Skala durowa

termin muzyczny

Skala durowa (z łac. durus – twardy), zwana też majorową (z łac. maior – większy, odnosi się do tercji wielkiej zawartej między I a III stopniem skali[1]) – siedmiostopniowa skala z charakterystycznym półtonem między stopniami III i IV oraz VII i VIII[2] (stanowiącym powtórzenie I stopnia o oktawę wyżej). Uznaje się, że skala durowa i utwory na niej oparte mają radosne brzmienie[1]. Tożsama co do sposobu organizacji materiału dźwiękowego jest skala hypolidyjska kościelna[3].

Odmiany skal majorowych edytuj

Skala majorowa naturalna edytuj

Skala majorowa naturalna (dur naturalny) to taka skala majorowa, w której sekundy małe (półtony) zawarte są tylko pomiędzy stopniami III–IV i VII–VIII[2]. Pomiędzy pozostałymi stopniami skali występują sekundy wielkie (całe tony). Zbudowana jest z dwóch tetrachordów doryckich.

Posłuchaj skali majorowej naturalnej:
wstępującej
zstępującej
 

Skala majorowa harmoniczna edytuj

Skala majorowa harmoniczna (major harmoniczny, dur harmoniczny, dur-moll) to taka skala majorowa, w której sekunda mała zawarta jest pomiędzy stopniami III–IV, V–VI (dzięki obniżeniu stopnia VI) i VII–VIII. Pomiędzy stopniami VI–VII występuje interwał sekundy zwiększonej, a między pozostałymi stopniami sekundy wielkie. Podsumowując, jest to skala majorowa naturalna z obniżonym VI stopniem[4].

Posłuchaj skali majorowej harmonicznej:
wstępującej
zstępującej
 

Skala majorowa miękka edytuj

Skala majorowa miękka to taka skala majorowa, w której sekunda mała zawarta jest pomiędzy stopniami III i IV oraz V i VI [5]. Pomiędzy pozostałymi stopniami występują sekundy wielkie. Upraszczając, jest to skala majorowa naturalna z obniżonymi stopniami VI i VII. Obniżenie VII stopnia powoduje, że ta odmiana nie brzmi już tak durowo jak wyżej wymienione (stąd też alternatywna nazwa dur-moll).

Posłuchaj skali majorowej miękkiej:
wstępującej
zstępującej
 

Skala chromatyczna majorowa edytuj

Skala chromatyczna majorowa to skala dwunastostopniowa oparta na skali majorowej naturalnej. Powstaje ona przez dodanie między sekundy wielkie dodatkowego dźwięku[6]. W efekcie taka skala jest zbudowana z samych półtonów (sekund małych lub prym zwiększonych). Ze względu na notację skal chromatycznych majorowych rozróżnia się jej dwa rodzaje: regularną i nieregularną. Należy zwrócić uwagę na fakt, że w obrębie każdego z wymienionych typów, w zależności od kierunku skali występuje inny układ interwałów.

Przyjęto jako zasadę stosowanie zmian chromatycznych w utworach według jednego z poniższych schematów.

r
e
g
u
l
a
r
n
y
 

Skala regularna w kierunku wznoszącym: podwyższanie I, II, IV, V i VI stopnia w danej tonacji[6].

C-dur: c¹, cis¹, d¹, dis¹, e¹, f¹, fis¹, g¹, gis¹, a¹, ais¹, h¹, c²

 

Skala regularna w kierunku opadającym: obniżenie stopni: VII, VI, V, III i II w danej tonacji.

C-dur: c², h¹, , a¹, as¹, g¹, ges¹, f¹, e¹, es¹, d¹, des¹, c¹

n
i
e
r
e
g
u
l
a
r
n
y
 

Skala nieregularna w kierunku wznoszącym: podwyższanie I, II, IV, V i obniżenie VII stopnia w danej tonacji[6].

C-dur: c¹, cis¹, d¹, dis¹, e¹, f¹, fis¹, g¹, gis¹, a¹, , h¹, c²

 

Skala nieregularna w kierunku opadającym: obniżenie VII, VI, III i II oraz podwyższenie IV stopnia w danej tonacji.

C-dur: c², h¹, , a¹, as¹, g, fis¹, f¹, e¹, es¹, d¹, des¹, c¹

Określanie tonacji durowych edytuj

Tryb (durowy lub molowy) określa się analizując przebieg utworu (tonalnego). Znaki przykluczowe jednoznacznie wskazują na to, w której tonacji utrzymany jest utwór.

Budowanie gam durowych edytuj

Budowanie gam durowych należy rozumieć jako ułożenie określonych interwałów w konkretnej kolejności, poczynając od dźwięku tonicznego. Stosuje się znaki przykluczowe właściwe dla danej tonacji.

  • Aby uzyskać odmianę gamy durowej, wszelkie zmiany chromatyczne (obniżenia, podwyższenia poszczególnych stopni) realizuje się notując je znakami przygodnymi.
Osobny artykuł: Koło kwintowe.
 
Prawidłowy układ kompletu krzyżyków przy kluczach.
 
Prawidłowy układ kompletu bemoli przy kluczach.

Zobacz też edytuj


Przypisy edytuj

  1. a b Majorowa (durowa) skala. [w:] Muzykoteka Szkolna [on-line]. Narodowy Instytut Audiowizualny. [dostęp 2016-04-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-14)].
  2. a b Franciszek Wesołowski, Zasady muzyki, wyd. 7, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1986, s. 112, ISBN 83-224-0250-3.
  3. Franciszek Wesołowski, Zasady muzyki, wyd. 7, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1986, s. 143, ISBN 83-224-0250-3.
  4. Franciszek Wesołowski, Zasady muzyki, wyd. 7, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1986, s. 101, ISBN 83-224-0250-3.
  5. Skala durowa miękka a skala miksolidyjska. gitarzysci.pl Forum Gitarowe. [dostęp 2020-02-12].
  6. a b c Franciszek Wesołowski, Zasady muzyki, wyd. 7, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1986, s. 102, ISBN 83-224-0250-3.