Sirolimus
Sirolimus (rapamycyna) – organiczny związek chemiczny, lek immunosupresyjny mający zastosowanie w transplantologii. Jest to antybiotyk makrolidowy, po raz pierwszy wyizolowany w 1975 roku z bakterii Streptomyces hygroscopicus, pochodzących z próbki ziemi pobranej w 1965 na Wyspie Wielkanocnej, która w językach polinezyjskich znana jest jako Rapa Nui (stąd nazwa leku)[3]. W Stanach Zjednoczonych preparat sirolimusu został zatwierdzony i dopuszczony do sprzedaży jako lek przez Agencja Żywności i Leków (FDA) we wrześniu 1999[4]. Od tego momentu jest dostępny pod nazwą handlową Rapamune, produkowany przez koncern farmaceutyczny Pfizer (wcześniej przez Wyeth). W przeciwieństwie do mającego podobną nazwę takrolimusu, sirolimus nie należy do inhibitorów kalcyneuryny[5].
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
C51H79NO13 | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
914,17 g/mol | ||||||||||||||
| Wygląd |
bezbarwne kryształy[1] | ||||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||||
| Numer CAS | |||||||||||||||
| PubChem | |||||||||||||||
| DrugBank | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||
| Klasyfikacja medyczna | |||||||||||||||
| ATC | |||||||||||||||
| Stosowanie w ciąży |
kategoria C | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Mechanizm działania edytuj
Sirolimus działa na limfocyty T, hamując ich aktywację poprzez blokowanie wewnątrzkomórkowego przewodzenia sygnałów zależnego i niezależnego od jonów wapnia. Wiąże się z białkiem cytozolowym FKPB-12, przez co inaktywuje kinazę mTOR. Powoduje to zahamowanie aktywacji limfocytów i odczynów immunologicznych (w tym również reakcji odrzucania przeszczepów).
Wskazania edytuj
- zapobieganie ostremu odrzucaniu przeszczepów nerek – w skojarzeniu z cyklosporyną i glikokortykosteroidami;
- stosowany w stentach powlekanych (ang. drug-eluting stents), w których – jak wykazały badania na modelach zwierzęcych – działa jako inhibitor proliferacji miocytów gładkich[6] i ich migracji[7]. W dużych badaniach klinicznych wykazano, że stenty powlekane sirolimusem w porównaniu ze zwykłymi stentami poprawiają odległe wyniki angioplastyki tętnic wieńcowych, zapobiegając restenozie, powodującej klinicznie istotne zwężenie światła tętnic wieńcowych po angioplastyce przy użyciu zwykłych stentów. Badanie RAVEL dowiodło spadku częstości restenozy do 0% w grupie pacjentów poddanych angioplastyce z użyciem stentów powlekanych sirolimusem vs. 26,6% w grupie kontrolnej[8]. W badaniu SIRIUS częstość restenozy w grupie pacjentów, u których zastosowano stenty z siroliusem, wyniosła 3,2% w porównaniu z 35,4% w grupie kontrolnej. Restenoza była bardziej nasilona w podgrupie pacjentów z cukrzycą i występowała u 18% pacjentów ze stentami z sirolimusem i u 51% w grupie kontrolnej[9].
- w maju 2015 roku, Agencja Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła sirolimus jako środek stosowany w leczeniu limfangioleiomiomatozy (LAM), rzadkiej, postępującej chorobie płuc, która dotyka przede wszystkim kobiety w wieku rozrodczym[4].
Leczenie progerii edytuj
W 2009 wykryto, że sirolimus powoduje wydłużenie życia ssaków. W związku z tym trwają prace, by wykorzystać go w leczeniu progerii. In vitro wykazano, że sirolimus zmniejsza poziom nieprawidłowej laminy A, której znaczną ilość obserwuje się u chorych na progerię. Jednocześnie wykryto, że rapamycyna zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób w pokoleniu pochodzącym od starych rodziców[5][10][11].
Przeciwwskazania edytuj
Działania niepożądane edytuj
- torbiele limfatyczne
- upośledzone gojenie ran
- obrzęki
- zakażenia
- posocznica
- tachykardia
- bóle brzucha
- biegunka
- zapalenie błony śluzowej jamy ustnej
- niedokrwistość
- małopłytkowość
- leukopenia
- zespół hemolityczno-mocznicowy
- hipercholesterolemia
- hipertriglicerydemia
- hipokaliemia
- zwiększona aktywność LDH
- zaburzenia czynności wątroby
- bóle stawów
- martwica kości
- krwawienia z nosa
- zapalenie płuc
- trądzik
- osutka
- zakażenia układu moczowego
- odmiedniczkowe zapalenie nerek
- zapalenie trzustki
- chłoniaki
Sirolimus zwiększa możliwość wystąpienia nowotworów (głównie chłoniaków i nowotworów skóry)
Stosowanie w trakcie ciąży i karmienia edytuj
Kategoria C. Nie należy stosować w okresie karmienia piersią. W trakcie leczenia i w ciągu 3 miesięcy po zakończeniu terapii pacjentki powinny stosować skuteczne metody antykoncepcji.
Preparaty edytuj
- Rapamune
Zobacz też edytuj
- analogi sirolimusu (rapalogi):
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Sirolimus, [w:] PubChem, United States National Library of Medicine, CID: 5284616 (ang.).
- ↑ Sirolimus, [w:] DrugBank, University of Alberta, DB00877 (ang.).
- ↑ C. Vézina, A. Kudelski, S.N. Sehgal, Rapamycin (AY-22,989), a new antifungal antibiotic. I. Taxonomy of the producing streptomycete and isolation of the active principle, „The Journal of Antibiotics”, 28 (10), 1975, s. 721–726, DOI: 10.7164/antibiotics.28.721, PMID: 1102508.
- ↑ a b FDA approves Rapamune to treat LAM, a very rare lung disease [online], U.S. Food and Drug Administration, 28 maja 2015 [zarchiwizowane z adresu 2018-01-26].
- ↑ a b David A. Sinclair, Matthew LaPlante: Jak żyć dugo. Znak Horyzont, 2021, s. 152–155, język polski, ISBN 978-83-240-7882-0.
- ↑ S.O. Marx i inni, Rapamycin-FKBP inhibits cell cycle regulators of proliferation in vascular smooth muscle cells, „Circulation Research”, 76 (3), 1995, s. 412–417, DOI: 10.1161/01.res.76.3.412, PMID: 7532117.
- ↑ M. Poon i inni, Rapamycin inhibits vascular smooth muscle cell migration, „The Journal of Clinical Investigation”, 98 (10), 1996, s. 2277–2283, DOI: 10.1172/JCI119038, PMID: 8941644, PMCID: PMC507677.
- ↑ Jean Fajadet i inni, Maintenance of long-term clinical benefit with sirolimus-eluting coronary stents: three-year results of the RAVEL trial, „Circulation”, 111 (8), 2005, s. 1040–1044, DOI: 10.1161/01.CIR.0000156334.24955.B2, PMID: 15723977.
- ↑ Jeffrey W. Moses i inni, Sirolimus-eluting stents versus standard stents in patients with stenosis in a native coronary artery, „The New England Journal of Medicine”, 349 (14), 2003, s. 1315–1323, DOI: 10.1056/NEJMoa035071, PMID: 14523139.
- ↑ Adam Wawrzyński. Żyć długo i szczęśliwie. „Świat Nauki”. nr. 8 (240), s. 18, sierpień 2011. Prószyński Media. ISSN 0867-6380.
- ↑ S. Jay Olshansky: The Future of Health. JAGS, 2018, 66:195-197. agsjournals.onlinelibrary.wiley.com. [dostęp 2021-03-09].
Bibliografia edytuj
- Indeks leków Medycyny Praktycznej 2006, Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2006, ISBN 83-7430-060-4.
