
- 1989–1990 – gen. dyw. pil. Jerzy Gotowała
Dowódcy Wojsk Obrony Powietrznej KrajuEdytuj
- 1962–1967 – gen. dyw. pil. Czesław Mankiewicz
- 1967–1976 – gen. dyw. pil. Roman Paszkowski
- 1976–1990 – gen. broni Longin Łozowicki
Dowódcy Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej (po scaleniu WOPK i Wojsk Lotniczych w 1990 roku)[20]Edytuj
- 1990–1995 – gen. broni pil. Jerzy Gotowała
- 1995–1999 – gen. dyw. Kazimierz Dziok
- 1999–2002 – gen. broni pil. Andrzej Dulęba
- 2002–2004 – gen. broni pil. Ryszard Olszewski
Dowódcy Sił Powietrznych (zmiana nazwy z WLOP na Siły Powietrzne 1 lipca 2004 r.)Edytuj
- 2004–2005 – gen. broni pil. Ryszard Olszewski
- 2005–2007 – gen. broni pil. Stanisław Targosz[21]
- 2007–2010 – gen. broni pil. Andrzej Błasik[22]
- 2010–2013 – gen. broni pil. Lech Majewski[23]
Inspektorzy Sił PowietrznychEdytuj
- gen. dyw. pil. Jan Śliwka (1 stycznia 2014 – 28 stycznia 2016[24])
- gen. bryg. pil. Tomasz Drewniak (28 stycznia 2016 – 17 listopada 2016)[24][25]
- płk/gen. bryg. pil. Cezary Wiśniewski (18 listopada 2016 – 17 kwietnia 2017)[25][26][27]
- cz.p.o. gen. bryg. pil. Mirosław Jemielniak (10 kwietnia 2017 – 31 maja 2018)[28][29]
- gen. bryg. pil. Mirosław Jemielniak (1 czerwca 2018 – 30 sierpnia 2018)[29][30][31]
- cz.p.o. gen. bryg. pil. Jacek Pszczoła (31 sierpnia 2018 – 19 października 2018)[32][33]
- gen. bryg./gen. dyw. pil. Jacek Pszczoła (19 października 2018 – nadal)[33]
Podstawy prawneEdytuj
Podstawami prawnymi utworzenia powietrznego segmentu polskich Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej są Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej oraz akty prawne niższego rzędu, w tym przede wszystkim ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 21 listopada 1967 r. (Dziennik Ustaw z 2012 roku poz. 461). Zgodnie z artykułem 3 ust. 3 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP, w skład Sił Zbrojnych wchodzą jako ich rodzaje: Wojska Lądowe, Siły Powietrzne, Marynarka Wojenna i Wojska Specjalne, zaś na podstawie art. 3 ust 4a tej samej ustawy, Siłami Powietrznymi dowodzi Dowódca Sił Powietrznych[34]. Przepis ten nie narusza jednak postanowień prawa w zakresie cywilnego zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, sprawowanego za pośrednictwem Ministra Obrony. Ustawa z 21 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej oraz niektórych innych ustaw zlikwidowała stanowisko Dowódcy Sił Powietrznych. Od 1 stycznia 2014 r. dowódcami rodzajów Sił Zbrojnych są Dowódca Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych i Dowódca Operacyjny Rodzajów Sił Zbrojnych, którym podlegają poszczególne jednostki wojskowe SP.
Flagi lotnictwa wojskowegoEdytuj
Współczesne (od 1993 r.)Edytuj
Flaga lotnisk i lądowisk Marynarki Wojennej.
HistoryczneEdytuj
OrganizacjaEdytuj
- Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych w Warszawie[35]
- Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych w Warszawie[36]
- Szefostwo Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie[37]
- 1 Skrzydło Lotnictwa Taktycznego
- 2 Skrzydło Lotnictwa Taktycznego
- 3 Skrzydło Lotnictwa Transportowego
- 4 Skrzydło Lotnictwa Szkolnego
- 3 Brygada Radiotechniczna
- 3 Brygada Rakietowa Obrony Powietrznej
- Centrum Rozpoznania i Wsparcia Walki Radioelektronicznej
- Szefostwo Służby Hydrometeorologicznej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie-Pyracho
- Centrum Szkolenia Sił Powietrznych w Koszalinie
- 6 Batalion Chemiczny (poprzez 4 Pułk Chemiczny)
- Centrum Szkolenia Inżynieryjno – Lotniczego
- Szefostwo Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP
- 21 Centralny Poligon Lotniczy w Nadarzycach[38]
- Centralny Poligon Sił Powietrznych w Ustce[39]
DowództwoEdytuj
Z dniem 1 stycznia 2014 na podstawie ustawy o zmianie ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r. poz. 852) dowództwo Sił Powietrznych uległo likwidacji, a jego zadania przejęło Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych.
Uzbrojenie i wyposażenieEdytuj
Wojska LotniczeEdytuj
Samolot | Zdjęcie | Pochodzenie | Typ maszyny | Wersja | Liczba | Wejście do służby | Uwagi |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Samoloty bojowe | |||||||
F-16 | Stany Zjednoczone | myśliwiec wielozadaniowy 4 generacji |
C Bl. 52+ D Bl. 52+ |
36[40] 12[40] |
2006 | ||
MiG-29 | ZSRR Rosja |
myśliwiec 4 generacji |
9.12 A 9.51 UB |
23[41] 6[41] |
1989 | Pozyskane z ZSRR (12 nowych), Czech (10 używanych)[42]) i Niemiec (22 używane)[43]. Część poniemieckich zmodernizowana.
4 samoloty uległy wypadkowi i zostały skreślone ze stanu[44][45][46][47]. Przeznaczone do zastąpienia przez zakupione Lockheed Martin F-35 Lightning II[48]. | |
Su-22 | ZSRR | samolot myśliwsko-bombowy 3 generacji |
M4K UM3K |
12[49] 6[49] |
1984 |
Przeznaczone do wycofania do 2025[50]. | |
Samoloty transportowe | |||||||
C-130 Hercules | Stany Zjednoczone | taktyczny samolot transportowy | E H |
5 2/5[51] |
2009 | Przekazane przez USA w ramach bezzwrotnej pożyczki na cele wojskowe.
W 2019 roku podpisano umowę na pozyskanie kolejnych 5 maszyn w wersji H, maszyny będą pochodzić z nadwyżek USAF. Strona polska pokrywa koszty (14,3 mln USD) rozkonserwowania i przygotowania do przebazowania do Polski. Nowe maszyny nie mają zastępować samolotów w wersji E natomiast rozwinąć możliwości transportowe Sił Powietrznych[52]. | |
CASA C-295 | Hiszpania | średni samolot transportowy | M | 16 | 2003 | Jeden (o numerze bocznym 019 – zakupiony w roku 2007) utracono w 2008 w katastrofie lotniczej w Mirosławcu. | |
PZL M28 Bryza | Polska | Samolot wielozadaniowy | M28B[53] M28PT/GC[53] |
24 | 2002 | ||
Boeing 737-800 | Stany Zjednoczone | Transportowy/pasażerski/VIP | NG NG BBJ2 |
1 2 |
2017
2021 2021 |
Samolot o numerze fabrycznym 61358 wyprodukowany dla linii lotniczej 9air. Przekazany w czerwcu 2017. Nie wiadomo z jakich powodów samolot został zmagazynowany przez Boeinga w październiku 2017. W listopadzie 2017 zakupiony przez MON[54].
29 października wylądowała 3 i ostatnia maszyna VIP[55] | |
Gulfstream G550 | Stany Zjednoczone | Transport VIP | 2 | 2017 | |||
Samoloty szkolne | |||||||
Leonardo M-346 Bielik | Włochy | Samolot szkolno-treningowy | 16[56] | 2017 | |||
PZL-130 Orlik | Polska | Samolot szkolno-treningowy | TC-II Advanced | 28 | 1992 | W 2022 roku zakończono modernizację wszystkich Orlików do standardu TC-II Advanced.[57] | |
Śmigłowce | |||||||
PZL W-3 Sokół | Polska | Śmigłowiec wielozadaniowy | W-3T W-3P W-3RL W-3WA W-3W SAR W-3WA SAR |
4 1 6 4 1 1 |
1993–1996 | [58][59] | |
Mi-8 | ZSRR Rosja |
Śmigłowiec wielozadaniowy | Mi-17-1W[60] Mi-8/17 RL[60] Mi-8P/SAR[61] Mi-8S[61] Mi-8T/SAR[61] |
12 | 1973 | ||
Mi-2 | ZSRR Polska |
Śmigłowiec wielozadaniowy | RL[61] P[62] T[62] D[63] R[63] URP-G[63] Sz[63] |
16[64] | 1973 | ||
PZL SW-4 Puszczyk | Polska | Śmigłowiec szkolno-treningowy | 24 | 2006 | |||
PZL W-3 Sokół | Polska | Śmigłowiec transportowy VIP | W-3WA VIP | 7 | 2008–2013 | Zmodyfikowane do transportu VIP[58][65]. | |
Mi-8 | ZSRR | Śmigłowiec transportowy VIP | Mi-8P VIP | 2 | 1977 | Zmodyfikowane do transportu VIP[66][65][67][68]. | |
Bezzałogowe aparaty latające (UAV) | |||||||
Aeronautics Orbiter | Izrael | Taktyczny, rozpoznawczy bezzałogowy aparat latający | Orbiter | 15 zestawów | 2007[69] | W każdym zestawie po 3 aparaty[70].
Na wyposażeniu 12 Bazy Bezzałogowych Statków Powietrznych[71]. | |
Bayraktar TB2 | Turcja | bezzałogowy statek powietrzny średniego pułapu, dużej długotrwałości lotu (medium-altitude long-endurance - MALE) | TB2 | 1/4
zestawów |
2022 | W każdym zestawie po 6 aparatów. Na wyposażeniu 12 Bazy Bezzałogowych Statków Powietrznych w Mirosławcu[72]. |
AmunicjaEdytuj
Podstawowymi rodzajami uzbrojenia Sił Powietrznych jest amunicja służąca do zwalczania z powietrza celów powietrznych oraz do zwalczania celów lądowych.
Cele PowietrzneEdytuj
Rodzaj Uzbrojenia [73][74] | Ilość | Opis |
---|---|---|
AIM-9X Sidewinder AIM-9X Sidewinder Block II R-60 R-73 |
178[75] ponad 93[76][77] Brak danych Brak danych |
Pociski przeciwlotnicze krótkiego zasięgu |
AIM-120C-5 Amraam AIM-120C-7 Amraam R-27 Wympieł |
178[75] do 215[78][79] Brak danych |
Pociski przeciwlotnicze średniego zasięgu |
Cele LądoweEdytuj
Rodzaj Uzbrojenia [73][74] | Ilość | Opis |
---|---|---|
AGM-65 Maverick GBU-12 GBU-24 GBU-31 JDAM |
360 [75] 62[75] 278[75] 470[75] |
Amunicja kierowane krótkiego zasięgu |
AGM-154C JSOW AGM-158 JASSM |
280[75] 40[75][80] |
Amunicja kierowana średniego zasięgu |
AGM-158 JASSM-ER | 40[75][80] | Amunicja kierowana dalekiego zasięgu |
Rodzaj Uzbrojenia | Ilość | Opis |
---|---|---|
Mk 82 BLU-111 Mk 84 BLU-117 |
483[75] 642[75] 242[75] 80[75] |
Niekierowane bomby krótkiego zasięgu |
ZasobnikiEdytuj
Rodzaj Uzbrojenia [73][74] | Ilość | Opis |
---|---|---|
Goodrich DB-110 | 7[81] | Zasobnik wykorzystywany do zadań rozpoznawczych |
Sniper XR | Brak danych | Zasobnik obserwacyjno-celowniczy |
Zbiorniki Koforemne | 18[82] | Dodatkowy zbiornik paliwa |
Wojska Obrony PrzeciwlotniczejEdytuj
Zdjęcie | Nazwa | Pochodzenie | Liczba | Uwagi |
---|---|---|---|---|
Rakietowe systemy przeciwlotnicze | ||||
SPZR Poprad | Polska | 79 | Zasięg do 5500 m.
Dwa egzemplarze pochodzą z partii próbnej, na wyposażeniu Centrum Szkolenia Sił Powietrznych[83][84][85]. | |
Patriot PAC-3MSE[86][87] | Stany Zjednoczone
Polska |
2 zestawy
16 wyrzutni |
||
PZR S-200C Wega | ZSRR Polska |
1 zestaw 6 wyrzutni |
Zasięg 255 km[88]. | |
PZR S-125 Newa-SC | ZSRR Polska |
17 zestawów 51 wyrzutni |
Zasięg 25 km[88]. | |
Artyleria przeciwlotnicza | ||||
Armata ZU-23-2 ZUR-23-2 |
ZSRR Polska |
brak danych | Zasięg armaty 2500 m. | |
PSR-A Pilica | Polska | 4 zestawy (24 jednostki ogniowe) | 5500 m dla wyrzutni rakietowych, 2000 m dla ZUR-23-2SP Jodek.
Na wyposażeniu 3. Warszawskiej Brygady Rakietowej Obrony Powietrznej[89][90][91]. | |
Przenośne przeciwlotnicze zestawy rakietowe | ||||
PPZR Grom | Polska | brak danych | Zasięg 400–5500 m. Pułap 10–3500 m. | |
PPZR Piorun | Polska | brak danych | Zasięg – do 6500 m.
Pułap – do 4000 m. Łącznie dla Sił Zbrojnych RP dostarczonych ma być 420 wyrzutni i 1300 rakiet. Dostawy w latach 2019–2022.[92] |
Wojska Radiotechniczne i RadioelektroniczneEdytuj
Zdjęcie | Nazwa | Pochodzenie | Liczba | Uwagi |
---|---|---|---|---|
Stacje radiolokacyjne | ||||
RAT-31DL | Włochy | 3 | Trójwspółrzędny radar dalekiego zasięgu przeznaczony do kontroli obszaru powietrznego, BACKBONE[93][94]. | |
NUR-12M | Polska | 3 | Trójwspółrzędny radar dalekiego zasięgu przeznaczony do kontroli obszaru powietrznego. BACKBONE[95]. | |
NUR-12ME | Polska | Trójwspółrzędny radar kontroli obszaru powietrznego[96]. | ||
NUR-15/M | Polska | 18/25 | Trójwspółrzędna stacja radiolokacyjna średniego zasięgu.
W ramach dotychczasowych umów zamówiono 25 radarów. Do grudnia 2021 roku dostarczono 17 stacji radiolokacyjnych[97][98][99][83][100][101][102]. | |
NUR-31/M/MK | Polska | Radar kontroli obszaru powietrznego średniego zasięgu. | ||
NUR-41 | Polska | Radar przeznaczony do pomiaru wysokości obiektów powietrznych. | ||
ZDPSR Soła | Polska | 1 | Trójwspółrzędny radar przeznaczony do kontroli obszaru powietrznego, wykrywania i śledzenia tras obiektów wykrytych w danym obszarze, krótkiego zasięgu.
Na wyposażeniu Centrum Szkolenia Sił Powietrznych[105][106]. | |
GCA-2000/GCA-2000M | Stany Zjednoczone | 8 | Radiolokacyjne systemy precyzyjnego wspomagania lądowania (PAR). Dla całości SZRP zakupiono 5 stacji w wersji GCA-2000 oraz 9 w wersji GCA-2000M. | |
Walka elektroniczna | ||||
Gunica | Polska | Stacje rozpoznania pokładowych systemów elektronicznych PRP-25M i PRP-25S.[110] |
Bazy lotniczeEdytuj
Zespoły akrobacji lotniczejEdytuj
- Zespół akrobacyjny Biało-Czerwone Iskry
- Zespół akrobacyjny Orlik
- Zespół pokazowy Skorpion
- Zespół pokazowy F-16 Tiger Demo Team[113][114]
- Zespól pokazowy Fulcrum Drivers Demo Team[115][116]
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Radosław Nawrot: Pierwszy nalot Polaków. s. 4–5.
- ↑ Lotnictwo, nr. specjalny 4, styczeń 2008 r., wydawnictwo Magnum-X.
- ↑ Józef Zieliński: Lotnictwo Polskie 1918–2008. Wojskowe Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „SWAT”, 2008, s. 90. ISBN 83-926481-1-6.
- ↑ MON i LOT zaprezentowały wyczarterowane Embraery. gazeta.pl, 2010-06-11. [dostęp 2011-05-02].
- ↑ a b Komunikat ORZEŁ-11, www.sp.mil.pl [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2013-11-04] (pol.).
- ↑ ZLOT-11 dobiegł końca, www.sp.mil.pl [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2013-11-04] (pol.).
- ↑ Przetarg na samoloty VIP, [w:] Lotnictwo, Magnum-X, 2016, s. 8 .
- ↑ UMOWA ZAKUPU G550 PODPISANA.
- ↑ „Być może zaważyły terminy”. Samolot dla VIP-ów pod lupą ekspertów.
- ↑ Juliusz Sabak , Kownacki: Gulfstream G550 jako samolot VIP. Francuska oferta „nie spełniała wymogów formalnych”, defence24.pl, 21 października 2016 [zarchiwizowane z adresu 2016-10-22] .
- ↑ Polski Gulfstream G550 zaprezentowany, defence24.pl, 7 stycznia 2017 [zarchiwizowane z adresu 2017-01-08] .
- ↑ Jakub Palowski , Gulfstream dla VIP w polskim malowaniu, defence24.pl, 2 marca 2017 [zarchiwizowane z adresu 2017-03-03] .
- ↑ Ministerstwo Obrony Narodowej , Uroczyste przyjęcie do służby Gulfstreama G550 [dostęp 2017-10-15] (pol.).
- ↑ Ministerstwo Obrony Narodowej , Drugi samolot G550 w Polsce [dostęp 2017-10-15] (pol.).
- ↑ F-35 – amerykański supersamolot trafi do Polski, www.komputerswiat.pl, 31 stycznia 2020 [dostęp 2020-05-12] (pol.).
- ↑ Wiemy, ile będą kosztować Polskę F-35 – Defence24, www.defence24.pl [dostęp 2020-05-12] .
- ↑ C-130H Hercules lecą do Polski, Wydawnictwo militarne ZBIAM, 14 kwietnia 2021 [dostęp 2021-04-14] (pol.).
- ↑ Wojsko ma umowę na pozyskanie pięciu samolotów transportowych C-130H – przemysł obronny, wnp.pl [dostęp 2021-04-14] (pol.).
- ↑ TS-11 Iskra żegna się z lotnictwem wojskowym, Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych, 27 lipca 2022 .
- ↑ S. Czmur, W. Wójcik, „Dowódcy Lotnictwa i Obrony Powietrznej”, Poznań, 2000.
- ↑ M.P. z 2005 r. nr 21, poz. 326.
- ↑ M.P. z 2007 r. nr 31, poz. 347.
- ↑ M.P. z 2010 r. nr 44, poz. 622.
- ↑ a b Gałecki 2017 ↓, s. 23.
- ↑ a b Gałecki 2017 ↓, s. 240.
- ↑ Generał dywizji pilot Cezary Wiśniewski, zastępca Dowódcy Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych. wojsko-polskie.pl. [dostęp 2022-06-18].
- ↑ Gałecki 2018 ↓, s. 88.
- ↑ Rozkaz dzienny Nr Z-30 z dnia 10.04.2017 r. Dowódcy Generalnego (RSZ).
- ↑ a b Dec. MON 1267 Ministra Obrony Narodowej z dn. 10.05.2018 r. wyznaczam na stanowisko służbowe, Inspektor Sił Powietrznych, DG RSZ.
- ↑ Decyzja MON Nr 2402 z 30.08.2018.
- ↑ Gen. Jacek Pszczoła został pełniącym obowiązki Inspektora Sił Powietrznych. gazetaprawna.pl. [dostęp 2022-06-18].
- ↑ Gen. Jacek Pszczoła został pełniącym obowiązki Inspektora Sił Powietrznych. gazetaprawna.pl. [dostęp 2022-06-18].
- ↑ a b Jakuboszczak 2019 ↓, s. 172.
- ↑ Dz.U. z 2021 r. poz. 372.
- ↑ Jednostki Bezpośrednio Podległe, Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2022-02-13] (pol.).
- ↑ JEDNOSTKI PODLEGŁE, Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2022-02-13] (pol.).
- ↑ https://ssrlszrp.wp.mil.pl/pl/bip/info/w-informacje-ogolne/eony-struktura-organizacyjna/.
- ↑ Lotnicza szkoła ognia, dlapilota.pl [dostęp 2022-02-13] (pol.).
- ↑ Centralny Poligon SP, jednostki-wojskowe.pl [dostęp 2022-02-13] .
- ↑ a b Su-22 po remoncie. Kolejnych 10 lat w służbie [FOTO], Defence24 [dostęp 2018-11-07] .
- ↑ a b MiG-29 polskich Sił Powietrznych w detalach – Magnum-x, www.magnum-x.pl [dostęp 2020-02-08] .
- ↑ http://www.wydawnictwostratus.pl/assets/PDF-Polskie/PW-11_wkladka.pdf.
- ↑ http://www.wydawnictwostratus.pl/assets/PDF-Polskie/PW-12_wkladka.pdf.
- ↑ Katastrofa MiG-a. Pierwsza śmierć pilota od Smoleńska – strona 1 – Polityka.pl, www.polityka.pl [dostęp 2018-11-11] (pol.).
- ↑ Arkadiusz Jastrzębski , MiG-29 rozbity koło Mińska Mazowieckiego. Eksperci o bezpieczeństwie, „wiadomosci.wp.pl”, 18 grudnia 2017 [dostęp 2017-12-19] (pol.).
- ↑ Katastrofa myśliwca MiG-a 29 pod Pasłękiem. Pilot z bazy w Malborku nie żyje. Do tragedii doszło 6.07.2018 r. Śledztwo prokuratury wojskowej – Dziennikbaltycki.pl, dziennikbaltycki.pl [dostęp 2018-11-11] (pol.).
- ↑ Katastrofa myśliwca na Mazowszu. To MiG-29, www.tvp.info [dostęp 2020-02-08] (pol.).
- ↑ Harpia: nowe szczegóły kontraktu na polskie F-35 – Defence24, www.defence24.pl [dostęp 2020-02-08] .
- ↑ a b MON: Su-22 w służbie do 2025 roku – Defence24, www.defence24.pl [dostęp 2020-02-08] .
- ↑ a b c MON ujawnia harmonogram modernizacji Sił Powietrznych. 120 mld zł na tarczę – Defence24, defence24.pl [dostęp 2021-04-14] .
- ↑ Kolejny "nowy" Hercules w Polsce, defence24.pl [dostęp 2022-10-18] (pol.).
- ↑ C-130H Hercules lecą do Polski, Wydawnictwo militarne ZBIAM, 14 kwietnia 2021 [dostęp 2022-06-07] (pol.).
- ↑ a b WYPOSAŻENIE, Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2020-02-14] (pol.).
- ↑ Rafał Lesiecki , Pierwszy B737 dla VIP-ów wylądował w Warszawie [FOTO], 15 listopada 2017 [dostęp 2017-11-15] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-16] .
- ↑ Flota VIP w komplecie. „Paderewski” na Okęciu – Defence24, www.defence24.pl [dostęp 2021-10-30] .
- ↑ M-346 Joint User Group | dlapilota.pl, dlapilota.pl [dostęp 2022-12-01] (pol.).
- ↑ Orliki w komplecie. Wyszkolimy „ponad 1000 nowych pilotów”, defence24.pl [dostęp 2022-10-25] (pol.).
- ↑ a b PZL W-3 Sokół w Wojsku Polskim, Gdzie zaczyna się wojsko…, 9 października 2010 [dostęp 2019-12-12] (pol.).
- ↑ Kolejne Sokoły w wersji SAR, www.milmag.pl [dostęp 2020-07-21] (pol.).
- ↑ a b samolotypolskie.pl – Mil Mi-8 / Mi-9 / Mi-17 / Mi-171 / Mi-172 (zastosowanie i opis techniczny), www.samolotypolskie.pl [dostęp 2020-02-14] .
- ↑ a b c d 3.Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza, www.jednostki-wojskowe.pl [dostęp 2020-02-14] .
- ↑ a b PZL Mi-2 – SAMOLOTY.PL – wszystko o lataniu, www.samoloty.pl [dostęp 2020-02-14] .
- ↑ a b c d Lista śmigłowców Mi-2 | [dostęp 2020-02-14] (pol.).
- ↑ Następca Mi-2 poszukiwany, DziennikZbrojny.pl [dostęp 2020-05-07] (pol.).
- ↑ a b 1 Baza Lotnictwa Transportowego – WYPOSAŻENIE, 1bltr.wp.mil.pl [dostęp 2020-11-13] .
- ↑ samolotypolskie.pl – Mil Mi-8 / Mi-9 / Mi-17 / Mi-171 / Mi-172 (zastosowanie i opis techniczny), www.samolotypolskie.pl [dostęp 2020-11-13] .
- ↑ Karol Placha , 1 Baza Lotnictwa Transportowego w Warszawie. 2002r., www.polot.net [dostęp 2020-11-13] (pol.).
- ↑ Karol Placha , Michaił Mil Mi-8 w Polsce, śmigłowce wojskowe. 1967r., www.polot.net [dostęp 2020-11-13] (pol.).
- ↑ samolotypolskie.pl – Aeronautics Defense „Orbiter”, www.samolotypolskie.pl [dostęp 2021-10-27] .
- ↑ Wojsko dostanie bojowe drony, www.polska-zbrojna.pl [dostęp 2021-10-01] .
- ↑ Siły Zbrojne RP w erze powietrznych bezzałogowców. Systemy rozpoznawcze i uderzeniowe [RELACJA] - Defence24, www.defence24.pl [dostęp 2021-10-01] .
- ↑ Bayraktary wylądują w Mirosławcu, defence24.pl [dostęp 2022-10-27] (pol.).
- ↑ a b c Łukasz Pacholski , Długie zakupy dla polskich F-16C/D Jastrząb, Wydawnictwo militarne ZBIAM, 23 grudnia 2021 [dostęp 2022-07-28] (pol.).
- ↑ a b c F-16 BLOCK 52+, Wojsko-Polskie.pl [dostęp 2022-07-28] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Nowe szpony Jastrzębi, Wydawnictwo militarne ZBIAM [dostęp 2022-08-03] (pol.).
- ↑ Kolejne AIM-9X Block II dla Polski, MILMAG, 2 lipca 2021 [dostęp 2022-08-04] (pol.).
- ↑ Części do polskich AIM-9X, MILMAG, 20 marca 2020 [dostęp 2022-08-04] (pol.).
- ↑ null, defence24.pl [dostęp 2022-08-04] (pol.).
- ↑ 150 rakiet AIM-120C-7 AMRAAM dla polskich F-16 | Defence24, defence24.pl [dostęp 2022-08-04] (pol.).
- ↑ a b Dostawy rakiet JASSM i JASSM-ER dla polskich F-16, DziennikZbrojny.pl [dostęp 2022-08-03] (pol.).
- ↑ Polska Zbrojna, www.polska-zbrojna.pl [dostęp 2022-08-04] .
- ↑ Lockheed Martin F-16 Jastrząb w Wojsku Polskim, Gdzie zaczyna się wojsko…, 8 października 2010 [dostęp 2022-08-04] (pol.).
- ↑ a b Rozbudowa Centrum Szkolenia Sił Powietrznych, www.milmag.pl [dostęp 2020-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-28] (pol.).
- ↑ ..:: :: AKTUALNOŚCI ::.., archiwum-cssp.wp.mil.pl [dostęp 2020-11-29] .
- ↑ Tomasz Dmitruk , Ocena stanu realizacji Planu Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych RP na lata 2013–2022, 2017-2026 i 2021-2035 W zestawieniu uwzględniono także wybrane zadania zawarte w Planie Zakupu Środków Materiałowych. wg stanu na dzień 27 grudnia 2020 roku, 27 grudnia 2020 .
- ↑ Polska konfiguracja systemu Patriot z IBCS [ANALIZA], defence24.pl [dostęp 2022-10-14] (pol.).
- ↑ Polskie Patrioty już w służbie, [w:] Ministerstwo Obrony Narodowej [online] .
- ↑ a b Nad Wisłą bezpieczniej? – DziennikZbrojny.pl, „DziennikZbrojny.pl” [dostęp 2018-05-29] (pol.).
- ↑ Ślązak, PSR-A Pilica wchodzi do uzbrojenia Sił Zbrojnych RP [WIDEO], Wydawnictwo militarne ZBIAM, 18 grudnia 2020 [dostęp 2020-12-18] (pol.).
- ↑ Drugi zestaw PSR-A PILICA dla SZ RP, Polska Grupa Zbrojeniowa, 30 marca 2022 [dostęp 2022-03-30] (pol.).
- ↑ Kolejne zestawy systemu Pilica przekazane, defence24.pl [dostęp 2022-12-23] (pol.).
- ↑ Jakub Palowski , Pioruny i nowe Spike już w wojsku – Defence24, 16 stycznia 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-08-10] .
- ↑ Posterunki radiolokacyjne w Polsce w 2015 r. | [dostęp 2019-07-20] (pol.).
- ↑ 3 Wrocławska Brygada Radiotechniczna :: Podstawowe uzbrojenie, 3brt.wp.mil.pl [dostęp 2019-07-20] .
- ↑ ..:: 3 Wrocławska Brygada Radiotechniczna :: Podstawowe uzbrojenie ::.., 3brt.wp.mil.pl [dostęp 2019-07-20] .
- ↑ ..:: 3 Wrocławska Brygada Radiotechniczna :: Podstawowe uzbrojenie ::.., 3brt.wp.mil.pl [dostęp 2019-07-20] .
- ↑ MSPO 2018: Umowa na dostawy radarów Odra, DziennikZbrojny.pl [dostęp 2021-01-21] (pol.).
- ↑ Dostawy sprzętu wojskowego w 2020 roku, DziennikZbrojny.pl [dostęp 2021-01-21] (pol.).
- ↑ ..:: 3 Wrocławska Brygada Radiotechniczna :: Podstawowe uzbrojenie ::.., 3brt.wp.mil.pl [dostęp 2019-07-20] .
- ↑ Przekazanie pierwszego w tym roku egzemplarza zmodernizowanej stacji radiolokacyjnej TRS-15, PIT-Radwar, www.pitradwar.com [dostęp 2021-04-02] .
- ↑ Zamówienie na dwa dodatkowe radary Odra-M, DziennikZbrojny.pl [dostęp 2021-12-06] (pol.).
- ↑ Nowy radar w Sandomierzu, polska-zbrojna.pl [dostęp 2022-02-04] .
- ↑ ..:: 3 Wrocławska Brygada Radiotechniczna :: Podstawowe uzbrojenie ::.., 3brt.wp.mil.pl [dostęp 2019-07-20] .
- ↑ ..:: 3 Wrocławska Brygada Radiotechniczna :: Podstawowe uzbrojenie ::.., 3brt.wp.mil.pl [dostęp 2019-07-20] .
- ↑ Zdolna do Przerzutu Stacja Radiolokacyjna SOŁA, www.pitradwar.com [dostęp 2020-12-04] .
- ↑ Dostawy stacji radiolokacyjnych w 2015 roku, DziennikZbrojny.pl [dostęp 2020-12-04] (pol.).
- ↑ Radary precyzyjnego lądowania dla SZ RP – czy można było inaczej? – Defence24, www.defence24.pl [dostęp 2021-04-16] .
- ↑ GCA-2000 dla SZ RP, www.altair.com.pl [dostęp 2021-04-16] (ang.).
- ↑ WZE S.A. z umową na awaryjny serwis radiolokacyjnych systemów lądowania, Wydawnictwo militarne ZBIAM, 2 kwietnia 2021 [dostęp 2021-04-16] (pol.).
- ↑ Marta Rachwalska , PIT-Radwar wesprze systemy rozpoznania elektronicznego, defence24.pl, 28 kwietnia 2017 [dostęp 2019-08-22] .
- ↑ MON: Su-22 w służbie do 2025 roku – Defence24, www.defence24.pl [dostęp 2020-07-06] .
- ↑ PZL W-3 Sokół w Wojsku Polskim, Gdzie zaczyna się wojsko…, 9 października 2010 [dostęp 2020-01-09] (pol.).
- ↑ 31 Baza Lotnictwa Taktycznego – F-16 TIGER DEMO TEAM, 31blt.wp.mil.pl [dostęp 2021-09-11] .
- ↑ Kieł tygrysa, czyli akrobacje F-16, www.polska-zbrojna.pl [dostęp 2021-09-11] .
- ↑ Air Show Radom 2018, Fulcrum Drivers Demo Team. Mig-29 z Malborka na Air Show w Radomiu., www.aviation24.pl [dostęp 2021-09-11] (pol.).
- ↑ Adam Bednarek , WP Tech – Nowości, poradniki i testy ze świata technologii – WP.PL, tech.wp.pl, 28 czerwca 2018 [dostęp 2021-09-11] (pol.).
BibliografiaEdytuj
- Jan Liwiński, Jak to drzewiej bywało, „Skrzydlata Polska”, nr 11 (1996), s. 32–34, ISSN 0137-866x.
- Bombowce WP z okresu przed II wojną światową. weu1918-1939.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-20)].
- Piotr Jakuboszczak (red.), Kronika Wojska Polskiego 2018, Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2019, s. 172, ISSN 1734-2317 .
- Artur Gałecki (red.), Kronika Wojska Polskiego 2017, Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2018, 88; 266, ISSN 1734-2317 .
- Artur Gałecki (red.), Kronika Wojska Polskiego 2016, Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2017, s. 23, ISSN 1734-2317 .