Wikipedia

Skorków

wieś w województwie świętokrzyskim

Skorków – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie włoszczowskim, w gminie Krasocin[5][4].

Skorków
wieś
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Powiat

włoszczowski

Gmina

Krasocin

Liczba ludności (2021)

1550[2]

Strefa numeracyjna

41

Kod pocztowy

29-105[3]

Tablice rejestracyjne

TLW

SIMC

0246089[4]

Położenie na mapie gminy Krasocin
Mapa konturowa gminy Krasocin, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Skorków”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Skorków”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Skorków”
Położenie na mapie powiatu włoszczowskiego
Mapa konturowa powiatu włoszczowskiego, blisko prawej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Skorków”
Ziemia50°51′22″N 20°13′12″E/50,856111 20,220000[1]

W latach 1975–1998 miejscowość położona w województwie kieleckim.

Obecny ulicowy układ wsi zaprowadzony został po uwłaszczeniu chłopów w drugiej połowie XIX wieku. Wieś zajmuje powierzchnię 425 ha.

Części wsi edytuj

Integralne części wsi Skorków[5][4]
SIMC Nazwa Rodzaj
0246095 Koło Przejazdu część wsi
0246103 Komorniki część wsi
0246110 Stara Wieś część wsi

Nazwa wsi edytuj

Etymologia słowa Skorków nie jest do końca znana. Niegdyś wieś nazywano Skórkowem stąd przypuszczenie, że nazwa pochodzi od czynności korowania drzewa. Najprawdopodobniej jednak jest to staropolska nazwa dzierżawcza – nazwisko założyciela i pierwszego właściciela osady o przydomku Skorek.

Historia edytuj

Początkowo Skorków należał administracyjnie do grodu chęcińskiego, następnie przez długie wieki wieś powiązana była z niegrodowym starostwem małogoskim.[6] Skorków po raz pierwszy pojawia się w źródłach pisanych w 1508 roku.[7] W rejestrach poboru łanowego wieś występuje jako dzierżawa królewska w posiadaniu rodziny Slanków (Słąków).[8] Najprawdopodobniej przeszła w ich majątek 9 sierpnia 1440 roku. Wtedy to w Budzie król Władysław III Warneńczyk przekazał pod zastaw Mikołajowi Slance Małogoszcz wraz z przyległymi wsiami Cieślami, Leśnicą i zapewne Skorkowem. Wkrótce Mikołaj Slanka poległ w bitwie pod Warną, a królewski zastaw odziedziczył jego syn Piotr Słąka[9]. Pod jego zarządem dobra małogoskie zaczęły przynosić znaczne dochody. Ze Skorkowa Słąka czerpał drewno, miód, smołę i skóry, którymi następnie handlował w Krakowie i Gdańsku.

Szybki rozwój osady zahamowany został przez działania synów Piotra Słąki – Mikołaja i Piotra. Obłożyli oni chłopów i mieszczan większymi ciężarami feudalnymi, co między innymi spowodowało ucieczkę dwóch skorkowskich kmieci. Mimo to w tym czasie wieś wraz z przyległymi Leśnicą i Cieślami oszacowana była na ogromną sumę 2000 grzywien[10].

Pomiędzy rokiem 1508 a 1540 we wsi wybudowano karczmę. W tym czasie Skorków posiadał 10 łanów zagospodarowanych, 2 łany puste i 4-5 łanów folwarków pańszczyźnianych.[11]

Z opisu księgi uposażeń arcybiskupstwa gnieźnieńskiego Jana Łaskiego wynika iż, dziesięcinę w wysokości 5 grzywien mieszkańcy Skorkowa dostarczali do oddalonych o 25 kilometrów Chęcin na rzecz prebendariusza tamtejszej kaplicy zamkowej.

Po Slankach właścicielem tenuty małogoskiej, a w tym Skorkowa, został kasztelan sandomierski i podskarbi koronny Stanisław Sobek z Sulejowa. W tym okresie ludność wsi zajęła się dodatkowo eksploatacją złóż miejscowego marmuru szarego na potrzeby chęcińskich kamieniarzy. W latach 1595-1617 mieszkańcy Skorkowa brali udział w budowie kościoła w Małogoszczu.

Na przełomie XVI i XVII wieku właścicielami Skorkowa byli Kłoczowscy, m.in. Anna Kłoczowska (Kłoczewska), która na mocy dekretów królewskich z 4 kwietnia 1601 roku przeprowadziła w listopadzie tego roku sypanie kopców granicznych między dobrami królewskimi w tym Skorkowem a dobrami parafii małogoskiej i Kozłowem należącym do Mikołaja Kozłowskiego (głównego powoda sprawy).[12] Kopce rozgraniczające dobra królewszczyzny małogoskiej od dóbr prywatnych zostały zrównane z ziemią przez kmieci ze Skorkowa, Ciesiel i Lesnicy w 1606 roku z polecenia starosty małogoskiego Krzysztofa Kochanowskiego.[13]

Ogromne spustoszenia w starostwie małogoskim dokonane przez wojska szwedzkie w czasie wojny nie ominęły również Skorkowa. We wsi pozostało 11 kmieci (1660), jednak tylko trzech było zdolnych by gospodarować na zasiedlonej roli. Pozostali wraz z rodzinami znaleźli się na utrzymaniu dworu. Otrząsanie się ze skutków najazdu było spowalniane przez ogólny kryzys w jakim znalazła się Rzeczpospolita po wojnie ze Szwecją.

W 1682 roku Skorków nawiedziła klęska nieurodzaju. Pomimo że pola nie były uprawiane zarówno szlachta, jak i kler nie zaprzestały ściągania od chłopów powinności feudalnych (ksiądz Mateusz Kazimierz Orłowski, prepozyt i proboszcz małogoski, zaległą dziesięcinę ściągał w latach następnych). Spowodowało to protesty i wystąpienia.

W 1775 roku we wsi żyło 12 rodzin chłopskich, posiadających gospodarstwa półłanowe oraz 5 zagrodników. Kmieci obowiązywała pańszczyzna sprzężajna 4 dni tygodniowo, zaś zagrodników pańszczyzna piesza, 3 dni tygodniowo. Ponadto z gospodarstw półłanowych płacono dworowi roczny czynsz 10 groszy i oddawano 2,5 korca owsa, jednego kapłona oraz 8 jajek.

W 1789 roku Skorków liczył 14 gospodarstw kmiecych, które łącznie zajmowały 8,5 łanów.

W roku 1827 we wsi znajdowało się 27 domostw[14].

22 września 1944 roku partyzanci wysadzili w Skorkowie tor kolejowy na linii Kielce-Włoszczowa, co spowodowało wielogodzinną przerwę w ruchu na tym odcinku.

Od roku 1949 we wsi działa Ochotnicza Straż Pożarna.

W roku 1968 wieś została zelektryfikowana, a w 1984 zwodociągowana.

Szkolnictwo edytuj

O istnieniu szkoły we wsi Skorków wzmiankuje Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego z 1889[15], choć z relacji skorkowian spisanych w 1946 roku przez ówczesnego dyrektora szkoły Stanisława Adamczyka wiadomo, że pierwsza placówka elementarnej oświaty w Skorkowie powstała w latach 60. XIX wieku.

Była to szkoła jednoklasowa borykająca się z dużymi trudnościami, m.in. brakiem budynku szkolnego. Dopiero około roku 1890 przekazano na cel szkoły budynek po karczmie wraz z gruntem. Kierownikiem tej placówki do 1917 roku był Antoni Buller, który zapisał się w pamięci mieszkańców Skorkowa jako świetny pedagog. Przeprowadził zadrzewianie terenu szkolnego, a także założył ogródek owocowy i wzorcowe gospodarstwo dla praktycznej nauki uczniów.

W czasie rewolucji 1905-1907 z żądaniami wobec władz rosyjskich wystąpiła także ludność Skorkowa. Wyrazem tego była podjęta przez radę szkolną uchwała o nauczaniu w języku polskim.

Szkoła nie przestała funkcjonować w okresie I wojny światowej. Fatalny stan szkoły zwiększały trudności finansowe, wobec czego postanowienie Dozoru Szkolnego w Skorkowie z roku 1922 o budowie nowej szkoły nie zostało wprowadzone w życie. Jedynym ratunkiem były remonty: budowa nowej ściany zachodniej w 1925 roku i założenie nowego zadaszenia z blachy w latach 1930-1931. Starania o budowę nowej szkoły przekreśliła II wojna światowa.

Po wojnie edukacje prowadzono w poniemieckim baraku w którym stworzono sześcioklasową szkołę. Zajęcia prowadzono w klasach łączonych. W 1959 roku szkole w Skorkowie przekazano piętrowy budynek.[16]

Od 1999 roku szkoła podstawowa w Skorkowie liczy 6 klas. Uczniowie starsi uczęszczają do gimnazjum w Bukowie.

Rozwój liczebny ludności edytuj

  • 1789 r. – 201 osób
  • 1827 r. – 207 osób
  • 1921 r. – 584 osób
  • 2005 r. – 650 osób
  • 2006 r. – 641 osób

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 123722
  2. ↑ Wieś Skorków w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-03-16], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1156 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  5. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. ↑ Monografia historyczna i gospodarcza powiatu jędrzejowskiego, pod redakcją S. Borkiewicza, Z. Linowskiego, Kielce 1937, s. 98.
  7. ↑ W sarmackim Krasocinie. Monografia historyczno-gospodarcza gminy Krasocin, pod red. E. Kosika, E. Madejskiego, R. Nadgowskiego, Kielce 1997, s. 37
  8. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X, pod red. B. Chlebowskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1889, s. 700.
  9. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XV, cz.2, pod red. B. Chlebowskiego, Warszawa 1902, s. 221.
  10. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XV cz.2 s. 298.
  11. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X, s. 700
  12. ↑ Jan Wiśniewski, Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w jędrzejowskiem, Mariówka 1930, s. 108
  13. ↑ Jan Wiśniewski, Historyczny opis kościołów, s. 118
  14. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X, s. 700.
  15. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X, s. 700.
  16. ↑ W sarmackim Krasocinie, s. 289.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Skorków&oldid=73133957”