Siamion Szarecki
Siamion Hieorhijewicz Szarecki (biał. Сямён Георгіевіч Шарэцкі, ros. Семён Георгиевич Шарецкий, Siemion Gieorgijewicz Szariecki; ur. 23 września 1936 w Ławryszewie) – białoruski polityk, w 1996 przewodniczący Rady Najwyższej Republiki Białorusi XIII kadencji; zgodnie z konstytucją Białorusi z 1994 roku, po wygaśnięciu kadencji Alaksandra Łukaszenki 20 lipca 1999 roku, jako przewodniczący parlamentu wykonywał obowiązki prezydenta Białorusi; od 2001 roku mieszka w Stanach Zjednoczonych; doktor nauk ekonomicznych (odpowiednik polskiego stopnia doktora habilitowanego), profesor.
| Pełne imię i nazwisko |
Siamion Hieorhijewicz Szarecki |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
23 września 1936 |
| Pełniący obowiązki prezydenta Republiki Białorusi (zgodnie z konstytucją z 1994 roku) | |
| Okres |
od 21 lipca 1999 |
| Poprzednik | |
| Przewodniczący Rady Najwyższej Republiki Białorusi XIII kadencji | |
| Okres |
od stycznia 1996 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca |
wybory nie odbyły się |
| Deputowany do Rady Najwyższej Republiki Białorusi XIII kadencji | |
| Okres |
od 9 stycznia 1996 |
| Przynależność polityczna | |
| Następca |
wybory nie odbyły się |
| Przewodniczący Białoruskiej Partii Agrarnej | |
| Okres |
od 1994 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik |
stanowisko utworzone |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Profesor, doktor nauk ekonomicznych | |
| Alma Mater |
Białoruska Państwowa Akademia Gospodarstwa Wiejskiego, |
| Habilitacja |
1984 – ekonomia |
| Profesura |
1989 |
| Kierownik Katedry Ekonomiki i Organizacji Produkcji Rolnej | |
| Szkoła |
Wyższa Szkoła Partyjna |
| Okres zatrudn. |
1976–1984(?) |
Życiorys edytuj
Młodość i praca edytuj
Urodził się 23 września 1936 roku we wsi Ławryszewo, w województwie nowogródzkim II Rzeczypospolitej. W 1959 roku ukończył Białoruską Państwową Akademię Gospodarstwa Wiejskiego, w 1970 roku – Mińską Wyższą Szkołę Partyjną[1][2]. W 1984 roku uzyskał stopień doktora nauk ekonomicznych (odpowiednik polskiego stopnia doktora habilitowanego)[2]. W 1989 roku zdobył tytuł profesora. W 1996 roku został akademikiem Akademii Nauk Rolniczych Republiki Białorusi. Jest członkiem korespondentem Rosyjskiej Akademii Rolniczej, akademikiem Ukraińskiej Akademii Nauk Rolniczych i Międzynarodowej Akademii Procesów i Technologii Informacyjnych[1].
Od 1959 roku pracował jako zastępca przewodniczącego, a od 1963 roku – przewodniczący kołchozu „Zwiezda”. W latach 1970–1976 był starszym wykładowcą w Wyższej Szkole Partyjnej. Od 1976 roku pełnił funkcję kierownika Katedry Ekonomiki i Organizacji Produkcji Rolnej na tej uczelni. W latach 1984–1993 pracował jako przewodniczący kołchozu „Czyrwony Sciah” w rejonie wołożyńskim[3]. W latach 1993–1994[2] był doradcą premiera Białorusi Wiaczasłaua Kiebicza. W 1994 roku założył i objął funkcję przewodniczącego Białoruskiej Partii Agrarnej[3] (według innego źródła w latach 1992–1998 był współprzewodniczącym Zjednoczonej Agrarno-Demokratycznej Partii Białorusi, od 1994 roku pod nazwą Partia Agrarna[2]).
Działalność parlamentarna i późniejsza edytuj
W drugiej turze wyborów parlamentarnych 28 maja 1995 roku został wybrany na deputowanego do Rady Najwyższej Republiki Białorusi XIII kadencji z Nowogródzkiego Wiejskiego Okręgu Wyborczego Nr 138[4]. 9 stycznia 1996 roku został zaprzysiężony na deputowanego[5]. W tym samym miesiącu wybrano go na przewodniczącego Rady Najwyższej[3]. 1 kwietnia został przewodniczącym stałej delegacji Rady do Zgromadzenia Parlamentarnego OBWE[6], 21 czerwca – przewodniczącym delegacji Rady do Zgromadzenia Parlamentarnego Stowarzyszenia Białorusi i Rosji[7].
27 listopada 1996 roku, po dokonanej przez prezydenta Alaksandra Łukaszenkę kontrowersyjnej i częściowo nieuznanej międzynarodowo zmianie konstytucji, nie wszedł w skład utworzonej przez niego Izby Reprezentantów Zgromadzenia Narodowego Republiki Białorusi I kadencji. Uznał prezydencką reformę konstytucyjną za bezprawną i, pozostając wierny konstytucji z 1994 roku, kontynuował wraz z częścią deputowanych pracę Rady Najwyższej[3]. Również Zgromadzenie Parlamentarne OBWE (ZP OBWE) uznawało nadal Radę Najwyższą za legalny parlament Białorusi. Co najmniej do września 2000 roku Siamion Szarecki wraz z trzema innymi deputowanymi Rady: Wiktarem Chomiczem, Anatolem Labiedźką i Uładzimirem Nisciukiem – posiadał status członka ZP OBWE i uznawany był przez ten organ za część stałej delegacji Białorusi. Budziło to niezadowolenie i protesty m.in. ze strony przedstawicieli władz Rosji, jednak status Szareckiego został dwukrotnie potwierdzony przez ZP OBWE – w styczniu 1997 i lipcu 1998 roku[8]. W latach 1998–1999 kilkakrotnie odwiedzał on polski parlament, gdzie przyjmowany był jako przewodniczący jedynego legalnego parlamentu Białorusi. Spotkał się m.in. z marszałek Senatu Alicją Grześkowiak[9] i wicemarszałkiem Senatu Andrzejem Chronowskim[10]. W 1999 opuścił stanowisko przewodniczącego Białoruskiej Partii Agrarnej[11]. 21 lipca 1999 roku, po zakończeniu zgodnie z konstytucją z 1994 roku kadencji prezydenta Łukaszenki, Szarecki został mianowany przez deputowanych pozostających w Radzie Najwyższej pełniącym obowiązki prezydenta Republiki Białorusi. Pod koniec lipca opuścił kraj i zamieszkał w Wilnie, gdzie był przyjmowany jako szef prawomocnej władzy Białorusi, miał m.in. przydzieloną ochronę państwową[1][11]. Zgodnie z Konstytucją Białorusi z 1994 roku jego mandat deputowanego do Rady Najwyższej zakończył się 9 stycznia 2000 roku; kolejne wybory do tego organu jednak nigdy się nie odbyły. W lipcu 2001 roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie otrzymał azyl polityczny. Mieszka w mieście Livermore w stanie Kalifornia. Śledzi wydarzenia polityczne na Białorusi, co miesiąc uczestniczy w spotkaniach koła pracowników naukowych w San Francisco. Publikuje artykuły na temat Białorusi w prasie kalifornijskiej i innej. Pracuje nad książką – pracą naukową pt. Prizraki i riealii kommunizma. Nie planuje powrotu na Białoruś, uzasadniając to obawą przez represjami politycznymi ze strony władz[11]:
Czy ja mogę wrócić do tego kraju, jeśli w czasie, gdy chowano moją matkę, na granicy stały samochody i pilnowały, przyjadę czy nie?…
Życie prywatne edytuj
Siamion Szarecki jest żonaty. Ma dwóch synów, z których jeden ukończył studia na uniwersytecie w Stanach Zjednoczonych, oraz pięcioro wnucząt. Jest prawosławny[11]. W 1995 roku mieszkał w Mińsku[4].
Prace edytuj
- Trahiedyja Biełarusi. Abo szto takoje sapraudny łukaszyzm. Mińsk: 1998. (biał.).;
- Nasz biełaruski dom. Mińsk: 1999. (biał.).;
- Jaszcze raz ab nacyjanalnaj idei biełaruskaha naroda. Wilno. (biał.).;
- Abaronim nasz dom – Biełaruś. Wilno: 2000. (biał.).;
- Ich losy zwiazany z Wilniaj. Wilno: 2002. (biał.).
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Kto… ↓, s. 251.
- ↑ a b c d Encykłapiedyja... s. 200.
- ↑ a b c d Kto… ↓, s. 252.
- ↑ a b Спіс дэпутатаў Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь, выбраных у другім туры галасавання 28 мая 1995 года. Centralna Komisja Republiki Białorusi ds. Wyborów i Prowadzenia Republikańskich Referendów. [dostęp 2019-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-05)]. (biał.).
- ↑ С. Шарецкий: Постановление Верховного Совета Республики Беларусь от 9 января 1996 г. №4-XIII. pravo.levonevsky.org, 1996-01-09. [dostęp 2018-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-13)]. (ros.).
- ↑ С. Шарецкий: Постановление Президиума Верховного Совета Республики Беларусь от 1 апреля 1996 г. №178-XIII. bankzakonov.com, 1996-04-01. [dostęp 2019-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-09)]. (ros.).
- ↑ С. Шарецкий: Постановление Верховного Совета Республики Беларусь от 21 июня 1996 г. №391-XIII. pravo.levonevsky.org, 1996-06-21. [dostęp 2019-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-23)]. (ros.).
- ↑ Андрей Полевой: Кто же самозванец?. Niezawisimaja Gazieta, 2000-12-08. [dostęp 2020-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-15)]. (ros.).
- ↑ Wizyta delegacji Rady Najwyższej Republiki Białorusi. Senat Rzeczypospolitej Polskiej, 1998-06-16. [dostęp 2019-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-04)].
- ↑ Wizyta przewodniczącego Rady Najwyższej Republiki Białorusi. Senat Rzeczypospolitej Polskiej, 1999-12-16. [dostęp 2019-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-16)].
- ↑ a b c d Коктыш 2011 ↓, s. 6.
Bibliografia edytuj
- Centrum Naukowo-Analityczne „Białoruska Perspektywa”: Kto jest kim w Białorusi. Białystok: Podlaski Instytut Wydawniczy, 2000, s. 313, seria: Biblioteka Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska – Białoruś. ISBN 83-913780-0-4.
- pod red. Hienadzia Paszkoua: Encykłapiedyja historyi Biełarusi u 6 tamach. T. 6 Księga 2: Uswieja – jaszyn. Dadatak. Mińsk: „Biełaruskaja encykłapiedyja” imia Pietrusia Brouki, 2003, s. 616. ISBN 985-11-0276-8. (biał.).
- Марина Коктыш. Семен Шарецкий: «Я не горю желанием вернуться…». „Narodnaja Wola”. Nr 11–12 (3348–3349), s. 6, 2011-01-25. Mińsk: UP „Narodnaja Wola”. ISSN 2071-9647. [dostęp 2013-11-22]. (ros.).