Sofia

stolica Bułgarii

Sofia (bułg. София; sofia z gr. σοφία znaczy również „mądrość”) – stolica i największe miasto Bułgarii. Położona w zachodniej części Bułgarii, w śródgórskiej kotlinie, u stóp masywu Witoszy. Miasto leży nad rzeką Bojanską, która jest lewym dopływem rzeki Iskyr. Sofia stanowi wydzielony obwód miejski, jest ponadto ośrodkiem administracyjnym obwodu sofijskiego.

Sofia
Coфия
Ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Dewiza: Rośnie, ale się nie starzeje
Państwo

 Bułgaria

Obwód

miejski Sofii

Kmet

Jordanka Fandykowa

Powierzchnia

492 km²

Wysokość

550 m n.p.m.

Populacja (2023)
• liczba ludności


1 278 031

Nr kierunkowy

02

Kod pocztowy

1000

Tablice rejestracyjne

C

Strefa czasowa

UTC+02:00

Położenie na mapie obwodu miejskiego Sofia
Mapa konturowa obwodu miejskiego Sofia, w centrum znajduje się punkt z opisem „Sofia”
Położenie na mapie Bułgarii
Mapa konturowa Bułgarii, po lewej znajduje się punkt z opisem „Sofia”
Ziemia42°41′N 23°19′E/42,683333 23,316667
Strona internetowa
Rotunda św. Jerzego
Cerkiew Bojańska
Sofia ottomańska (1879) i plan urbanistyczny z roku 1881
Sobór Aleksandra Newskiego
Pomnik cara Aleksandra II na tle parlamentu
Meczet Banya Bashi („Piątkowy”)
Teatr Narodowy
Pałac Carski (Galeria Narodowa)

Według danych szacunkowych Ujednoliconego Systemu Ewidencji Ludności oraz Usług Administracyjnych dla Ludności, 15 września 2023 roku miejscowość liczyła 1 278 031 mieszkańców[1].

Historia edytuj

  • Podbita przez Rzymian, nazywana wówczas Serdica (bułg. Сердика).
  • Od 808 – w granicach Bułgarii.
  • Od końca XIV wieku pod władaniem tureckim.
  • W 1879 Sofia zostaje stolicą państwa bułgarskiego.

Starożytność edytuj

Sofia była tracką osadą o nazwie Serdika, która pochodziła od trackiego plemienia Serdów. Około 500 r. p.n.e. w regionie osiedliło się inne plemię, Odryzów, które miało swojego króla. Przez krótki okres w czasie IV w. p.n.e. miasto było w posiadaniu Filipa Macedońskiego i jego syna, Aleksandra Wielkiego.

Około 29 roku n.e. Sofia została podbita przez Rzymian i jej nazwę zmieniono na Ulpia Serdica, zaś w 46 roku n.e. znalazła się w granicach nowej prowincji rzymskiej Mezja. W I wieku Rzymianie zbudowali przebiegającą przez Serdicę drogę Via Militaris (Via Diagonalis) biegnącą z Konstantynopola przez Edirne, Płowdiw, Niš do Belgradu.

Pierwsza pisana wzmianka o Serdice pojawia się u Ptolemeusza ok. roku 100 n.e.[potrzebny przypis]

W 106 Serdica decyzją cesarza Trajana stała się municipium, czyli centrum administracji lokalnej. Dzięki temu miasto rozrastało się w miarę budowy wież, murów obronnych, łaźni publicznych i innych świeckich i religijnych budowli. Powstał także wielki amfiteatr zwany Buleterionem. Utworzoną w 271 roku przez cesarza Aureliana prowincję Dacia Aureliana ze stolicą w Serdice, cesarz Dioklecjan podzielił na dwie części, Dacia Ripensis (Nadbrzeżna) na północy leżącą wzdłuż brzegu Dunaju i Dacia Mediterranea (Wewnętrzna) nieco bardziej na południu, stolicą tej drugiej stała się Serdica. Miasto rozwijało się przez 150 lat, a cesarz Konstantyn Wielki nazywał ją „swoim Rzymem”.

Miasto zostało zniszczone przez Hunów w roku 447, a potem, odbudowane przez Justyniana, zmieniło nazwę na Triadica.

Średniowiecze edytuj

W czasie istnienia Pierwszego państwa bułgarskiego (681-1018) ze stolicą w Plisce i Presławiu miasto początkowo wchodziło w skład Cesarstwa Bizantyjskiego ze stolicą w Konstantynopolu. Dopiero w 809 roku po długim oblężeniu zdobył je bułgarski chan Krum i przyłączył do swojego państwa. Na krótko odbił je bizantyjski cesarz Nicefor I, jednak wkrótce ponownie opanował je Krum. Miasto było wtedy nazywane przez Słowian Sredec (środek) i nazwa ta była używana do 1879 roku, gdy oficjalnie wybrano obecną nazwę. Po zdobyciu północno-wschodniej Bułgarii przez armię cesarza bizantyjskiego Jana I w roku 971, bułgarski patriarcha Damian obrał sobie miasto na swoją siedzibę. W X wieku było przypuszczalnie siedzibą komity Mikołaja i państwa bułgarskiej dynastii Komitopuli. Przed 1018 rokiem miasto zostało zdobyte przez bizantyjskiego cesarza Bazylego II Bułgarobójcy i na prawie 200 lat przyłączone do Cesarstwa Bizantyjskiego. W 1183 roku ziemie Cesarstwa od Belgradu po Sofię spustoszyli Węgrzy i Serbowie.

W 1190 i 1193 toczyły się walki o miasto podczas Powstania Piotra i Asena, po zakończeniu którego zostało ponownie włączone do znajdującego się pod panowaniem cara Asena I tzw. Drugiego państwa bułgarskiego. Pomimo tego, że stolicą było Tyrnowo, to Sredec/Sofia od XII do XIV w. była znaczącym centrum handlu i rzemiosła. W 1376 roku miasto pierwszy raz zostało wzmiankowane jako Sofia, jednak wcześniejszej słowiańskiej nazwy Sredec używano jeszcze oficjalnie do połowy XIX wieku.

Panowanie osmańskie edytuj

W 1382 roku miasto zostało zdobyte przez sułtana osmańskiego Murada I. W 1392 roku stało się stolicą Sandżaku Sofii leżącej na terenie Ejaletu Rumelii. W 1443-1444 polski król Władysław Warneńczyk, podjął nieudaną, fatalną dla siebie, wyprawę przeciwko Turcji i w jej trakcie zajął miasto w dniu 1 grudnia 1443 roku. Po klęsce pod Warną chrześcijańska elita Sofii została unicestwiona, a miasto stało się stolicą osmańskiej prowincji Rumelii. W 1573 roku mieszkało tu 1017 muzułmanów, 257 chrześcijan, 127 żydów i 38 typu romskiego. Sofia pozostawała w rękach Turków osmańskich przez ponad 400 lat, co zachęciło ludność turecką do osiedlania się w Sofii. Miasto zmieniło swój wygląd i przybrało zdecydowany rys orientalny.

Wolna Bułgaria edytuj

Panowanie Imperium Osmańskiego zakończyło się, gdy wojska rosyjskie wkroczyły do miasta 4 stycznia 1878 roku podczas wojny rosyjsko-tureckiej. W 1878 roku zawarto traktat w San Stefano, a następnie Traktat berliński, po którego ratyfikacji powstało Księstwo Bułgarii. Stosownie do propozycji wysuniętej przez Marina Drinowa, stolicę kraju przeniesiono z Tyrnowa do Sofii. To zależne od Turcji państwo w 1908 roku po ogłoszeniu deklaracji niepodległości stało się Carstwem Bułgarii.

W czasie II wojny światowej Bułgaria była sprzymierzeńcem nazistowskich Niemiec, co doprowadziło do kilkunastu ciężkich bombardowań alianckich w latach 1943–1944, w wyniku których zginęły 1374 osoby i zniszczono całkowicie 2670 budynków. Bułgaria została zdobyta przez armię sowiecką i po II wojnie światowej Sofia stała się stolicą komunistycznej Ludowej Republiki Bułgarii.

Po roku 1989 Bułgaria stała się państwem wolnym od wpływów sowieckich, a w roku 2007 przystąpiła do Unii Europejskiej.

Zabytki i turystyka edytuj

Klimat edytuj

Średnia temperatura i opady dla Sofii
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C] 2.9 5.4 10.4 15.8 20.6 24.4 27.0 27.2 23.0 17.1 9.6 4.4 15,7
Średnie dobowe temperatury [°C] -1.4 0.6 4.9 10.0 14.7 18.2 20.5 20.3 16.3 11.0 4.9 0.4 10,1
Średnie temperatury w nocy [°C] -5.0 -3.6 0.0 4.5 9.0 12.3 14.0 13.8 10.2 5.7 0.9 -3.1 5,0
Opady [mm] 29.7 31.8 40.8 76.8 70.5 72.0 68.6 56.7 36.9 42.8 54.2 41.1 622
Średnia liczba dni z opadami 9.1 8.9 9.9 13.3 13.4 12.6 9.4 8.2 7.2 7.5 9.9 10.3 119
Średnie usłonecznienie [h] 74 98 136 170 211 242 286 272 216 170 96 64 2035
Źródło: climatebase.ru[2] (od 2000 r.)

Demografia edytuj

Liczba mieszkańców[3]

Transport edytuj

Główną stacją kolejową miasta jest Sofia Centralna.

Sport edytuj

Miasto gościło uczestników zarówno letniej, jak i zimowej uniwersjady. W 1961 oraz 1977 odbyły się zawody letnie, a w 1983 oraz 1989 zimowe. Sofia była kandydatem do organizacji zimowych igrzysk olimpijskich w 1992, 1994 oraz 2014, jednak odpadła w ostatnim w 1992 i dwa razy w pierwszym etapie wyboru.

Kluby sportowe edytuj

Miasta partnerskie edytuj

Galeria edytuj

Przypisy edytuj

  1. Таблица на населението по постоянен и настоящ адрес, Единна система за гражданска регистрация и административно обслужване на населението [dostęp 2024-01-09] (bułg.).
  2. Sofia Observ, Bulgaria – climatebase.ru.
  3. гр. София, общ. Столична, обл. София (столица). Код по ЕКАТТЕ – 68134. nsi.bg. [dostęp 2013-11-02]. (bułg.).

Linki zewnętrzne edytuj