Siły Powietrzne

Siły Powietrzne (SP) – jeden z pięciu rodzajów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, obok Wojsk Lądowych, Marynarki Wojennej, Wojsk Specjalnych i Wojsk Obrony Terytorialnej. Ich głównym zadaniem jest prowadzenie operacji mających na celu uzyskanie przewagi w powietrzu i wspieranie oddziałów innych rodzajów Sił Zbrojnych. Składają się z Wojsk Lotniczych, Wojsk Obrony Przeciwlotniczej i Wojsk Radiotechnicznych.

Siły Powietrzne
Orzeł Sił Powietrznych
Państwo	Polska
Siły zbrojne	Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej
Nazwa skrócona	SP
Data utworzenia	listopad 1918
Znak rozpoznawczy
Proporzec
Najwyższe dowództwa
Cywilne	Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Minister Obrony Narodowej
Wojskowe	Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych

Prekursorem Sił Powietrznych było lotnictwo Błękitnej Armii podczas I wojny światowej. Do 1 lipca 2004 roku Siły Powietrzne nosiły nazwę Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej, (WLOP), które z kolei utworzono 1 lipca 1990 roku przez połączenie dwóch rodzajów sił zbrojnych: Wojsk Lotniczych i Wojsk Obrony Powietrznej Kraju.

Historia

Lotnictwo II Rzeczypospolitej

1918–1922

Nieuport Macchi M 9 w polskiej służbie 1920.

Albatrosy D.III (Oef) 7. „Kościuszkowskiej” Eskadry Myśliwskiej, z widocznym godłem eskadry

Breguet 14A2 39. Eskadry Breguetów 16. eskadry wywiadowczej w Kijowie, 1920

Historia Sił Powietrznych zaczyna się z końcem I wojny światowej. W 1918 roku funkcjonowało kilka polskich eskadr stworzonych w innych państwach. W Rosji istniała eskadra przy oddziałach generała Józefa Dowbor-Muśnickiego, rozformowana w maju 1918 roku. We Francji pięć eskadr lotniczych powstało przy armii generała Józefa Hallera. Znalazły się w Polsce wraz z wyposażeniem w 1919 roku.

Siły Powietrzne zaczęto tworzyć w listopadzie 1918 roku. Początkowo opierały się na maszynach zdobycznych lub pozostawionych przez armie zaborców (niemiecką lub austriacką). Najwięcej sprzętu zdobyli powstańcy wielkopolscy w bitwie o Ławicę, rozegranej 6 stycznia 1919 roku, w której zdobyto kilkaset rozmontowanych i zakonserwowanych samolotów bojowych i balonów obserwacyjnych. Zdobyty sprzęt miał wartość 200 milionów marek niemieckich i stanowił największy łup wojenny w dziejach polskiego oręża. Na zdobytych samolotach LVG 9 stycznia 1919 roku poznańska eskadra zbombardowała 25-kilogramowymi bombami lotnisko we Frankfurcie nad Odrą, wykonując bombardowanie 6 samolotami, zrzucając łącznie 900 kg bomb. Na sprzęcie zdobytym na Ławicy walczono później o Lwów podczas walk polsko-ukraińskich i wojny polsko-bolszewickiej 1919–1920. Od 1919 roku kupowano samoloty za granicą. W wyniku tego w 1920 roku Siły Powietrzne posiadały mieszankę samolotów brytyjskich, francuskich, niemieckich, austriackich i włoskich z okresu I wojny światowej. Głównie były to:

• myśliwce: Bristol F.2B Fighter, SPAD XIII, Fokker D.VII, Oeffag D.III, Ansaldo A.1 Balilla, SPAD VII, Albatros D.III, Sopwith Dolphin, Fokker E.V (D.VIII)
• bombowce i rozpoznawcze: Breguet 14, Ansaldo SVA-9, Salmson 2A2, Airco DH.9, Albatros C.X, Albatros C.XII, DFW C.V, LVG C.V i LVG C.VI.

1923–1932

W 1925 roku utworzono Oficerską Szkołę Lotnictwa w Grudziądzu, w 1927 przeniesioną do Dęblina.

Po wojnie z ZSRR przestarzałe samoloty wycofywano, a ich miejsce zajęły nowe, zakupione głównie we Francji. W latach 1924–1926 podstawowym myśliwcem został SPAD 61C1 (280 sztuk), lekkimi bombowcami kolejno: Potez XV (245 sztuk), Breguet XIX (250 sztuk) i Potez XXV (316 szuk), który był produkowany w Polsce na licencji. Cięższe bombowce to Farman F-68BN4 Goliath, a później Fokker F.VIIB/3m, również produkowany w Polsce. Później, na licencji czeskiej, wyprodukowano 50 samolotów Avia BH-33 pod nazwą PWS-A. Lotnictwo morskie do połowy lat trzydziestych używało francuskich łodzi latających, głównie Schreck FBA-17H, LeO H.13, LeO H.135B3 i Latham 43. Od początku lat trzydziestych lotnictwo polskie zaczęto wyposażać w samoloty polskiej konstrukcji, produkowane w Polsce. Pierwszym myśliwcem polskiej konstrukcji był następca PWS-A, samolot PWS-10, którego 80 egzemplarzy używano od 1932 roku.

1933–1938

Galeria

PZL.37 Łoś

PZL.23 Karaś

RWD-14 Czapla

W 1933 roku do służby weszły myśliwce PZL P.7a, wyprodukowane w liczbie około 150 sztuk, a następnie około 50 egzemplarzy PZL P.11a. W latach 1935–1936 jednostki wyposażono w myśliwce PZL P.11c (około 150 sztuk). Niestety, nowoczesne w 1935 roku samoloty cztery lata później były już przestarzałe. Rozwinięcie tych konstrukcji w postaci PZL P.24 było kierowane wyłącznie na eksport. Jedynie PZL.23 Karaś (166 sztuk) i PZL.37 Łoś (36 sztuk) względnie odpowiadały standardom ówczesnej broni. Prototyp PZL.50 Jastrząb nie doczekał się produkcji seryjnej. Podobny los spotkał ciężkie myśliwce PZL.38 Wilk i PZL.48 Lampart.

Do 1939 roku lotnictwo zorganizowane było w 6 pułków:

• 1 Pułk Lotniczy – Warszawa (1921–1939)
• 2 Pułk Lotniczy – Kraków (1921–1939)
• 3 Pułk Lotniczy – Poznań (1921–1939)
• 4 Pułk Lotniczy – Toruń (1924–1939)
• 5 Pułk Lotniczy – Lida (1928–1939)
• 6 Pułk Lotniczy – Skniłów (1925–1939)

1939

Pomnik Lotników Polskich poległych w czasie II wojny światowej, Northolt Wielka Brytania

24 sierpnia 1939 roku pułki lotnicze zlikwidowano. Eskadry przydzielono do poszczególnych armii oraz brygad. Według danych z 1 września 1939 roku ogólna liczba samolotów wojskowych lotnictwa polskiego wynosiła 745, z czego w oddziałach bojowych 400 maszyn. Pozostałe 345 stanowiło sprzęt rezerwowy.

Skład lotnictwa bojowego:

• brygada bombowa (PZL.37 Łoś)
• brygada pościgowa (PZL P.7 i PZL P.11)
• eskadry liniowe (rozpoznawczo-bombowe) (PZL.23 Karaś)
• Morski Dywizjon Lotniczy (Lublin R.XIII, RWD-14 Czapla)
• eskadry łącznikowe (Lublin R.XIII i RWD-8 towarzyszące poszczególnym armiom)

Z wyjątkiem Łosi sprzęt ten ustępował pod każdym względem samolotom niemieckiej Luftwaffe, a eskadry łącznikowe były niemal bezbronne.

Mimo prawie ośmiokrotnej przewagi liczebnej nieprzyjaciela, w walkach powietrznych poniósł on poważne straty. Już 1 września brygada pościgowa zestrzeliła w rejonie Warszawy 14 samolotów niemieckich, a nazajutrz piloci 142. Eskadry (4. Pułk Lotniczy) w rejonie Chełmży – 7. Ogółem w okresie od 1 do 17 września polscy myśliwcy zestrzelili na pewno 126 samolotów niemieckich, prawdopodobnie jeszcze 10 i uszkodzili 14. Ponadto polskie załogi bombowe zestrzeliły 11 maszyn, a artyleria przeciwlotnicza – kolejne kilkadziesiąt.

Według archiwalnych źródeł niemieckich Luftwaffe straciła bezpowrotnie w kampanii polskiej około 247 samolotów, w tym 91 w wypadkach lotniczych, a niemal tyleż zostało uszkodzonych.

Lotnictwo polskie straciło około 70% sprzętu i wielu lotników. 17 września do Rumunii przeleciały 43 samoloty P.7 i P.11 oraz część Łosi. Pomiędzy 17 a 20 września większość lotników polskich przekroczyła granicę rumuńską i węgierską.

Plany na rozbudowę do roku 1942

Wobec pogarszającej się sytuacji politycznej przed wybuchem wojny, władze polskie postanowiły rozbudować lotnictwo i wprowadzić na wyposażenie nowe typy samolotów krajowej, jak i również zagranicznej produkcji.

Prototyp samolotu obserwacyjnego LWS-3 Mewa. Przy wybuchu wojny w 1939 r. ponad 20 samolotów tego typu było w końcowej fazie produkcji, jednak nie dotarły to eksploatacji w jednostkach.

Na wiosnę 1940 roku przewidziany był stan sił powietrznych:

• Eskadry obserwacyjne (razem ok. 250 samolotów)
  • 5 eskadr wyposażonych w samoloty RWD-14 Czapla
  • 13 eskadr wyposażonych w samoloty LWS-3 Mewa
• Eskadry rozpoznawcze (razem ok. 290 samolotów)
  • 10 eskadr wyposażonych w samoloty PZL.23 Karaś
  • 4 eskadry wyposażone w samoloty PZL.46 Sum

160 sztuk francuskiego samolotu myśliwskiego MS.406 (tutaj w barwach lotnictwa Francji) miało wejść na wyposażenie lotnictwa polskiego (pierwsze już w roku 1939), jednak wybuch wojny przeszkodził w ich dostarczeniu do Polski.

• Eskadry myśliwskie i pościgowe (razem ok. 460 samolotów)
  • 10 eskadr wyposażonych w samoloty PZL P.11c
  • 6 eskadr wyposażonych w samoloty PZL. P11g Kobuz
  • 2 eskadry wyposażone w samoloty PZL.50 Jastrząb
  • 8 eskadr wyposażonych w samoloty Morane-Saulnier MS.406 (francuskie)
  • 4 eskadry wyposażone w samoloty Hawker Hurricane Mk.I (brytyjskie)
• Eskadry bombowe (razem ok. 220 samolotów)
  • 9 eskadr wyposażonych w samoloty PZL.37 Łoś
  • 9 eskadr wyposażonych w samoloty Fairey Battle Mk.I (brytyjskie)

CANT Z.506 (tutaj w barwach lotnictwa włoskiego)--w 1938 r. Polska zamówiła we Włoszech 6 sztuk tego wodnosamalotu, jednak tylko jeden dotarł do Polski przed wybuchem wojny.

• Eskadry morskie (razem ok. 40 samolotów)
  • 3 eskadry różnych typów (w tym 6 wodnosamolotów CANT Z-506 (włoskie))

Razem więc: 30 eskadr pościgowo-myśliwskich, 18 eskadr bombowych, 14 eskadr liniowych/rozpoznawczych, 18 eskadr obserwacyjnych/towarzyszących, 3 eskadry morskie.

Na rok 1942 zatem przewidziano poniższą organizację sił powietrznych (uchwaloną przez KSUS / Komitet do Spraw Uzbrojenia i Sprzętu):

• Lotnictwo Armijne
  • 2 eskadry liniowe
  • 2 eskadry myśliwskie
  • 2 eskadry współpracy
  • 1 pluton łącznikowy
• Lotnictwo Naczelnego Wodza (rezerwa współpracy)
  • 4 eskadry liniowe
  • 5 eskadr myśliwskich
  • 8 eskadr towarzyszących
  • Mobilizowane plutony łącznikowe
• Lotnictwo Samodzielne Naczelnego Wodza
  • 21 eskadr bombowych
  • 10 eskadr pościgowych
  • 14 eskadr liniowych
  • 15 eskadr myśliwskich
  • 18 eskadr towarzyszących

Razem więc: 32 eskadry pościgowo-myśliwskie, 21 eskadr bombowych, 20 eskadr liniowych/rozpoznawczych, 28 eskadr obserwacyjnych/towarzyszących, 1 pluton lącznikowy.

Polskie Siły Powietrzne na Zachodzie

1940 (Francja)

Po upadku Polski zaczęto tworzyć nowe jednostki we Francji. Jedyną jednostką sformowaną przed atakiem Niemiec na Francję był dywizjon 1/145, wyposażony w myśliwce Caudron CR.714 (przerobione na wojskowe samoloty sportowe, była to jedyna jednostka używająca tych maszyn). Polskich pilotów przydzielano do dywizjonów francuskich i tak zwanych kluczy kominowych. Latali na wielu typach maszyn, jednak najwięcej z nich na myśliwcach Morane-Saulnier MS.406.

Lotnictwo ludowego Wojska Polskiego

Początki lotnictwa ludowego Wojska Polskiego sięgają 7 lipca 1943 roku, kiedy to dowódca 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki pułkownik dyplomowany Zygmunt Berling wydał rozkaz dzienny Nr 43 o sformowaniu między innymi 1 Samodzielnej Myśliwskiej Eskadry Lotniczej. Na miejsce formowania wybrano lotnisko Grigoriewskoje położone w obwodzie riazańskim na terytorium ZSRR.

20 sierpnia 1943 roku eskadrę rozwinięto do rozmiarów pułku, któremu nadano nazwę: 1 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego "Warszawa".

1 kwietnia 1944 roku przystąpiono do formowania 2 Pułku Nocnych Bombowców „Kraków”. 31 października „zorganizowano” Dowództwo Lotnictwa Frontu Wojska Polskiego. Wymieniony organ dowodzenia, z gen. Fiodorem Połyninem na czele, powstał w wyniku przemianowania radzieckiego Dowództwa 6 Armii Lotniczej.

Po zakończeniu wojny (10 maja 1945 roku), polskie lotnictwo wojskowe przebazowano z terenu Niemiec do stałych miejsc postoju w kraju. Dysponowało wówczas następującymi jednostkami:

• 1 Mieszany Korpus Lotniczy (mp. Łowicz)
  • 1 Dywizja Lotnictwa Bombowego
  • 2 Dywizja Lotnictwa Szturmowego (mp. Łódź)
  • 3 Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego (mp. Kutno)
  • 1 Eskadra Lotnictwa Łącznikowego
• 4 Mieszana Dywizja Lotnicza (mp. Bydgoszcz)

Jednostki samodzielne

• 12 Pułk Lotnictwa Sanitarnego
• 13 Pułk Lotnictwa Transportowego
• 14 Samodzielny Pułk Korekcji i Zwiadu
• 15 Samodzielny Pułk Lotniczy
• 17 Pułk Lotnictwa Łącznikowego
• 3 Samodzielna Eskadra Lotnictwa Łącznikowego
• 4 Samodzielna Eskadra Lotnictwa Łącznikowego
• 5 Samodzielna Eskadra Lotnictwa Łącznikowego
• 6 Samodzielna Eskadra Lotnictwa Łącznikowego
• 103 Samodzielna Eskadra Lotnictwa Łącznikowego

Pod koniec 1945 roku na stanie sił powietrznych znajdowały się 643 samoloty (152 Jak-9 wszystkich wersji, 177 Ił-2 wszystkich wersji, 121 Pe-2 wszystkich wersji, 36 UT-2, 138 Po-2, 11 C-47, 4 Li-2, 2 Szcze-2, 1 P-39, 1 Bf 108).

Po wojnie nadal rozwijano polskie lotnictwo. Z ZSRR dostarczono bombowce Pe-2 i Tu-2 (w 1950 roku) oraz bombowce treningowe USB-1 i USB-2. W 1949 roku do służby wprowadzono przebudowane na bombowce treningowe samoloty transportowe Li-2sb. W 1950 roku przeszkolono pierwszych pilotów na samolotach odrzutowych (Jak-17); do uzbrojenia weszły transportowce Ił-12 oraz samoloty treningowe Jak-18 i treningowe bombowce UTB-2. W 1951 roku pojawiły się pierwsze odrzutowce – Jak-23 i MiG-15 (również w wersji dwumiejscowej UTIMiG-15), a w 1961 roku następca MiG-a-15 – MiG-17.

Poza dostawami z ZSRR Polska podjęła również produkcję licencyjną: MiG-ów-15 (jako Lim-1, w 1952 roku) i MiG-ów-15bis (jako Lim-2, od 1957 roku). W 1955 roku rozpoczęto produkcję MiG-ów-17 (jako Lim-5). W 1964 roku powstało krajowe rozwinięcie tego samolotu – szturmowy Lim-6bis.

SM-1

Mi-2

An-2

Jak-11

Jak-12

Ił-28

Ił-14

An-26

MiG-15

Lim-5

MiG-21

MiG-23

TS-8 Bies

TS-11 Iskra

PZL M96 Iryda

Su-20

F-16

Wspólny przelot samolotów bojowych wszystkich trzech typów użytkowanych przez Siły Powietrzne. Od czoła formacji: F-16, MiG-29, Su-22.

CASA C-295

PZL W-3 Sokół

rządowy Embraer 175

Bell 412HP

Jedyny odrzutowy bombowiec, Ił-28, wszedł do służby w 1952 roku. Siedem lat później Polska otrzymała niewielką liczbę samolotów MiG-19, a w 1963 roku podstawowym samolotem myśliwskim stał się MiG-21. W 1979 roku do służby trafiła mała liczba samolotów MiG-23, a w roku 1989 – MiG-29.

Od 1949 roku podstawowym samolotem szturmowym był Ił-10 (od 1951 roku również wersja treningowa UIł-10). Począwszy od roku 1965 lotnictwo szturmowe zaczęło używać odrzutowców, początkowo Su-7, następnie Su-20 (1974) i Su-22 (1984).

Jedyny odrzutowy samolot szkolny, PZL TS-11 Iskra, zastąpił tłokowe Junak-2 (w służbie od 1952 roku), Junak-3 (1954) i TS-8 Bies (1958). Następca Iskry, PZL I-22 Iryda, przez pewien czas znajdował się w małej liczbie w wyposażeniu Wojsk Lotniczych, lecz ciągłe problemy sprawiły, że wszystkie Irydy wróciły do fabryki w celu dokonania modyfikacji i obecnie nie znajdują się w wyposażeniu wojska.

Od 1951 roku funkcję samolotu wielozadaniowego spełniał Jak-12, w 1955 roku dołączył do niego An-2, a później również Wilga-35P.

Samoloty transportowe i pasażerskie to kolejno: Ił-14 (od 1955 roku), Ił-18 (1961), An-12B (1966), An-26 (1972), Jak-40 (1973) i Tu-154.

W okresie powojennym polskie lotnictwo zostało również wyposażone w śmigłowce: wielozadaniowy SM-1 (licencja Mi-1) od 1956 roku, wielozadaniowy Mi-4 od 1958 roku, wielozadaniowy SM-2 od 1960 roku, Mi-2 i Mi-8 (później również Mi-17) od 1968 roku, a także szturmowy Mi-24 od 1976 roku. W użyciu znalazły się również amfibijny Mi-14 i ciężki transportowy Mi-6.

W 1954 Wojska Lotnicze połączono z Wojskami Obrony Powietrznej Kraju, tworząc Wojska Lotnicze i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju. Nowa formacja skupiała zarówno jednostki lotnicze, jak i przeciwlotnicze. W 1962 rozdzielono je ponowie na Wojska Lotnicze i Wojska Obrony Powietrznej Kraju jako odrębne rodzaje sił zbrojnych. Ta struktura funkcjonowała nieprzerwanie przez 28 lat.

1990–2004

1 lipca 1990 roku ponownie połączono oba elementy, tworząc Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej.

2004-2010

W roku 2006 do uzbrojenia weszły dwa nowe typy maszyn: na początku roku lekki śmigłowiec PZL SW-4, 9 listopada zaś – pierwsze samoloty F-16C/D, które w przetargu na myśliwiec wielozadaniowy pokonały Gripena i Mirage’a 2000.

16 stycznia 2009 roku wycofano ze służby ostatni z 12 samolotów transportowych An-26. 24 marca przekazano pierwszy z pięciu samolotów transportowych C-130 Hercules.

Po 10 kwietnia 2010 roku Ministerstwo Obrony Narodowej wyczarterowało na cztery lata dwa samoloty Embraer 175 od PLL LOT do przewozu najważniejszych osób w państwie; samoloty te są cywilne, obsługują je cywile i nie są oznaczone szachownicą lotniczą.

Po 2011

W 2011 r. wykonano prace, których celem było poprawienie bezpieczeństwa wykonywania zadań lotniczych oraz optymalizacja szkolenia. Wdrożone zostały działania naprawcze i profilaktyczne, którymi objęte zostały wszystkie jednostki organizacyjne lotnictwa Sił Powietrznych oraz pozostałych Rodzajów Sił Zbrojnych. Przeprowadzono gruntowną analizę wszystkich dokumentów normujących szkolenie lotnicze, opracowane nowe dokumenty oraz wprowadzono szereg poprawek i uzupełnień do programów i instrukcji. Zmieniono także organizację bezpieczeństwa i ubezpieczenia lotów podnosząc standard funkcjonowania lotnisk. Pracę nad systemem problematyki bezpieczeństwa zostały zwieńczone opracowaniem czterech dokumentów: "Regulaminu Lotów RL 2010", "Instrukcji Organizacji Lotów 2010", "Instrukcji Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP" oraz "Instrukcji organizacji lotniczej łączności radiowej Sił Zbrojnych RP – wydanie II". Dokonano zmian zapisów w instrukcjach użytkowania statków powietrznych, dotyczących ich doposażenia w nowe urządzenia i agregaty. Wprowadzono codzienny nadzór nad pracą służb Hydrometeoroligcznej Sił Zbrojnych RP. Zakończono rozbudowę sieci WAN Meteo – RL.

Przeprowadzono ćwiczenie Sił Powietrznych pod kryptonimem "Orzeł-11", które odbyło się we wrześniu 2011 r. Zasadniczym celem ćwiczenia było przygotowanie dowództw oraz jednostek Sił Powietrznych do realizacji działań bojowych w ramach wydzielonego Komponentu Powietrznego, a także jego zabezpieczenia i wsparcia podczas prowadzenia połączonej operacji obronnej kraju. Ćwiczenie odbyło się przy współdziałaniu z Komponentem Lądowym i Morskim, Inspektoratem Wsparcia Sił Zbrojnych, Żandarmerią Wojskową oraz Polską Agencją Żeglugi Powietrznej. Przeprowadzono je na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej z wykorzystaniem ośrodków poligonowych w Ustce, Nadarzycach, Drawsku Pomorskim, na poligonach morskich znajdujących się w strefie obrony Marynarki Wojennej oraz w jednostkach uczestniczących.

Siły Powietrzne współorganizowały, największe w Polsce pokazy lotnicze Radom Air Show 2011, z udziałem samolotów wojskowych i cywilnych z całego świata. W pokazach wzięło udział 160 statków powietrznych, w tym 116 w pokazie dynamicznym, a 44 w statycznym. Łącznie zaprezentowano 261 lotników i 57 statków powietrznych.

Nastąpiła certyfikacja Komponentu Lotniczego "Jastrząb" składający się z czterech samolotów F-16 Jastrząb, personelu obsługi oraz ochrony wojsk, jako Siły Zdolne do Przerzutu w ramach operacji NATO. Komponent lotniczy musiał przejść certyfikację według programu TACEVAL. Program ten ma za zadanie zweryfikowanie zdolności do podjęcia działań bojowych przez okres wyznaczony przez dowództwo NATO, w warunkach ograniczonej pomocy ze strony państwa-gospodarza.

Kurs szkoleniowo-metodyczny kierowniczej kadry lotnictwa Sił Zbrojnych RP "Zlot 2011", który odbył się w październiku 2011 r. Celem było kreślenie roli dowódców poszczególnych szczebli dowodzenia podczas realizacji zadań, ocena poziomu umiejętności pilotażowych i bojowych kierowniczej kadry lotnictwa Sił Zbrojnych RP.

2 września 2016 roku ogłoszone zostały dwa niezależne procedury przetargowe przez Inspektorat Uzbrojenia MON celem pozyskania samolotów do przewozu VIP-ów. Celem zakupu są trzy średnie maszyny, w tym jedna używana i dwie nowe. Wymagana liczba miejsc wynosi nie mniej niż 65 foteli, zasięg minimalny 5500 kilometrów, loty transatlantyckie bez międzylądowania z minimum 30 pasażerami, w konfiguracji do przewozu VIP-ów, posiadanie systemów łączności niejawnej, obrony i ochrony. Samoloty używane mają mieć silniki nie starsze niż 5 lat, a liczbę miejsc w średnich maszynach nie mniejszą niż 132. Zasięg samolotów przy pełnym obciążeniu ma pozwolić na przelot nad Atlantykiem z międzylądowaniem.

W październiku 2016 roku zdecydowano, że przetarg na dwa małe samoloty dla VIP-ów wygrywa Gulfstream G550, gdyż druga oferta nie spełnia wymogów. W dniu 15 listopada 2016 roku Szef IU MON gen. bryg. Adam Duda i Jeffrey Crosby, reprezentujący przedsiębiorstwo Gulfstream Aerospace, podpisali umowę na dostawę maszyn.

21 czerwca 2017 roku pierwsza maszyna Gulfstream G550 wylądowała na Lotnisku Chopina w Warszawie i została przekazana 1. Bazie Lotnictwa Transportowego. Samolot otrzymał imię „Książę Józef Poniatowski”. Następny samolot, o imieniu „Generał Kazimierz Pułaski”, został odebrany 29 lipca 2017 roku na lotnisku w Bydgoszczy.

Dowódcy polskich sił powietrznych

Szef Sekcji Żeglugi Napowietrznej

• 1918 – ppłk pil. Hipolit Łossowski

Dowódca Wojsk Lotniczych

• 1918-1919 – ppłk pil. Hipolit Łossowski

Inspektorzy Wojsk Lotniczych

• 1919 – ppłk pil. Hipolit Łossowski
• 1919-1920 – gen. bryg. pil. Gustaw Macewicz

Szefowie Departamentu Żeglugi Powietrznej

• 1920-1923 – gen. bryg. pil. Gustaw Macewicz
• 1923-1924 – gen. bryg. pil. François-Lèon Leveque
• 1924-1926 – gen. bryg. pil. Włodzimierz Zagórski
• 1926-1936 – gen. bryg. pil. Ludomił Rayski

Dowódcy Lotnictwa w Ministerstwie Spraw Wojskowych

• 1936-1939 – gen. bryg. pil. Ludomił Rayski
• 1939 – gen. bryg. pil. Władysław Kalkus

Inspektorzy Obrony Powietrznej Państwa

• 1936 – gen. dyw. Gustaw Orlicz-Dreszer
• 1936-1939 – gen. bryg. pil. Józef Zając

Naczelny Dowódca Lotnictwa i OPL, Dowódca Lotnictwa i OPL

• 1939-1940 – gen. bryg. pil. Józef Zając

Dowódca Polskich Sił Powietrznych

• 1940 – gen. bryg. pil. Józef Zając

Inspektorzy Polskich Sił Powietrznych

• 1940-1943 – gen. bryg. pil. Stanisław Ujejski
• 1943 – płk pil. Stanisław Karpiński
• 1943-1944 – gen. bryg. pil. Mateusz Iżycki

Dowódca Polskich Sił Powietrznych

• 1944-1947 – gen. bryg. pil. Mateusz Iżycki

Dowódca Lotnictwa Frontu Polskiego (na Wschodzie)

• 1944-1945 – gen. dyw. pil. Fiodor Pietrowicz Połynin

Dowódca Lotnictwa WP

• 1945-1947 – gen. broni pil. Fiodor Pietrowicz Połynin

Dowódcy Wojsk Lotniczych

• 1947-1950 – gen. bryg. Aleksander Romeyko
• 1950-1954 – gen. broni pil. Iwan Turkiel

Dowódcy Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju (samodzielny organ dowodzenia w latach 1951-1954)

• 1951-1952 – gen. bryg. Nikołaj Trawin
• 1952-1954 – gen. bryg. Siergiej Sazonow

Dowódcy Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju

• 1954-1956 – gen. broni pil. Iwan Turkiel
• 1956-1962 – gen. dyw. pil. Jan Frey-Bielecki

Dowódca Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju (w ramach Dowództwa Wojsk Lotniczych i OPL OK)

• 1959-1962 – gen. bryg. pil. Czesław Mankiewicz

Główni Inspektorzy Lotnictwa

• 1962-1963 – gen. dyw. pil. Jan Frey-Bielecki
• 1963-1967 – gen. dyw. pil. Jan Raczkowski

Dowódcy Wojsk Lotniczych

• 1967-1972 – gen. dyw. pil. Jan Raczkowski
• 1972-1976 – gen. dyw. pil. Henryk Michałowski
• 1976-1983 – gen. dyw. pil. Tadeusz Krepski
• 1983-1989 – gen. dyw. pil. Tytus Krawczyc
• 1989-1990 – gen. dyw. pil. Jerzy Gotowała

Dowódcy Wojsk Obrony Powietrznej Kraju

• 1962-1967 – gen. dyw. pil. Czesław Mankiewicz
• 1967-1976 – gen. dyw. pil. Roman Paszkowski
• 1976-1990 – gen. broni Longin Łozowicki

Dowódcy Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej (po scaleniu WOPK i Wojsk Lotniczych w 1990 roku)

• 1990-1995 – gen. broni pil. Jerzy Gotowała
• 1995-1999 – gen. dyw. Kazimierz Dziok
• 1999-2002 – gen. broni pil. Andrzej Dulęba
• 2002-2004 – gen. broni pil. Ryszard Olszewski

Dowódcy Sił Powietrznych (zmiana nazwy z WLOP na Siły Powietrzne 1 lipca 2004 r.)

• 2004-2005 – gen. broni pil. Ryszard Olszewski
• 2005-2007 – gen. broni pil. Stanisław Targosz
• 2007-2010 – gen. broni pil. Andrzej Błasik
• 2010-2013 – gen. broni pil. Lech Majewski

Inspektorzy Sił Powietrznych III Rzeczypospolitej Polskiej

• gen. dyw. pil. Jan Śliwka (1 stycznia 2014 – 27 stycznia 2016)
• gen. bryg. pil. Tomasz Drewniak (28 stycznia 2016 – 17 listopada 2016)
• płk/gen. bryg. pil. Cezary Wiśniewski (18 listopada 2016 – 17 kwietnia 2017)
• cz.p.o. gen. bryg. pil. Mirosław Jemielniak (18 kwietnia 2017 – 6 września 2018)
• cz.p.o. gen. bryg. pil. Jacek Pszczoła (6 września 2018 – 19 października 2018)
• gen. bryg./gen. dyw. pil. Jacek Pszczoła (19 października 2018 – nadal)

Podstawy prawne

Podstawami prawnymi utworzenia powietrznego segmentu polskich Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej są Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej oraz akty prawne niższego rzędu, w tym przede wszystkim ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 21 listopada 1967 r. (Dziennik Ustaw z 2012 roku poz. 461). Zgodnie z artykułem 3 ust. 3 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP, w skład Sił Zbrojnych wchodzą jako ich rodzaje: Wojska Lądowe, Siły Powietrzne, Marynarka Wojenna i Wojska Specjalne, zaś na podstawie art. 3 ust 4a tej samej ustawy, Siłami Powietrznymi dowodzi Dowódca Sił Powietrznych. Przepis ten nie narusza jednak postanowień prawa w zakresie cywilnego zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, sprawowanego za pośrednictwem Ministra Obrony. Ustawa z 21 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej oraz niektórych innych ustaw zlikwidowała stanowisko Dowódcy Sił Powietrznych. Od 1 stycznia 2014 r. dowódcami rodzajów Sił Zbrojnych są Dowódca Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych i Dowódca Operacyjny Rodzajów Sił Zbrojnych, którym podlegają poszczególne jednostki wojskowe SP.

Flagi lotnictwa wojskowego

Współczesne (od 1993 r.)

• 

  Flaga WLOP (do 2004).
  Flaga Sił Powietrznych (od 2004).

• 

  Flaga lotnisk i lądowisk wojskowych.

• 

  Flaga lotnisk i lądowisk Marynarki Wojennej.

• 

  Flaga Dowódcy Sił Powietrznych (2011-2013).

Historyczne

• 

  Flaga wojskowych portów lotniczych (1930-1938).
  Flaga PSP (1940-1947).

• 

  Flaga wojskowych portów lotniczych (1938-1945).

• 

  Flaga lotnictwa wojskowego PRL (1955-1959).

• 

  Flaga lotnictwa wojskowego PRL (od 1959).
  Flaga WLOP (do 1993.)

• 

  Flaga lotnisk i lądowisk Marynarki Wojennej PRL.
  (1959-1990).

• 

  Flaga lotnictwa morskiego WOP PRL (1959-1990).

Organizacja

Na dzień 1 stycznia 2012

Podległość, rodzaj wojsk	Nazwa jednostki, dyslokacja, skład
Jednostki bezpośrednio podległe Dowództwu Sił Powietrznych	1 Baza Lotnictwa Transportowego w Warszawie Centrum Operacji Powietrznych w Warszawie-Pyrach Mobilna Jednostka Dowodzenia Operacjami Powietrznymi w Poznań-Babki 22 Ośrodek Dowodzenia i Naprowadzania w Bydgoszczy 32 Ośrodek Dowodzenia i Naprowadzania w Krakowie 1 Centrum Koordynacji Operacji Powietrznych w Gdyni 2 Centrum Koordynacji Operacji Powietrznych w Krakowie 4 Centrum Koordynacji Operacji Powietrznych w Szczecinie Szefostwo Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie Szefostwo Służby Hydrometeorologicznej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie-Pyrach Centrum Wsparcia Teleinformatycznego Sił Powietrznych w Warszawie 1 Rejon Wsparcia Teleinformatycznego w Babkach 2 Rejon Wsparcia Teleinformatycznego w Bydgoszczy 3 Rejon Wsparcia Teleinformatycznego w Krakowie 4 Rejon Wsparcia Teleinformatycznego w Warszawie 6 Batalion Dowodzenia Sił Powietrznych w Śremie 6 Batalion Chemiczny Sił Powietrznych w Śremie Centrum Szkolenia Sił Powietrznych w Koszalinie 1 Ośrodek Radioelektroniczny w Grójcu Ośrodek Szkolenia Wysokościowo-Ratowniczego i Spadochronowego w Poznaniu-Krzesinach Centralny Poligon Sił Powietrznych w Ustce 21 Centralny Poligon Lotniczy w Nadarzycach Ogólnokształcące Liceum Lotnicze w Dęblinie Wojskowy Ośrodek Szkoleniowo-Kondycyjny w Zakopanem Klub Sił Powietrznych Orkiestra Reprezentacyjna Sił Powietrznych w Poznaniu Orkiestra Garnizonowa Bytom Orkiestra Garnizonowa Radom Orkiestra Garnizonowa Koszalin Orkiestra Garnizonowa Dęblin
Wojska lotnicze	1 Skrzydło Lotnictwa Taktycznego w Świdwinie 12 Komenda Lotniska w Mirosławcu 21 Baza Lotnictwa Taktycznego w Świdwinie 22 Baza Lotnictwa Taktycznego w Malborku 23 Baza Lotnictwa Taktycznego w Mińsku Mazowieckim 2 Skrzydło Lotnictwa Taktycznego w Poznaniu 31 Baza Lotnictwa Taktycznego w Poznaniu-Krzesinach 32 Baza Lotnictwa Taktycznego w Łasku 16 Batalion Remontu Lotnisk w Jarocinie 3 Skrzydło Lotnictwa Transportowego w Powidzu 33 Baza Lotnictwa Transportowego w Powidzu; 8 Baza Lotnictwa Transportowego w Krakowie; 1 Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza w Świdwinie; 2 Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza w Mińsku Mazowieckim; 3 Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza w Krakowie. 4 Skrzydło Lotnictwa Szkolnego w Dęblinie 41 Baza Lotnictwa Szkolnego w Dęblinie 42 Baza Lotnictwa Szkolnego w Radomiu Centrum Szkolenia Inżynieryjno-Lotniczego w Dęblinie Szkoła Podoficerska Sił Powietrznych w Dęblinie
Wojska obrony przeciwlotniczej	3 Warszawska Brygada Rakietowa Obrony Powietrznej w Sochaczewie 32 Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej – Olszewnica Stara 33 Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej – Gdynia 34 Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej – Bytom 35 Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej – Skwierzyna 36 Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej – Mrzeżyno 37 Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej – Bielice 38 Dywizjon Zabezpieczenia Obrony Powietrznej – Sochaczew
Wojska radiotechniczne	3 Wrocławska Brygada Radiotechniczna we Wrocławiu 3 Sandomierski Batalion Radiotechniczny w Sandomierzu 8 Szczycieński Batalion Radiotechniczny w Lipowcu 31 Dolnośląski Batalion Radiotechniczny we Wrocławiu 34 Chojnicki Batalion Radiotechniczny w Chojnicach

Dowództwo

• dowódca – gen. broni pil. Lech Majewski
• zastępca dowódcy – szef szkolenia – gen. dyw. pil. Sławomir Kałuziński
• szef sztabu – gen. bryg. Jerzy Fryczyński

Uzbrojenie i wyposażenie

Podstawowymi rodzajami uzbrojenia Sił Powietrznych jest amunicja służąca do zwalczania z powietrza celów powietrznych oraz do zwalczania celów lądowych.

Rodzaj celów	Zasięgu krótkiego	Zasięgu średniego	Zasięgu dalekiego
Cele powietrzne	AIM-9X Sidewinder	AIM-120C-5 Amraam	n/a
	AIM-9X Sidewinder Block II	AIM-120C-7 Amraam
	R-60	R-27 Wympieł
	R-73
Cele lądowe (precyzyjnego rażenia)	AGM-65 Maverick	AGM-154 JSOW	AGM-158 JASSM-ER
	GBU-12	AGM-158 JASSM
	GBU-24

Wojska Obrony Przeciwlotniczej

Zdjęcie	Nazwa	Pochodzenie	Liczba	Uwagi	Przypisy
	Armata ZU-23-2 ZUR-23-2	ZSRR Polska	brak danych	Zasięg armaty 2500 m
	PZR S-200C Wega	ZSRR Polska	1 zestaw 6 wyrzutni	Zasięg 255 km
	PZR S-125 Newa-SC	ZSRR Polska	17 zestawów 51 wyrzutni	Zasięg 25 km
	PPZR Grom	Polska	brak danych	Zasięg 400-5500 m Pułap 10-3500 m
	PPZR Strzała-2M	ZSRR	brak danych	Zasięg 800-2800/4200 m (z przedniej/tylnej półsfery) Pułap 50-2300 m

Wojska Radiotechniczne i Radioelektroniczne

Zdjecie	Nazwa	Pochodzenie	Liczba	Uwagi	Przypisy
	RAT-31DL	Włochy	3	Trójwspółrzędny radar dalekiego zasięgu przeznaczony do kontroli obszaru powietrznego, BACKBONE
	NUR-12M	Polska	3	Trójwspółrzędny radar dalekiego zasięgu przeznaczony do kontroli obszaru powietrznego. BACKBONE
	NUR-12ME	Polska		trójwspółrzędny radar kontroli obszaru powietrznego
	NUR-15/M	Polska		TRS-15 Odra. Trójwspółrzędna stacja radiolokacyjna średniego zasięgu
	NUR-31/M/MK	Polska		Radar kontroli obszaru powietrznego średniego zasięgu
	NUR-41	Polska		Radar przeznaczony do pomiaru wysokości obiektów powietrznych
	Gunica	Polska		stacje rozpoznania pokładowych systemów elektronicznych PRP-25M i PRP-25S

Wojska Lotnicze

Samolot	Zdjęcie	Pochodzenie	Typ maszyny	Wersja	Liczba	Wejście do służby	Uwagi
F-16		Stany Zjednoczone	Samolot wielozadaniowy	C Bl. 52+ D Bl. 52+	36 12	2006
MiG-29		ZSRR Rosja	Samolot myśliwski	9.12 A 9.51 UB	22 6	1989	Pozyskane z ZSRR (12 sztuk nowych), Czech (10 sztuk używanych) i Niemiec (22 sztuki używane zakupione za symboliczne 1 euro w 2002 roku). Część poniemieckich zmodernizowana. 11 czerwca 2016 egzemplarz należący do 22 Bazy Lotnictwa Taktycznego uległ uszkodzeniu w wyniku pożaru i rok później został skreślony ze stanu. 18 grudnia 2017, egzemplarz należący do 23 Bazy Lotnictwa Taktycznego rozbił się w okolicy Kałuszyna koło Mińska Mazowieckiego. Pilot nie katapultował się, lecz przeżył. 6 lipca 2018, egzemplarz należący do 22 Bazy Lotniczej w Malborku uległ katastrofie we wsi Sakówko koło Pasłęka. Pilot się katapultował, jednak nie przeżył. 4 marca 2019, egzemplarz należący do 23 Bazy Lotnictwa Taktycznego rozbił się w lesie w okolicach miejscowości Drgicz na Mazowszu, pilot pomyślnie się katapultował. Przeznaczone do zastąpienia przez zakupione Lockheed Martin F-35 Lightning II.
Su-22		ZSRR	Samolot myśliwsko-bombowy	M4K UM3K	12 6	1984	Przeznaczone do zastąpienia przez zakupione Lockheed Martin F-35 Lightning II.
C-130 Hercules		Stany Zjednoczone	Samolot transportowy	E	5	2009	Przekazane przez USA w ramach bezzwrotnej pożyczki na cele wojskowe.
CASA C-295		Hiszpania	Samolot transportowy	M	16	2003	Jeden (o numerze bocznym 019 - zakupiony w roku 2007) utracono w 2008 w katastrofie lotniczej w Mirosławcu.
PZL M28		Polska	Samolot wielozadaniowy	Bryza M28B Bryza M28PT/GC	24	2002
Leonardo M-346 Bielik		Włochy	Samolot szkolno-treningowy		8/16	2017	Planowe zakończenie dostaw to październik 2022 roku.
PZL TS-11 Iskra		Polska	Samolot szkolno-treningowy		37	1964
PZL-130 Orlik		Polska	Samolot szkolno-treningowy	TC-II Advanced	15/28	1992	Prowadzana jest modernizacja Orlików do standardu TC-II Advanced. Planowane zakończenie prac w 2021 roku.
Mi-2		ZSRR Polska	Śmigłowiec wielozadaniowy	RL P T D R URP-G Sz	17	1973
Mi-8 Mi-17		ZSRR Rosja	Śmigłowiec wielozadaniowy	Mi-17-1W Mi-8/17 RL Mi-8P/SAR Mi-8S Mi-8T/SAR	12	1973
S-70i		Stany Zjednoczone Polska	Śmigłowiec wielozadaniowy		4	2019	W konfiguracji dla Wojsk Specjalnych
PZL SW-4 Puszczyk		Polska	Śmigłowiec szkolno-treningowy		24	2006
PZL W-3 Sokół		Polska	Śmigłowiec wielozadaniowy	W-3T W-3P W-3RL W-3WA W-3WA SAR	4 1 6 4 2	1993-1996
Boeing 737		Stany Zjednoczone	Transportowy/pasażerski/VIP	800 NG	1	2017	Samolot o numerze fabrycznym 61358 wyprodukowany dla linii lotniczej 9air. Przekazany w czerwcu 2017. Nie wiadomo z jakich powodów samolot został zmagazynowany przez Boeinga w październiku 2017. W listopadzie 2017 zakupiony przez MON
Gulfstream G550		Stany Zjednoczone	Transport VIP		2	2017
PZL W-3 Sokół		Polska	Śmigłowiec transportowy VIP	W-3WA VIP	7	2008-2013

Bazy lotnicze

1

8

12

21

22

23

31

32

33

41

42

43

44

44

49

56

Legenda
Bazy lotnicze Sił Powietrznych:
Szkolnego: 41, 42
Taktycznego: 12, 21, 22, 23, 31, 32
Transportowego: 1, 8, 33
Bazy lotnicze innych rodzajów Sił Zbrojnych RP:
Marynarki Wojennej: 43, 44
Wojsk Lądowych: 49, 56

Baza	Miasto	Wyposażenie
1 Baza Lotnictwa Transportowego	Warszawa	Mi-8, PZL W-3, Gulfstream G550, Boeing 737
8 Baza Lotnictwa Transportowego	Kraków	CASA C-295, PZL M28,Mi-2, Mi-8
12 Komenda Lotniska	Mirosławiec
21 Baza Lotnictwa Taktycznego	Świdwin	Su-22 M4
22 Baza Lotnictwa Taktycznego	Malbork	MiG-29
23 Baza Lotnictwa Taktycznego	Mińsk Mazowiecki	MiG-29
31 Baza Lotnictwa Taktycznego	Poznań	F-16
32 Baza Lotnictwa Taktycznego	Łask	F-16
33 Baza Lotnictwa Transportowego	Powidz	C-130E, PZL W-3, PZL M28, Mi-17, Mi-24,
41 Baza Lotnictwa Szkolnego	Dęblin	TS-11, Mi-2, PZL SW-4, Aermacchi M-346
42 Baza Lotnictwa Szkolnego	Radom	PZL-130, PZL M28,

Zespoły akrobacji lotniczej

• Zespół akrobacyjny Biało-Czerwone Iskry
• Zespół akrobacyjny Orlik
• Zespół pokazowy Skorpion

Zobacz też

• Polskie Siły Powietrzne na obczyźnie
• F-16 w Polskich Siłach Powietrznych

Bibliografia

• Jan Liwiński, Jak to drzewiej bywało, „Skrzydlata Polska”, nr 11 (1996), s. 32-34, ISSN 0137-866x.
• Bombowce WP z okresu przed II wojną światową

Linki zewnętrzne

• Grupa Historyczna Lotnictwa Polskiego
• Personel Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii 1940