Wikipedia

Solaris Urbino 18 electric

autobus miejski

Solaris Urbino 18 electric – niskopodłogowy, przegubowy autobus miejski o napędzie elektrycznym produkowany od 2014 r. przez polskie przedsiębiorstwo Solaris Bus & Coach w Bolechowie-Osiedlu koło Poznania. Należy do rodziny autobusów miejskich Solaris Urbino i jest rozwinięciem krótszych modeli elektrycznych autobusów miejskich producenta – Urbino 8,9 LE electric i Urbino 12 electric.

Solaris Urbino 18 electric
Ilustracja
Solaris Urbino 18 electric IV generacji należący do MZA Warszawa
Dane ogólne
Producent

Solaris Bus & Coach

Premiera

2014

Lata produkcji

od 2014

Miejsce produkcji

Polska Bolechowo-Osiedle

Dane techniczne
Typy nadwozia

Niskopodłogowy, przegubowy autobus miejski

Układ drzwi

2-2-2-2
2-2-2-0
1-2-2-2
1-2-2-0

Wysokość podłogi

320 mm

Po zastosowaniu przyklęku

250 mm

Szerokość drzwi

1250 mm

Silniki

1) Centralny silnik asynchroniczny TSA TMF 35-44-4 (III i IV generacja)
2) ZF AVE 130 (IV generacja) – opcja

Moc silników

1) 240 kW (326 KM)
2) 2 × 125 kW (170 KM)

Długość

18 000 mm (Urbino 18)
18 750 mm (Urbino 18,75)

Szerokość

2550 mm

Wysokość

3250 mm (III generacja)
3300 mm (IV generacja)

Rozstaw osi

5130 mm / 6770 mm (III generacja)
5900 mm / 6000 mm (IV generacja)

Wnętrze
Liczba miejsc ogółem

maks. 135

Liczba miejsc siedzących

maks. 47

Informacje dodatkowe
ABS

T

ASR

T

EBS

T

Klimatyzacja

T

Multimedia w Wikimedia Commons

Pierwsze egzemplarze modelu Urbino 18 electric powstały w oparciu o III generację modelu z napędem spalinowym Solaris Urbino 18. Od 2017 r. produkowana jest natomiast kolejna, IV generacja modelu. W 2014 r. powstały także 2 sztuki przedłużonego modelu Solaris Urbino 18,75 electric z dodatkowym wspomaganiem za pomocą wodorowego ogniwa paliwowego przeznaczone dla odbiorcy z Hamburga.

Napęd autobusów oparto na rozwiązaniach przedsiębiorstwa ZF, a osprzęt elektryczny autobusów m.in. na produktach Medcom. Energia elektryczna jest gromadzona w bateriach zlokalizowanych na dachu, ścianach bocznych oraz w tylnej części autobusu. Ładowanie odbywa się za pomocą pantografu lub przez złącze plug-in, natomiast w wersji dla przewoźnika z Brunszwiku także za pomocą ładowarki indukcyjnej.

W Polsce Solarisy Urbino 18 electric są eksploatowane przez przedsiębiorstwa miejskie z Jaworzna, Katowic, Krakowa, Poznania, Szczecina[1] oraz Warszawy.

Historia edytuj

Geneza edytuj

 
Solaris Urbino 8,9 LE electric – pierwszy w pełni elektryczny autobus miejski Solaris

W 1999 r. Solaris zaprezentował swój pierwszy autobus miejski z rodziny Urbino – Solaris Urbino 12. W tym samym roku miała miejsce premiera przegubowego modelu Solaris Urbino 18. W kolejnych latach rozszerzano ofertę autobusów miejskich o kolejne modele, początkowo z napędem konwencjonalnym. W 2002 r. zaprezentowano nową odsłonę Urbino, tzw. II generację. Dwa lata później, w 2004 r. została zaprezentowana III generacja Urbino. W ramach III generacji w 2006 r. Solaris Bus & Coach na targach IAA Nutzfahrzeuge w Hanowerze zaprezentował pierwszy model hybrydowy Solaris Urbino 18 Hybrid, powstały we współpracy z amerykańskimi przedsiębiorstwami Alisson Transmission oraz Cummins. Był to pierwszy w Europie hybrydowy autobus miejski w seryjnej produkcji. Tym samym Solaris dołączył do europejskich liderów ekologicznych technologii w transporcie publicznym. Krzysztof Olszewski, założyciel Solaris Bus & Coach, powiedział wówczas: „Diesel umarł, niech żyje elektryczność!”. Pierwszy autobus w pełni elektryczny, Solaris Urbino 8,9 LE electric, został zaprezentowany w 2012 r[2][3][4]. Pojazd testowany był m.in. przez przewoźników z Poznania[5], Krakowa[6], Warszawy[7] i Jaworzna[8]. Pierwszym odbiorcą elektrycznego autobusu Solaris był austriacki przewoźnik z Klagenfurtu[9]. Pojazdy tego typu były także pierwszymi autobusami elektrycznymi w Polsce w posiadaniu przewoźnika – w 2014 r. dwa egzemplarze tego modelu trafiły do Ostrołęki[10][4]. W 2012 r. miała miejsce premiera elektrycznego autobusu miejskiego Solaris Urbino 12 electric, który szybko stał się jednym z najlepiej sprzedawanych autobusów elektrycznych, a jego IV generacja została wybrana Autobusem Roku 2017[3][11].  

III generacja edytuj

 
Solaris Urbino 18 III dla Brunszwiku podczas premiery na targach Innotrans (rok prod. 2014)
 
Solaris Urbino 18,75 electric z ogniwem paliwowym (Hochbahn Hamburg, rok prod. 2014)
 
Stanowisko kierowcy w Urbino 18 III w wersji z panelami dotykowymi (rok prod. 2014)

Premiera elektrycznego Solarisa w wersji przegubowej miała miejsce we wrześniu 2014 r. podczas targów InnoTrans w Berlinie. Pierwsze cztery egzemplarze (w tym prototyp) były przeznaczone dla przewoźnika Braunschweiger Verkehrs-GmbH z niemieckiego Brunszwiku, gdzie trafiły razem z autobusami elektrycznymi Solaris o długości 12 m. Pojazdy te wyposażono w innowacyjny system ładowania indukcyjnego Primove dostarczanych przez koncern Bombardier. Litowo-jonowe baterie trakcyjne o łącznej pojemności 90 kWh umieszczono na dachu pojazdu. Napęd stanowi centralny silnik asynchroniczny o mocy 240 kW (326 KM) w drugim członie pojazdu. Wyposażenie elektryczne zostało dostarczone przez niemiecką firmę Vossloh Kiepe, natomiast układ jezdny bazuje na rozwiązaniach ZF[12][13][14].

Pod koniec 2014 r. Solaris zaprezentował w Hamburgu dwa egzemplarze wydłużonych autobusów elektrycznych Urbino 18,75 electric z napędem wspomaganym ogniwem paliwowym. Był to pierwszy pojazd wyprodukowany w Polsce wykorzystujący wodór jako paliwo. Podstawowym źródłem energii są baterie trakcyjne umieszczone na dachu pojazdu o pojemności 120 kWh. Ładowanie tych baterii odbywa się za pomocą ładowarek umieszczonych na trasie autobusu oraz za pomocą ogniwa paliwowego o mocy użytecznej 85 kW[12][15][16]. Jego wykonaniem zajęło się przedsiębiorstwo Ballard[12]. Dzięki temu rozwiązaniu wydłużona jest żywotność baterii, a autobusy mogą każdego dnia pokonać do 300 km, co było niespotykanym dotąd osiągiem jak na autobusy elektryczne. Solaris Urbino 18,75 electric z pomocniczym zasilaniem ogniwem paliwowym został nagrodzony tytułem „Zrównoważony rozwój 2015” w kategorii „Autobus przegubowy” przez niemieckie czasopismo branżowe „Busplaner”[15].

W październiku 2016 r. Solaris zaprezentował dwa egzemplarze Urbino 18 electric III generacji dla przewoźnika TMB z Barcelony[17]. Łącznie sprzedano 6 autobusów Urbino 18 electric i 2 Urbino 18,75 electric III generacji[18].  

IV generacja edytuj

 
Solaris Urbino 18 electric IV generacji na linii nr 75 w Szczecinie
 
Prototypowy Urbino 18 electric IV generacji na testach w Warszawie (rok prod. 2017)
 
Urbino 18 electric IV generacji po faceliftingu w Krakowie (prod. 2020)
 
Tył testowego Solarisa Urbino 18 w MZA Warszawa (prod. 2017)
 
Autobusy Solaris Urbino 18 electric IV generacji podczas ładowania pantografem w Berlinie

W 2014 r. Solaris zaprezentował model Urbino 18 nowej generacji, jednak tylko w wersji z napędem konwencjonalnym[19][3]. W 2015 r. Solaris przedstawił 12-metrową wersję autobusu elektrycznego IV generacji, a oficjalna premiera Solarisa Urbino 18 electric IV generacji miała miejsce podczas targów Busworld w belgijskim Kortrijk, jesienią 2017 r. Model bazuje na rozwiązaniach znanych z modeli poprzedniej generacji, wprowadzono jednak nowocześniejszy design pojazdu, zmieniono nieco stylistykę wnętrza, a także dopracowano pewne elementy konstrukcyjne. W pokazowym egzemplarzu zastosowano silnik centralny o mocy 240 kW (326 KM) oraz baterie „Solaris High Energy”[20].

Jeszcze przed oficjalną premierą pierwsze sztuki Urbino 18 electric w nowej odsłonie trafiły do klientów. W sierpniu 2017 r. pierwszym ich odbiorcą stało się MPK Kraków, gdzie trafiły 3 sztuki takich autobusów razem z kolejnymi 17 w wersji 12-metrowej. Jeden z tych Urbino 18 electric był 15-tysięcznym wyprodukowanym pojazdem marki Solaris[21]. Dostawa była efektem wygranego w połowie 2016 r. przetargu[22]. We wrześniu fabrykę opuścił kolejny prototypowy egzemplarz Urbino 18 electric, którego produkcja trwała od początku roku[23]. Był on testowany przez MPK Poznań, a od listopada tego samego roku trafił na testy w MZA Warszawa, które mają potrwać trzy lata[24][25]. W tym samym miesiącu Solaris dostarczył 9 autobusów tego typu dla PKM Jaworzno[26]. W kolejnym roku Solarisy Urbino 18 electric trafiły do odbiorców z Barcelony (3 szt.)[27] oraz Katowic (5 szt.)[28]. W 2019 r. Solaris wygrał największy do tamtej pory w Europie przetarg na dostawę autobusów elektrycznych, na mocy którego w 2020 r. rozpoczął dostawy 130 Solarisów Urbino 18 electric dla warszawskich MZA[29][30][31].

W październiku 2018 r. podczas targów Transexpo w Kielcach Solaris zaprezentował facelifting wszystkich autobusów miejskich z rodziny Urbino. Zmieniono kształt przednich reflektorów, zastosowane inne wyprofilowanie przedniej ściany i górnych osłon przy dachu, co poprawia aerodynamikę pojazdu, a także zmieniono kształt przedniej szyby, dzięki czemu uzyskano lepszą widoczność z kabiny kierowcy. Nowy design objął wszystkie autobusy produkowane od początku 2019 r., w tym także model Urbino 18 electric[32][33]. W październiku 2019 r. na targach Busworld w Brukseli Solaris pokazał natomiast Urbino 18 electric wyposażony w nowy typ baterii „Solaris High Energy +” o maksymalnej pojemności 553 kWh (dotychczasowo wynosiła ona maks. 300 kWh). Autobus wyposażono także w system bezpieczeństwa „Mobileye” oraz system kamer i monitorów w miejsce tradycyjnych lusterek zewnętrznych[34][35]. W 2022 r. Solaris zaprezentował przedłużoną wersję Urbino 18,75 electric w ramach IV generacji Urbino. Pierwszym zamówieniem na pojazdy tego typu był zakup 183 szt. przez przewoźnika Unibuss do obsługi połączeń w Oslo[36][37].  

Konstrukcja edytuj

Dane techniczne autobusów Solaris Urbino 18 electric III i IV generacji
Urbino 18 electric III[38][39] Urbino 18 electric IV[40]
DANE PODSTAWOWE:
Długość [mm] 18 000 18 000
Wysokość [mm] 3250 3300
Szerokość [mm] 2550 2550
Rozstaw osi [mm] 5130 / 6770 5900 / 6000
Zwis przedni / tylny [mm] 2700 / 3400 2700 / 3400
Kąt natarcia / zejścia [°] 7 / 7 7 / 7
Średnica zawracania [m] ~23 ~23
UKŁAD NAPĘDOWY, BATERIE I UKŁAD JEZDNY:
Silnik elektryczny centralny asynchroniczny, 240 kW centralny asynchroniczny lub w osi
Baterie litowo-jonowe litowo-jonowe lub litowo-jonowo-tytanowe
Ładowanie pantograf, plug-in lub indukcja pantograf lub plug-in
Oś przednia niezależna (opcja: sztywna) ZF niezależna (opcja: sztywna) ZF
Oś środkowa neutralna ZF neutralna ZF
Oś napędowa oś portalowa ZF oś portalowa ZF (opcjonalnie z silnikami elektrycznymi w osi)
Układ smarowania centralny punkt smarny, smar stały; opcja: system centarlnego smarowania z autodiagnozą, smar półpłynny centralny punkt smarny, smar stały; opcja: system centarlnego smarowania z autodiagnozą, smar półpłynny
Układ poziomujący ECAS z funkcją przyklęku (o ok. 70 mm z prawej strony) i podnoszenia (o 60 mm) ECAS z funkcją przyklęku (o ok. 70 mm z prawej strony) i podnoszenia (o 60 mm)
Hamulce EBS, ABS, ASR, hamulec ręczny, hamulec przystankowy EBS, ABS, ASR, hamulec ręczny, hamulec przystankowy
Układ kierowniczy Servocom Servocom
NADWOZIE I WNĘTRZE:
Układ drzwi 1-2-2-0
1-2-2-2
2-2-2-0
2-2-2-2 		1-2-2-0
1-2-2-2
2-2-2-0
2-2-2-2
Liczba miejsc siedzących (maks.) 54+1 47+1
Wentylatory dwukierunkowe, nadmuchowo-wyciągowe dwukierunkowe, nadmuchowo-wyciągowe
Klimatyzacja elektryczna, opcja elektryczna, opcja
Instalacja elektryczna oparta o magistralę CAN-bus oparta o magistralę CAN-bus

Baterie i układ napędowy edytuj

 
Ładowanie pantografowe na przystanku

Autobusy Solaris Urbino 18 electric III generacji są napędzane centralnym trójfazowym silnikiem elektrycznym o mocy 240 kW (326 KM)[38]. Jego producentem było przedsiębiorstwo Vossloh Kiepe[14]. W pojazdach kolejnej generacji producent zastosował także silnik centralny, niemniej wprowadzono opcjonalną możliwość zastosowania silników zintegrowanych z osią napędową, w tym przypadku produkcji ZF[40]. Niezależnie od zastosowanego napędu, jest on przekazywany na trzecią oś[40]. Osprzęt elektryczny do sterowania napędem autobusów jest wykonywany m.in. przez polskie przedsiębiorstwo Medcom[17]. Energia elektryczna jest magazynowana w bateriach trakcyjnych litowo-jonowych lub litowo-jonowo-tytanowych zlokalizowanych w tylnej części autobusu, na ścianach bocznych oraz na dachu pojazdu. Baterie umieszczone są w pakietach, a ich pojemność jest dostosowywana do wymagań eksploatacyjnych zamawiającego. Jeden pakiet składa się z baterii o pojemności 79 kWh. W wersji o największej pojemności baterii („Solaris High Energy +” produkcji BMZ Poland[34][35]) takich pakietów w autobusie jest siedem: trzy w tylnej części pojazdu plus cztery na dachu w pierwszym członie. Taki układ daje łączną pojemność 553 kWh, co pozwala na przejechanie do 200 km w warunkach eksploatacji miejskiej na jednym ładowaniu. Oprócz tego dostępne są wersje baterii „Solaris High Energy” (również o większej pojemności przy rzadszym ładowaniu) oraz „Solaris High Power” (o mniejszej pojemności i mniejszej gęstości energetycznej, ale przystosowane do szybszego ładowania prądem o dużym natężeniu)[11]. Dodatkowo wyprodukowane w 2014 r. Solarisy Urbino 18,75 electric zostały wyposażone w dodatkowe ogniwo paliwowe o mocy 101 kW produkcji Ballard. Takie rozwiązanie pozwala na doładowywanie baterii trakcyjnych autobusu podczas jazdy, bez konieczności postojów oraz budowania infrastruktury do ładowania na przystankach. Dzięki temu rozwiązaniu zasięg autobusu na jednym ładowaniu został wydłużony do 300 km, co jest porównywalne z parametrami eksploatacyjnymi autobusów napędzanych silnikiem wysokoprężnym[4][41].

Ładowanie autobusów odbywa się standardowo przez złącze plug-in lub poprzez pantograf umieszczony na dachu autobusu[38][40]. W kwestii ładowania pantografowego Solaris nawiązał współpracę z innymi producentami autobusów elektrycznych w Europie: VDL, Irizar oraz Volvo w celu opracowania uniwersalnego standardu ładowarek uniwersalnych dla autobusów wszystkich marek[11]. Dodatkowo autobusy III generacji dla odbiorcy z Brunszwiku wyposażono w system ładowania indukcyjnego Bombardier Primove. Ładowanie odbywa się za pomocą wbudowanej w podłogę autobusu płyty kontaktowej, która automatycznie obniża się po najechaniu na pętlę indukcyjną wbudowaną w nawierzchnię np. przystanku. Maksymalny prąd ładowania przy takiej metodzie wynosi 300 A, a moc do 200 kW[11]. Z kolei przy ładowaniu pantografowym, przy zastosowaniu baterii „Solaris High Energy +”, maksymalna moc ładowania wynosi 550 kW[35]. W przypadku ładowarek plug-in oraz pantografowych Solaris wykorzystuje rozwiązania takich producentów, jak m.in. Ekoenergetyka, Medcom, ABB, Heliox i Siemens[42][43][11].

Układ jezdny autobusów bazuje na rozwiązaniach zastosowanych w Solarisie Urbino 18 IV generacji z napędem konwencjonalnym. Jako oś przednią wykorzystano oś niezależną (opcjonalnie oś sztywną) ZF, natomiast jako środkową oś neutralną ZF oraz tylną (w wersji z centralnym silnikiem elektrycznym) oś portalową ZF. Autobus bazuje na układzie poziomującym ECAS z możliwością podnoszenia o ok. 60 mm oraz funkcją przyklęku z prawej strony o ok. 70 mm. Standardowo wysokość wejścia nad jezdnią wynosi 320 mm. Zastosowano układ kierowniczy Servocom. W pojazdach zastosowane są systemy ABS, ASR i EBS, a także retarder, hamulec przystankowy i hamulec postojowy[40].

Nadwozie i wnętrze edytuj

Szkielet Solarisa Urbino 18 electric, podobnie jak jego spalinowego odpowiednika, zostało wykonane ze stali odpornej na korozję obudowanej poszyciem z demontowalnych paneli bocznych[38][40]. Zarówno bardziej odważny design zewnętrzny, jak i wyważona i stonowana stylistyka wnętrza, są pokrewne z wzornictwem zastosowanym w innych autobusach miejskich z rodziny Solaris Urbino[34]. W pojeździe zastosowano oświetlenie zewnętrzne i wewnętrzne całkowicie w technologii LED[20]. W zależności od układu drzwi, układu siedzeń oraz indywidualnej konfiguracji wg życzeń klienta, na pokładzie autobusu znajduje się do 135 miejsc pasażerskich, w tym maksymalnie 47 miejsc siedzących (dla III generacji: maks. 54 miejsca siedzące). W II drzwiach znajduje się rampa dla niepełnosprawnych, a we wnętrzu przy II drzwiach miejsce przeznaczone dla wózków inwalidzkich lub dziecięcych. Wejście na pokład zapewniają trzy lub cztery pary drzwi, z czego przednie mogą być jedno- lub dwuskrzydłowe, a pozostałe są dwuskrzydłowe. Szerokość wejścia dla drzwi dwuskrzydowych wynosi 1250 mm, a jednoskrzydowych 860 mm. Zarówno przestrzeń pasażerska, jak i stanowisko pracy kierowcy jest (opcjonalnie) klimatyzowana. Ogrzewanie autobusów jest najczęściej spalinowe (wykorzystuje się olej napędowy, opcjonalnie gaz CNG), dostępna jest jednak wersja z ogrzewaniem w pełni elektrycznym (szczególnie przeznaczona dla odbiorców z Europy Południowej)[44][45]. Odpowiednią wentylację zapewniają wentylatory dwukierunkowe oraz uchylne okna w przestrzeni pasażerskiej[38][40]. W kabinie kierowcy, w zależności od życzenia klienta, zamontowany może być pulpit z panelami dotykowymi LCD, standardowy pulpit VDO lub pulpit Actia nowej generacji[11].

Eksploatacja edytuj

 
Dwa berlińskie Urbino 18 electric podczas ładowania (prod. 2020)
Państwo Miasto Przewoźnik Liczba sztuk Lata produkcji
  Belgia Bruksela STIB(inne języki) 25 2019 [46]
  Hiszpania Barcelona TMB 20[a] 2016, 2018, 2020 [17][27][47][48]
  Niemcy Hamburg Hochbahn(inne języki) 7[b] 2014, 2021 [41][12][49]
Brunszwik BSVG(inne języki) 4 2013 [13][12][50]
Berlin BVG 17 2020 [51][52][53]
Offenbach am Main OVB 10 2020 [54]
Norymberga VAG 2 2020 [55]
  Polska Jaworzno PKM 9 2017 [56][57]
Kraków MPK 55[c] 2017, 2020 [58][59][60][61][62]
Warszawa MZA 131[d] 2017, 2020 [25][30][31][63]
Katowice PKM 5 2019 [28][64]
Sosnowiec PKM 5 2021 [65]
Poznań MPK 21 2019, 2021 [66][67][68][69][70]
Szczecin SPAK 10 2021, 2024 [71]
Łódź MPK 0/8 2023 [72]
  Rumunia Krajowa RAT 16 2021 [73][74]
  Włochy Bolzano SASA 2 2018 [75]
Stan na: luty 2022

Pierwszym odbiorcą autobusów Solaris Urbino 18 electric był niemiecki przewoźnik Braunschweiger Verkehrs-GmbH(inne języki) z Brunszwiku. W 2014 r. trafiły tam cztery egzemplarze tego modelu III generacji, w tym także prototyp zaprezentowanych na targach InnoTrans w Berlinie. Pojazdy te trafiły tam w ramach projektu „Emil” mającego na celu rozwój elektromobilności przy wykorzystaniu ładowania indukcyjnego. Urbino 18 dla Brunszwiku zostały wyposażone w stosunkowo niewielkie baterie o pojemności 90 kWh, natomiast doładowywanie odbywa się w czasie eksploatacji podczas postojów na przystankach. Autobusy te, razem z dostarczonymi równolegle Solarisami Urbino 12 electric, skierowano do obsługi linii M19[4][12][13][76]. W tym samym roku dwie sztuki przedłużonego modelu Urbino 18,75 electric dostarczono do Hamburga dla tamtejszego Hochbahn(inne języki). Skierowano je do obsługi linii 109, na której testowane są autobusy z różnymi napędami alternatywnymi, m.in. wodorowy Mercedes-Benz Citaro FuellCELL-Hybrid[41]. Kolejnym odbiorcą autobusów było Transports Metropolitans de Barcelona, które w 2016 r. wprowadziło do eksploatacji dwa Solarisy Urbino 18 electric III generacji w ramach europejskiego programu ZeEUS. Pojazdy trafiły do obsługi linii H16[17].

W 2017 r. dostarczono pierwsze autobusy Urbino 18 electric IV generacji. Pierwszym odbiorcą było MPK Kraków, które otrzymało 3 pojazdy tego typu, razem z 17 sztukami modelu Urbino 12 electric na mocy umowy podpisanej w październiku 2016 r[77]. Autobusy te były pierwszymi w Polsce przegubowymi autobusami elektrycznymi, a jeden z nich 15-tysięcznym wyprodukowanym autobusem marki Solaris. Nowe autobusy elektryczne skierowano do obsługi linii 124, 169 i 304[59][58]. W 2019 r. oraz 2020 r. krakowskie MPK wprowadziło do ruchu jeszcze dwa używane Solarisy Urbino 18 electric wypożyczone od przedsiębiorstwa Solaris. Oba pojazdy są w Krakowie czasowo[78][79]. Również w 2017 r. Solaris zrealizował umowę podpisaną w październiku 2016 r., na mocy której PKM Jaworzno otrzymało 9 sztuk Urbino 18 electric IV generacji, razem z 14 elektrobusami innych długości[56][80]. Jaworzniańskie Urbino 18 electric przeznaczono do obsługi linii E oraz J[57].

W 2017 r. podpisano umowę na dostawę kolejnych trzech autobusów elektrycznych dla TMB. Nowe autobusy, tym razem IV generacji, na ulice Barcelony wyjechały w grudniu 2018 r[81][27]. W 2019 r. Solaris zrealizował dwa kolejne kontrakty w Polsce – 5 pojazdów dostarczono do katowickiego PKM[64], natomiast 15 pojazdów dla MPK Poznań[66][68]. W tym samym roku Solaris zrealizował także kontrakt z 2017 r. na 25 przegubowych autobusów elektrycznych dla przewoźnika STIB(inne języki) z Brukseli[46][82]. W 2018 r. MZA Warszawa ogłosiły przetarg na dostawę 130 przegubowych autobusów elektrycznych[83], do którego stanął tylko jeden producent – Solaris[84], z którym umowę podpisano w lipcu 2019 r[85][30]. Wartość kontraktu to 399,5 mln złotych[85]. Wcześniej (od 2017 r.) na trzyletnie testy do MZA trafił jeden egzemplarz Urbino 18 electric stanowiący własność producenta[86]. Dostawy nowych autobusów zaczęły się w lutym i zakończyły w grudniu 2020 r[31][63]. W 2019 r. zakontraktowano także 15 sztuk Urbino 18 electric dla Berliner Verkehrsbetriebe w ramach projektu badawczo-rozwojowego „E-MetroBus”[51][87]. Dostawy tych pojazdów, obok dostaw 90 sztuk Urbino 12 electric, zaczęły się w kwietniu 2020 r. Autobusy obsługują m.in. turystyczną linię 200[52]. W 2020 r. Solaris zakontraktował także kolejnych 14 autobusów elektrycznych dla barcelońskiego TMB[47], 16 autobusów elektrycznych dla przewoźnika z rumuńskiego miasta Krajowa[73] (dostawy 2021[74]), kolejnych 50 pojazdów dla MPK Kraków[60] (dostawy 2021[61]) oraz kolejnych 6 dla MPK Poznań[69] (dostawy 2021[70]). W 2021 r. 8 sztuk Urbino 18 electric dostarczono do Szczecina[71].

Solaris został jednym z trzech dostawców łącznie do 530 autobusów elektrycznych dla Hochbahn Hamburg w latach 2021–2025. Na mocy umowy ramowej przewoźnik zamówił 5 szt. modelu Urbino 18 electric[49]. W 2022 r. podpisano kontrakt na dostawę 183 szt. Urbino 18,75 electric dla przewoźnika Unibuss w celu obsługi linii w śródmieściu Oslo[36][37].

Uwagi edytuj

  1. ↑ 2 sztuki Urbino 18 electric III generacji sprzedano w 2019 r. do MPK Kraków
  2. ↑ 2 sztuki Urbino 18,75 electric z dodatkowym modułem wodorowym
  3. ↑ W tym 2 szt. autobusów używanych wypożyczonych od przedsiębiorstwa Solaris i 2 szt. zakupione jako używane z Barcelony
  4. ↑ W tym 1 szt. testowa wypożyczona od przedsiębiorstwa Solaris

Przypisy edytuj

  1. ↑ Pierwsze elektrobusy na trasie. W cieple, cicho i bez spalin [online], 24kurier.pl [dostęp 2021-10-21].
  2. ↑ Solaris Bus & Coach S.A., Solaris. Power of Enthusiasm, 2013.
  3. ↑ a b c Historia [online], solarisbus.com [dostęp 2018-01-26] (pol.).
  4. ↑ a b c d Tadeusz Dyr, Anna Urbańska, Solaris – działania na rzecz elektromobilności [online], marzec 2015 [dostęp 2020-04-17] (pol.).
  5. ↑ Michał Prałat: Pierwszy niskopodłogowy autobus elektryczny Solaris Urbino Electric. Przystanek, nr 5 (123), s. 5-6, 29 lipca 2012. [dostęp 2020-04-02].
  6. ↑ Solaris Urbino 8,9 LE electric przetestowany w Krakowie [online], samochodyelektryczne.org [dostęp 2020-04-02] (pol.).
  7. ↑ Solaris Urbino 8,9 LE electric – wrażenia z jazdy i analiza przydatności [online], samochodyelektryczne.org [dostęp 2018-09-30] (pol.).
  8. ↑ Anna Zielonka, Testy elektrobusów w Jaworznie podsumowane. Baterie nie są aż tak wytrzymałe, „jaworzno.naszemiasto.pl”, 8 stycznia 2013 [dostęp 2018-09-30] (pol.).
  9. ↑ Solaris kursuje w austriackim Klagenfurcie [online] [dostęp 2018-01-18] (pol.).
  10. ↑ Ostrołęka kupiła dwa elektryki od Solarisa [online], transport-publiczny.pl [dostęp 2018-01-18] (pol.).
  11. ↑ a b c d e f Zbigniew Rusak, Tytuł International Bus of the Year dla new Solaris Urbino electric [online], lipiec 2016 [dostęp 2020-04-17] (pol.).
  12. ↑ a b c d e f Solaris Urbino electric [online], transportweekly.com [dostęp 2018-01-24].
  13. ↑ a b c Solaris prezentuje nowy model autobusu elektrycznego Urbino 18 electric [online], samochodyelektryczne.org, 23 września 2014 [dostęp 2020-04-07] (pol.).
  14. ↑ a b Solaris Urbino 18 electric [online], samochodyelektryczne.org, 23 września 2014 [dostęp 2020-04-07] (pol.).
  15. ↑ a b Solaris zaprezentował autobus na wodór, „moto.wp.pl”, 22 grudnia 2014 [dostęp 2018-01-24] (pol.).
  16. ↑ Przeżyjemy to jeszcze raz. Solaris w Hamburgu [FILM] [online], www.infobus.pl [dostęp 2018-01-24] (pol.).
  17. ↑ a b c d Solaris, Medcom, Ekonergetyka, Barcelona! Polski ZeEUS [online], infobus.pl [dostęp 2018-01-24] (pol.).
  18. ↑ Solaris Urbino 18 electric III w Fotogalerii Transportowej Phototrans.eu [online], phototrans.eu [dostęp 2020-04-09] (pol.).
  19. ↑ Zbigniew Rusak, Solaris Urbino – 15 lat rynkowego sukcesu (2) [online], 2014 [dostęp 2020-04-07] (pol.).
  20. ↑ a b Busworld 2017: Solaris z premierą przegubowego elektryka [online], m.infobus.pl [dostęp 2018-02-14] (pol.).
  21. ↑ Nowe Urbino electric w Krakowie i Solaris numer 15000! [online], infobus.pl [dostęp 2018-01-24] (pol.).
  22. ↑ Tylko Solaris chce dostarczyć elektrobusy do Krakowa [online], infobus.pl [dostęp 2018-01-24] (pol.).
  23. ↑ Nowy Urbino 18 electric w produkcji! Potem testy w MZA [online], infobus.pl [dostęp 2018-01-24] (pol.).
  24. ↑ Nowy Urbino 18 electric w Poznaniu. Potem 3 lata w Warszawie! [online], infobus.pl [dostęp 2018-01-24] (pol.).
  25. ↑ a b Nowy Urbino 18 electric już w Warszawie! [online], infobus.pl [dostęp 2018-01-24] (pol.).
  26. ↑ Nowy Urbino 18 electric w Jaworznie już jeździ! [online], infobus.pl [dostęp 2018-01-24] (pol.).
  27. ↑ a b c Solaris zamyka barceloński kontrakt na U18 electric [FILM] [online], infobus.pl, 20 grudnia 2018 [dostęp 2020-04-08] (pol.).
  28. ↑ a b Pierwszy Nowy Urbino 18 electric już w Katowicach! [online], infobus.pl, 19 grudnia 2018 [dostęp 2018-12-22] (pol.).
  29. ↑ Warszawa. Solaris wybrany. Sprzeda stolicy elektrobusy za 400 mln zł [online], transport-publiczny.pl, 22 marca 2019 [dostęp 2019-03-24] (pol.).
  30. ↑ a b c Warszawa w elektrycznej awangardzie. Jest umowa na 130 elektrobusów Solarisa [online], transport-publiczny.pl, 22 lipca 2019 [dostęp 2019-07-22] (pol.).
  31. ↑ a b c Pierwszy ze 130 Nowych Urbino 18 electric już w Warszawie! [online], infobus.pl, 2 stycznia 2020 [dostęp 2020-04-02] (pol.).
  32. ↑ TRANSEXPO 2018: Solaris standardowo i premierowo! [online], infobus.pl, 23 października 2018 [dostęp 2020-04-09] (pol.).
  33. ↑ Nowy Solaris LE Lite Hybrid. Urbino po liftingu [online], transport-publiczny.pl, 23 października 2018 [dostęp 2020-04-09] (pol.).
  34. ↑ a b c Solaris na Busworld 2019 w 100% elektryczny [zdjęcia] [online], transport-publiczny.pl, 17 października 2019 [dostęp 2020-04-09] (pol.).
  35. ↑ a b c Nowy Solaris Urbino 18 Electric: 553 kWh baterii, 200 km zasięgu niezależnie od pogody [online], elektrowoz.pl, 21 października 2019 [dostęp 2020-04-09] (pol.).
  36. ↑ a b Do stolicy Norwegii trafi blisko 200 elektrobusów Solarisa [online], transport-publiczny.pl, 21 stycznia 2022 [dostęp 2022-10-03] (pol.).
  37. ↑ a b Transexpo 2022: Solaris z premierą Urbino 18,75 electric. Dla Oslo [online], infotrans.pl, 12 października 2022 [dostęp 2023-01-21] (pol.).
  38. ↑ a b c d e Solaris Bus & Coach S.A., Urbino electric. Katalog produktowy, 2014.
  39. ↑ Solaris Urbino 18 electric w bazie autobusów infobus.pl [online], infobus.pl [dostęp 2020-04-09] (pol.).
  40. ↑ a b c d e f g Solaris Bus & Coach S.A., Napędy zeroemisyjne. Katalog produktowy 2019/2020 [online], solarisbus.com, 2019 [dostęp 2020-04-09] (pol.).
  41. ↑ a b c Premiera elektrobusu Solarisa 18,75 z ogniwem wodorowym dla Hamburga [online], transport-publiczny.pl, 19 grudnia 2014 [dostęp 2020-04-17] (pol.).
  42. ↑ Solarisy ładowane Ekoenergetyką w Barcelonie [FILM] [online], infobus.pl, 30 września 2016 [dostęp 2020-04-17] (pol.).
  43. ↑ InnoTrans 2018: Medcom z autobusowymi ładowarkami [online], infobus.pl, 28 września 2018 [dostęp 2020-04-17] (pol.).
  44. ↑ Jak Kraków rozwija swoją flotę autobusów elektrycznych [online], transport-publiczny.pl, 26 kwietnia 2018 [dostęp 2020-04-30] (pol.).
  45. ↑ Tomasz Motowidlak i inni, Take e-bus! Elektromobilność i zrównoważony rozwój transportu zbiorowego w miastach, Polskie Stowarzyszenie Przewoźników Autobusowych, Warszawa 2019 [dostęp 2020-05-01] [zarchiwizowane z adresu 2020-05-13] (pol.).
  46. ↑ a b E-rekord Solarisa! 25 x Urbino 18 electric dla Brukseli [online], infobus.pl [dostęp 2018-01-24] (pol.).
  47. ↑ a b Barcelona zamówiła kolejne elektryczne Solarisy [online], transport-publiczny.pl, 1 kwietnia 2020 [dostęp 2020-04-02] (pol.).
  48. ↑ Fotogaleria Transportowa – Transports Metropolitans de Barcelona, S.A. [online], phototrans.eu [dostęp 2022-02-20] (pol.).
  49. ↑ a b Solaris otrzymuje zlecenie w ramach przetargu na 530 elektrobusów dla Hamburga [online], transport-publiczny.pl, 16 grudnia 2020 [dostęp 2022-02-20] (pol.).
  50. ↑ Elektryczny Solaris w Brunszwiku [online], infobus.pl, 31 marca 2014 [dostęp 2020-04-29] (pol.).
  51. ↑ a b Solaris potwierdza Berlin: Pierwsze przegubowe elektrobusy [online], infobus.pl, 12 marca 2019 [dostęp 2019-03-12] (pol.).
  52. ↑ a b Berlin z pierwszym przegubowym elektrobusem od Solarisa [online], infobus.pl, 13 kwietnia 2020 [dostęp 2020-04-29] (pol.).
  53. ↑ Fotogaleria Transportowa – Berliner Verkehrsbetriebe AöR [online], phototrans.eu [dostęp 2022-02-20] (pol.).
  54. ↑ Fotogaleria Transportowa – Offenbacher Verkehrs-Betriebe GmbH [online], phototrans.eu [dostęp 2022-02-20] (pol.).
  55. ↑ Fotogaleria Transportowa – Verkehrs-Aktiengesellschaft Nürnberg [online], phototrans.eu [dostęp 2022-02-20] (pol.).
  56. ↑ a b TRANSEXPO 2016: Jaworzno elektrycznym wiceliderem [FILM] [online], infobus.pl, 5 listopada 2016 [dostęp 2020-04-29] (pol.).
  57. ↑ a b Jaworzno w 40 proc. oparte na elektrobusach od Solarisa [online], transport-publiczny.pl, 4 grudnia 2020 [dostęp 2020-04-29] (pol.).
  58. ↑ a b Jakie są pierwsze przegubowe elektrobusy w Polsce? [online], infobus.pl, 31 sierpnia 2017 [dostęp 2020-04-29] (pol.).
  59. ↑ a b Kraków: 20 elektrobusów Solarisa wchodzi do ruchu. I pierwszy przegubowiec [online], transport-publiczny.pl, 9 sierpnia 2017 [dostęp 2020-04-29] (pol.).
  60. ↑ a b MPK Kraków zawarło umowę z Solarisem na 50 przegubowych elektrobusów [online], transport-publiczny.pl, 25 maja 2020 [dostęp 2020-05-26] (pol.).
  61. ↑ a b Solaris Urbino 18 IV Electric [online], kmk.krakow.pl [dostęp 2022-02-20] (pol.).
  62. ↑ Solaris Urbino 18 III Electric [online], kmk.krakow.pl [dostęp 2022-02-20] (pol.).
  63. ↑ a b Komplet elektrobusów wyjechał na ulice Warszawy – ostatni to 20.000 pojazd Solarisa [online], transport-publiczny.pl, 15 grudnia 2020 [dostęp 2022-02-20] (pol.).
  64. ↑ a b PKM Katowice z kompletem elektrycznych Solarisów [online], infobus.pl, 21 lutego 2010 [dostęp 2019-02-25] (pol.).
  65. ↑ Fotogaleria Transportowa – Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej Sp. z o.o. PKM Sosnowiec [online], phototrans.pl [dostęp 2021-09-13].
  66. ↑ a b MPK Poznań wybrało 21 'tytanowych' elektrobusów Solarisa! [online], infobus.pl [dostęp 2018-10-12] (pol.).
  67. ↑ Pierwsze autobusy elektryczne Solaris Urbino electric trafiły do Poznania [online], 300Gospodarka, 27 listopada 2019 [dostęp 2019-11-29] (pol.).
  68. ↑ a b Poznań ma już wszystkie elektryczne przegubowce [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2020-01-07] (pol.).
  69. ↑ a b Poznań będzie miał 58 autobusów elektrycznych [online], infobus.pl, 28 maja 2020 [dostęp 2020-05-28] (pol.).
  70. ↑ a b Kolejne "elektryki" na ulicach Poznania [online], transport-publiczny.pl, 6 września 2021 [dostęp 2022-02-20] (pol.).
  71. ↑ a b Tak wyglądają pierwsze szczecińskie autobusy elektryczne [foto] [online], wszczecinie.pl, 21 września 2021 [dostęp 2022-02-20] (pol.).
  72. ↑ Debiut elektrycznych Solarisów w Łodzi już wkrótce [online].
  73. ↑ a b Rumuńska Krajowa kupuje elektryczne Solarisy [online], transport-publiczny.pl, 21 maja 2020 [dostęp 2020-05-22] (pol.).
  74. ↑ a b Fotogaleria Transportowa – SC RAT SRL [online], phototrans.eu [dostęp 2021-09-13].
  75. ↑ Fotogaleria Transportowa – Società Autobus Servizi D`Area, S.p.A. [online], phototrans.eu [dostęp 2022-02-20] (pol.).
  76. ↑ Solaris dostarczył pierwszy autobus elektryczny o długości 12 metrów [online], samochodyelektryczne.org, 29 marca 2014 [dostęp 2020-04-30] (pol.).
  77. ↑ MPK w Krakowie z umową na 20 elektrycznych Solarisów [online], transport-publiczny.pl, 11 października 2016 [dostęp 2020-04-30] (pol.).
  78. ↑ Czwarty elektryczny przegub w Krakowie [online], infobus.pl, 27 lipca 2019 [dostęp 2020-04-30] (pol.).
  79. ↑ Wiosenny transfer MPK Kraków: wypożyczenie elektryka od Solarisa [online], infobus.pl, 28 kwietnia 2020 [dostęp 2020-04-30] (pol.).
  80. ↑ Jaworzno: wkrótce co trzeci autobus będzie elektrobusem [online], transport-publiczny.pl, 6 października 2016 [dostęp 2020-04-30] (pol.).
  81. ↑ Barcelona. Solaris dostarczył trzy przegubowe elektrobusy [online], transport-publiczny.pl, 20 grudnia 2018 [dostęp 2020-05-01] (pol.).
  82. ↑ 25 przegubowych elektrycznych Solarisów do Brukseli [online], transport-publiczny.pl, 23 grudnia 2017 [dostęp 2020-05-01] (pol.).
  83. ↑ Przetarg na 130 MEGA-elektrobusów dla MZA Warszawa ogłoszony! [online], infobus.pl, 24 października 2018 [dostęp 2020-04-29] (pol.).
  84. ↑ Warszawa. Tylko Solaris złożył ofertę w przetargu na 130 elektrobusów [online], transport-publiczny.pl, 12 lutego 2019 [dostęp 2020-05-01] (pol.).
  85. ↑ a b 130 zeroemisyjnych autobusów dla Warszawy [online], UM Warszawa, 22 lipca 2019 [dostęp 2020-05-01] (pol.).
  86. ↑ Warszawa szykuje się na długie testy przegubowego elektrycznego Solarisa [online], transport-publiczny.pl, 20 października 2017 [dostęp 2020-05-01] (pol.).
  87. ↑ Solaris sprzedał do Berlina autobusy elektryczne Urbino 18 electric [online], Forbes.pl, 12 marca 2019 [dostęp 2020-05-01] (pol.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Solaris_Urbino_18_electric&oldid=73133546”