Sieć rzeczna (sieć hydrograficzna lub układ hydrograficzny) – ogół cieków na określonym terenie.

Przykładowa sieć wodna, układ równoległy, dendrytyczny
Sieć rzeczna prostokątna
Sieć rzeczna promienista
Przykład klasyfikacji rzędowości cieków

Analizując sieć rzeczną bada się jej gęstość, czyli stosunek sumy długości wszystkich cieków przypadających na jednostkę powierzchni, oraz jej układ. Układ sieci rzecznej wynika głównie z ukształtowania terenu.

Klasyfikacja sieci rzecznej w nawiązaniu do układu sieci

edytuj

W zależności od środowiska geograficznego, głównie od rzeźby terenu, budowy geologicznej, a także od stadium rozwoju sieci rzecznej, rozwinęły się różne układy tej sieci.

Układ pierzasty – powstaje w długich wąskich dolinach. Jest to jednocześnie sieć symetryczna. Występuje w Bieszczadach.

Układ asymetryczny – to taka sieć, w której lewa i prawa część dorzecza posiada różną powierzchnię i różną liczbę cieków. Symetria, bądź asymetria zależą od budowy geologicznej, rzeźby terenu, wielkości zasilania w wodę i od rozwoju sieci rzecznej. Np. asymetria dorzeczy Wisły i Odry (przewaga prawej części dorzecza) jest spowodowana rozwojem rzeźby polodowcowej i rozwojem sieci rzecznej w holocenie.

Układ widlasty – jest charakterystyczny dla jednostronnych zrębów o asymetrycznych stokach. Jest to więc sieć asymetryczna.

Układ kratowy – występuje:

  • w górach o budowie rusztowej, gdzie rzeki wykorzystują w swym biegu na przemian subsekwentne odcinki dolin, równoległe do grzbietów oraz krótkie przełomowe odcinki między grzbietami (np. w Bieszczadach, w Górach Świętokrzyskich)
  • w obrębie drumlinów
  • na obszarze objętym zlodowaceniem w związku z wykorzystaniem przez rzeki odcinków pradolin, np. łamany bieg Warty i Odry.

Układ dendryczny – czyli drzewiasty posiada silnie rozwiniętą sieć rzeczną w górnym biegu w obrębie gór, a słabiej rozwiniętą w dolnym biegu w obrębie pogórzy lub kotlin. W górnym biegu jest to sieć cieków insekwentnych.

Układ równoległy – cieki spływają równolegle względem siebie, tworzy się na stożkach sandrowych i wybrzeżach morskich. Mają je rzeki odwadniające sandr kurpiowski oraz cieki na obszarze Żuław Wiślanych, gdzie pomiędzy Nogatem a Wisłą leniwie toczy swe wody szereg krótkich rzek.

Układ wachlarzowy – tworzy się najczęściej na stożkach napływowych u podnóży gór.

Układ pierścieniowy – cieki spływają w różnych kierunkach z obrzeży wzniesienia.

Układ osiowy:

  • tranzytowy – do głównego cieku spływają krótkie prostopadłe dopływy
  • rozbieżny – prostopadłe cieki spływają z obu stron do co najmniej dwóch cieków głównych płynących w odmiennych kierunkach.

Układ koncentryczny – inaczej zbieżny, dośrodkowy, tworzy się w obrębie zagłębień bezodpływowych i kotlin. Zagłębienia te mogą mieć genezę, np.:

  • zagłębienia w obrębie wygasłych stożków wulkanicznych
  • zagłębienia polodowcowe
  • zagłębienie w kotlinach erozyjnych, deflacyjnych lub tektonicznych

Układ decentryczny – inaczej rozbieżny, odśrodkowy tworzy się na izolowanych wzniesieniach. Układ ten mają rzeki biorące początek na Wzniesieniach Łódzkich.

Uwzględniając ciągłość zasilania rozróżnia się rzeki:

  • stale płynące (permanentne), prowadzące wodę przez cały rok; występują na obszarach, gdzie opad jest większy od parowania, są zasilane wodami podziemnymi i wodami ze spływu powierzchniowego pochodzącego z deszczów i roztopów
  • sporadycznie wysychające zasilane są przez wody podziemne i spływ powierzchniowy, zanikają sporadycznie w czasie długotrwałej suszy, a wysychanie wody w korycie jest związane z obniżeniem zwierciadła wody podziemnej i brakiem spływu powierzchniowego
  • okresowe (periodyczne), okresowo, ale regularnie prowadzą wodę w porze wilgotnej; zasilane są spływem powierzchniowym, częściowo także płytkami wodami podziemnymi
  • epizodyczne nieregularnie prowadzące wodę przez krótki czas; występują w strefie suchej, przykładem są doliny pustynne – wadi (uedy)

Wyróżniamy również w zależności od długości i wielkości dorzecza rzeki:

  • małe o długości 100-200 km, dorzecze 1000-10 000 km²
  • średnie o długości 200-500 km, dorzecze 10 000-100 000 km²
  • duże o długości 500-2500 km, dorzecze 0,1-1 mln km²
  • wielkie o długości powyżej 2500km, dorzecze ponad 1 mln km²

Zobacz też

edytuj

Bibliografia

edytuj
  • Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, Zdzisław Mikulski, Hydrologia ogólna, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1999.
  • E. Kobojek, S. Kobojek, Z. Rdzany, M. Ziułkiewicz, Ilustrowana Księga Polski – środowisko przyrodnicze, Wydawnictwo Pascal, 2003, ISBN 83-7304-196-6.