Sobór Zaśnięcia Matki Bożej w Kaniowie

Sobór Zaśnięcia Matki Bożej – prawosławny sobór w Kaniowie, w dekanacie kaniowskim eparchii czerkaskiej Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego.

Sobór Zaśnięcia Matki Bożej

Успенський собор у Каневі

71-103-0001
sobór
Sobór Zaśnięcia Matki Bożej w Kaniowie
Państwo	Ukraina
Obwód	czerkaski
Miejscowość	Kaniów
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego
Eparchia	czerkaska
Wezwanie	Zaśnięcia Matki Bożej
Wspomnienie liturgiczne	15/28 sierpnia
Historia Data zakończenia budowy 1144 Data poświęcenia 9 czerwca 1144 (pierwsza) Data zamknięcia 1935 Aktualne przeznaczenie czynna świątynia prawosławna Data zniszczenia 1678 Data odbudowy po 1678 Data reaktywacji po 1678; 1991 Poprzednie wyznanie prawosławne (do 1678); greckokatolickie (po 1678–1833) Fundator Wsiewołod II Olegowicz
Dane świątyni Styl staroruski / klasycystyczny Świątynia • materiał bud. • cegła Wieża kościelna • liczba wież 2 Kopuła • liczba kopuł 3
Położenie na mapie obwodu czerkaskiego Kaniów, sobór Zaśnięcia Matki Bożej
Położenie na mapie Ukrainy Kaniów, sobór Zaśnięcia Matki Bożej
49°45′08,5″N 31°27′35,5″E

Historia

Pierwsza cerkiew

Pierwsza cerkiew na miejscu dzisiejszego soboru została poświęcona 9 czerwca 1144 przez księcia Wsiewołoda Swiatosławowicza. Była to kolejna ze znaczących fundacji księcia, obok kijowskiego monasteru św. Cyryla i cerkwi Dwunastu Apostołów w Białogrodzie. W planach fundatora również cerkiew w Kaniowie miała być początkiem monasteru, zorganizowanego na wzór ławry Kijowsko-Pieczerskiej. Rozwój wspólnoty monastycznej zahamował jednak najazd mongolski w 1239, w czasie którego Kaniów został całkowicie zniszczony. Cerkiew św. Jerzego była jedyną ocalałą budowlą w mieście, została jednak poważnie zdewastowana.

Odnowienie cerkwi

Dopiero w XVI wieku doszło do renowacji cerkwi, zmiany jej wezwania na Zaśnięcia Matki Bożej i odnowienia życia monastycznego skoncentrowanego wokół niej. Finansowymi dobroczyńcami obiektu stali się równocześnie Kozacy zaporoscy. W 1578 miał w niej miejsce uroczysty pogrzeb kozackiego hetmana i hospodara Mołdawii Jana Podkowy. W 1669 na terenie cerkwi składał śluby zakonne późniejszy prawosławny święty i biskup jarosławski i rostowski Dymitr z Rostowa. W XVII wieku wśród wspierających obiekt byli książę Jeremi Wiśniowiecki, Iwan Wyhowski oraz Bohdan Chmielnicki, który oddał pod kontrolę monasteru przeprawę przez Dniepr.

Ponowna przebudowa

Cerkiew została całkowicie zniszczona w 1678 w czasie ataku tatarskiego na Kaniów, kiedy zamknęli się w niej ostatni obrońcy miasta. Po tym, gdy kolejne szturmy budynku nie przynosiły efektów, napastnicy spalili cerkiew razem ze wszystkimi znajdującymi się w środku osobami. Po odbudowie cerkiew została przekazana unitom. Z inicjatywy właściciela miasta została przebudowana w stylu klasycystycznym, co zatarło jej pierwotny, staroruski styl. W ręce prawosławnych trafiła ponownie w 1833. W 1861 odbyło się w niej nabożeństwo żałobne w intencji Tarasa Szewczenki przed pochówkiem jego ciała na terenie dzisiejszego Narodowego Rezerwatu Szewczenki w Kaniowie.

Zamknięcie i reaktywacja

Cerkiew była czynna do 1935, kiedy władze stalinowskie zamieniły ją na magazyn soli, świadomie doprowadzając do ruiny oryginalny wystrój wnętrz. W latach 1968–1970 dokonano jednak generalnego remontu obiektu, po czym urządzono w nim muzeum sztuki ludowej. W czasie prac w miarę możliwości przywracano staroruski charakter architektury cerkwi. Zwrot budynku prawosławnym nastąpił jednak dopiero w 1991. Muzeum zostało wówczas przeniesione do sąsiadujących z soborem budynków szkoły bazyliańskiej, wzniesionej w okresie, gdy właścicielami budynku byli unici.

Bibliografia

• O.Aleksejczuk, Kijów i okolice, Pascal, Bielsko-Biała, 2006 ISBN 83-7304-546-5