Sieweczka andyjska
Sieweczka andyjska[3] (Anarhynchus alticola) – gatunek małego ptaka z podrodziny sieweczek (Charadriinae) w rodzinie sieweczkowatych (Charadriidae). Ptak ten występuje w Ameryce Południowej, według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.
| Anarhynchus alticola | |||
| (von Berlepsch & Stolzmann, 1902) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
sieweczka andyjska | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Zasięg występowania edytuj
Sieweczka andyjska występuje w strefie puny w wysokich Andach, od środ. Peru (Junín) przez płn.-wsch. Chile (do pustyni Atakama) i zach. Boliwię do płn.-zach. Argentyny (Catamarca)[4][5].
Taksonomia edytuj
Gatunek po raz pierwszy opisali w 1902 roku niemiecki ornitolog Hans von Berlepsch i polski zoolog Jan Sztolcman, nadając mu nazwę Aegialitis alticola[6]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Berlepsch i Sztolcman wskazali Ingapirca, w regionie Junín, w Peru[6]. Holotypem była samica odłowiona przez Jana Kalinowskiego i znajdująca się w zbiorach prywatnego Muzeum Przyrodniczego im. Branickich[6]. Później gatunek umieszczano w rodzaju Charadrius[4][5]. Analizy filogenetyczne, których wyniki opublikowano w 2022 roku, wsparły przeniesienie większości gatunków (w tym sieweczki andyjskiej) z rodzaju Charadrius do Anarhynchus[3][7]. Jest to gatunek monotypowy[5].
Etymologia edytuj
Nazwa rodzajowa:
- Anarhynchus: gr. ανα- ana- „wstecz, w tył”; ῥυγχος rhunkhos „dziób”[8].
- Charadrius: późnołac. charadrius – żółtawy ptak wymieniony w Wulgacie (koniec IV wieku), od gr. χαραδριος kharadrios – nieznany, prosto ubarwiony nocny ptak, który mieszkał w wąwozach i dolinach rzecznych, od χαραδρα kharadra – wąwóz[9].
Epitet gatunkowy: łac. altus – wysoki (tj. wyżyny, góry), od alere – karmić; -cola – mieszkaniec, od colere – zamieszkiwać[10].
Morfologia edytuj
Długość ciała 16,5–17,5 cm; masa ciała 41–49 g[4]. Inne wymiary dla ptaków z Boliwii i Chile: u samców (n = 10) długość skrzydła 119–123 mm, ogona 53–57 mm, dzioba 15–16 mm; u samic (n = 7) długość skrzydła 115–123 mm, ogona 51–55 mm, dzioba 14,5–16 mm[11]. Czoło, kantarek, skroń i pokrywy uszne białe oprócz czarnego, wąskiego pasa ciągnącego się od oka do piersi, gdzie tworzy większą plamkę; białe czoło od kasztanowatego ciemienia, potylicy i karku odgranicza czarny, wąski pas. Górne części ciała, skrzydła i ogon koloru brązowawego. Szyja, piersi, brzuch i pokrywy podogonowe białe; na piersi znajduje się opaska koloru kasztanowatego. Dziób, oczy i nogi koloru czarnego[4]. U samicy upierzenie może być znacznie bardziej matowe; opaska na piersi może być bardziej szarawa, więcej brązowych plam w czarnych obszarach, brew jest bardziej blada[4]. Dorosłe ptaki poza sezonem lęgowym czasami tracą w upierzeniu kolor czarny i kasztanowy, a plama na piersi jest bardziej mętna. U ptaków młodocianych brakuje koloru czarnego i kasztanowego; na piersi brakuje czarnych plam, a opaska piersiowa jest bardzo słabo wyróżniona[4]. Ptaki z prowincji Catamarca w płn. Argentynie są bardziej blade, a opaska piersiowa jest bardzo słabo widoczna[4].
Ekologia edytuj
Siedlisko, zachowanie i pożywienie edytuj
Sieweczka andyjska występuje w regionach wysokiego płaskowyżu z dużymi przestrzeniami, preferując tereny, gdzie dominuje twarda glina lub błoto; zamieszkuje częściowo zalane, trawiaste obszary wokół słono- i słodkowodnych jezior[4][11]. Występuje głównie na wysokości 3000–4500 m n.p.m., ale pojawia się też na wysokości 2400 m, a w Chile nawet na 5000 m[4]. Najprawdopodobniej prowadzi głównie osiadły tryb życia, ale przynajmniej część populacji regularnie pojawia się na wybrzeżu Oceanu Spokojnego, gdzie obserwowane były w Ica i Tacna w płd. Peru i w ekstremalnie płn. Chile, szczególnie w okresie od maja do października[4]. Sieweczka andyjska zachowuje się raczej cicho; najczęściej słyszalnym odgłosem jest krótkie, stanowcze „pit”; kiedy jest pobudzona, odgłosy te wydawane są w szybkich seriach[4].
Bardzo mało jest informacji na temat nawyków żywnościowych sieweczki andyjskiej, ale z pewnością w skład pokarmu wchodzą małe skorupiaki[4].
Lęgi edytuj
Okres lęgowy przypada głównie na wrzesień–listopad, rzadziej na styczeń w Argentynie[4]. Gniazdo budowane jest w krótkiej, zmierzwionej trawie[4]. W zniesieniu 2–4 jaja, o kolorze piaszczysto brązowym, z subtelnie zaznaczonymi fioletowymi i czarnymi plamami i smugami, o rozmiarze 34,8–34,9 × 24,2–24,7 mm (n = 2) i masie 10,7 g[12][4]. Pisklę koloru płowo-białego z czarnymi plamkami na górnych częściach ciała. Brak innych informacji[4].
Status edytuj
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski)[2]. Liczebność populacji ani jej trend nie są znane[2], ale występuje dość powszechnie w płd. i środ. części zasięgu swojego występowania, na przykład na płd. brzegu jeziora Titicaca[13][4].
Przypisy edytuj
- ↑ Charadrius alticola, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2022-10-17] (ang.).
- ↑ a b c BirdLife International, Charadrius alticola, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2022-1 [dostęp 2022-10-09] (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Charadriinae Leach, 1820 - sieweczki (wersja: 2022-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-10-09].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q P. Wiersma, G.M. Kirwan & P. Boesman: Puna Plover (Charadrius alticola). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2017-03-18]. (ang.).
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-10-18]. (ang.).
- ↑ a b c H. von Berlepsch & J. Stolzmann. On the Ornithological Researches of M. Jean Kalinowski in Central Peru. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 72 (3), s. 51, 1902. (fr.).
- ↑ D. Černý & R. Natale. Comprehensive taxon sampling and vetted fossils help clarify the time tree of shorebirds (Aves, Charadriiformes). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 177, s. 107620, 2022. DOI: 10.1101/2021.07.15.452585. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Anarhynchus [dostęp 2022-10-18].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Charadrius [dostęp 2022-10-18].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, alticola [dostęp 2022-10-18].
- ↑ a b Ch.E. Hellmayr: The birds of Chile. Chicago: Field Museum of Natural Histor, 1932, s. 373, seria: Publication. Field Museum of Natural History. Zoological series. (ang.).
- ↑ M. Schönwetter & W. Meise: Handbuch der Oologie. Cz. 4. Berlin: Akademie-Verlag, 1988, s. 261. (niem.).
- ↑ D.A. Scott & M. Carbonell: A Directory of Neotropical Wetlands. Cambridge, U.K.: IUCN Conservation Monitoring Centre, 1986, s. 42. (ang.).
Bibliografia edytuj
- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).