Żnińska Kolej Powiatowa
Żnińska Kolej Wąskotorowa – linia wąskotorowa o rozstawie toru 600 mm w województwie kujawsko-pomorskim łącząca Żnin przez Wenecję i Biskupin z Gąsawą z sezonowym ruchem turystycznym, a dawniej sieć linii kolejowych w obecnym powiecie żnińskim.
| Gąsawa - Żnin Wąskotorowy | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dane podstawowe | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Zarządca |
Muzeum Ziemi Pałuckiej | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Długość |
12 km | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Rozstaw szyn |
600 mm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg) Stacja Żnin Wąskotorowy | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Historia | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Rok otwarcia |
1972 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
Historia edytuj
Powstanie i rozbudowa sieci edytuj
Zbudowana w 1894, pierwotnie wiodła ze Żnina w 3 kierunkach, do miejscowości:
- Ośno przez Rydlewo, Wenecję, Biskupin, Grochowiska Księże, Rogowo i Rzym (dł. 31,8 km).
- Ostrówce przez Rydlewo i Balczewo (dł. 11,2 km)
- Obiecanowo przez Bożejewiczki i Uścikowo (dł. 16 km, otwarcie 18 października 1911)[3]
Zaletą stosowania toru o szerokości 600 mm były niskie koszty budowy i eksploatacji oraz łatwość budowy w trudnych warunkach terenowych, takich jakie stwarza pagórkowaty teren Pałuk. W 1930 linię do Obiecanowa wydłużono o 2 km odcinek, łączący tę miejscowość i pobliskie Żużoły[3]. W 1938 zawieszono kursowanie pociągów pasażerskich na trasie Rydlewo-Ostrówce. Po kilku latach przewozy pasażerskie wznowiono (1943)[2].
Likwidacja linii i współczesność edytuj
W czasach PRL, jak większość linii kolei wąskotorowych, tak i ta powoli była zamykana przez PKP. W 1962 kursy osobowe kolejki całkowicie zlikwidowano[4]. Dziesięć lat później (1972) rozebrano dwa odcinki Kolei Żnińskiej: 5,7 km Sarbinowo-Ośno[1] i 2 km Obiecanowo-Żużoły[3]. W 1978 całkowicie zdemontowano 9 km odcinek łączący Rydlewo i Ostrówce[2]. W 2014 przywrócono do eksploatacji około 1 kilometra linii Żnin-Obiecanowo na odcinku Żnin Wąsk-Park Miejski. W 2015 roku na tym odcinku odbyła się Żnińska Parada Parowozów[5].
Otwarcie w 1972 Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji skłoniło jednak PKP do uruchomienia linii turystycznej na trasie Żnin-Wenecja-Biskupin-Gąsawa (na odcinku Żnin Wąskotorowy - Biskupin Odcinek linii kolejowej Żnin Wąskotorowy - Ośno Wąskotorowe i odcinku Biskupin Odcinek - Gąsawa linii kolejowej Biskupin Odcinek - Grochowiska Szlacheckie), która nosiła wówczas nazwę Żnińska Kolej Dojazdowa. W 1993 roku przewiozła 89 943 osoby, w 1994: 114 817, w 1995: 125 557[6]. W 2002 władze powiatu wspólnie z gminą Gąsawa przejęły 12-kilometrową linię wąskotorową Żnin–Gąsawa[7]. Jej nazwa została zmieniona na Żnińska Kolej Powiatowa i pod taką nazwą kolejka funkcjonuje nadal, na tej samej trasie. W roku 2000 kolej przewiozła 81 tysięcy osób, w 2001 – 71 tysięcy, a w 2002 – 93 tysiące[7].
Od 12 czerwca 2009 większościowym udziałowcem Żnińskiej Kolei Dojazdowej Sp. z o.o. jest NFI Magna Polonia. Fundusz objął 62,07% udziałów firmy. Jest to pierwsza sprywatyzowana kolej wąskotorowa w Polsce.
Ponieważ dotychczasowa forma organizacyjno-prawna działania spółki okazała się nieefektywna (pojawiło się niebezpieczeństwo likwidacji przewozów), 24 stycznia 2014 w Żninie podpisano porozumienie na rzecz zapewnienia dalszego funkcjonowania ŻKP, którego sygnatariuszami zostały Urząd Marszałkowski w Toruniu oraz pozostałe samorządy będące współudziałowcami spółki. W myśl tego dokumentu działalność Żnińskiej Kolei Powiatowej odbywać się ma w ramach funkcjonowania Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji (oddziału Muzeum Ziemi Pałuckiej w Żninie[8]), któremu spółka wydzierżawi tabor oraz elementy infrastruktury kolejowej. W kolejnej fazie planowane jest zbycie części majątku spółki na rzecz muzeum. Jednocześnie Urząd Marszałkowski w Toruniu oraz pozostałe samorządy będą wspierać finansowo gminę Żnin jako organ prowadzący muzeum, w ramach którego Żnińska Kolej Powiatowa będzie funkcjonować[9].
W roku 2016 odbywał się ruch sezonowy (30 kwietnia do 31 sierpnia oraz we wrześniu podczas Festynu Archeologicznego w Biskupinie). Istnieje również możliwość wykupienia przewozu od września do kwietnia[10]. Według stanu na 2016 rok, kolej dysponowała dwoma czynnymi parowozami: Px38-805 i Ty 3741 (Las) (prywatny)[11].
Uchwałą z dnia 30 kwietnia 2020 Rada Gminy podjęła decyzję o zmianie nazwy z Żnińska Kolej Powiatowa na Żnińska Kolej Wąskotorowa[12].
Linie kolejowe edytuj
| Linia kolejowa | Długość całkowita (km) | Długość obecna (km) |
|---|---|---|
| Żnin Wąskotorowy - Ośno Wąskotorowe | 31,8 | 7,6 |
| Biskupin Odcinek - Grochowiska Szlacheckie | ~13 | 4,3 |
| Rydlewo - Ostrówce | ~9 | 0 |
| Żnin Wąskotorowy - Żużoły | ~18 | ok. 1 |
| Uścikowo - Wola | ~6 | 0 |
Kolejka jako atrakcja turystyczna edytuj
W posiadaniu Żnińskiej Kolei Wąskotorowej jest jedyny zbudowany czynny egzemplarz parowozu Px38, nazywany "Leon". Lokomotywa ta jest wykorzystywana na trasie kolejki podczas Festiwalu Archeologicznego w Biskupinie lub może też zostać wynajęta za dopłatą, do kursu na zamówienie.
Kolejka stanowi ważny element na pałuckim odcinku Szlaku Piastowskiego. Obecnie w sezonie turystycznym kursuje 6 pociągów pasażerskich w ciągu dnia, stanowiąc dużą atrakcję turystyczną w skali kraju.[potrzebny przypis]
Przy stacji Wenecja Muzeum znajduje się Muzeum Kolei Wąskotorowej; przy stacji w Biskupin Wykopaliska znajduje się stanowisko archeologiczne.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Ogólnopolska Baza Kolejowa: Historia linii Żnin-Ośno. [dostęp 2010-03-10].
- ↑ a b c Ogólnopolska Baza Kolejowa: Historia linii Rydlewo-Ostrówce. [dostęp 2010-03-10].
- ↑ a b c Ogólnopolska Baza Kolejowa: Historia linii Żnin-Obiecanowo. [dostęp 2010-03-10].
- ↑ https://web.archive.org/web/20091105072641/http://www.cdc.gov/ncidod/EID/vol10no2/images/03-0748_3t.gif [dostęp: 2010-11-30]
- ↑ Nostalgia Za Parą: Zlot Miłośników Kolei Wąskotorowych w Żninie i Parada Parowozów w Wolsztynie - majówka 2015. 2015-05-19. [dostęp 2015-09-08].
- ↑ M.M.. Rekordy. „Świat Kolei”. 2/1996, s. 6. EMI-PRESS. ISSN 1231-1804.
- ↑ a b M. Malczewski: Żnińska Kolej Powiatowa, "Świat Kolei" nr 3/2003, s. 6
- ↑ Muzeum Ziemi Pałuckiej w Żninie. [dostęp 2016-09-01].
- ↑ Samorządy przejmują Żnińską Kolej Powiatową
- ↑ Żnińska Kolej Powiatowa, rozkład jazdy. [dostęp 2016-09-01].
- ↑ Paweł Korcz. Przejazd Tango Reisen na trasie Żnińskiej KP. „Stalowe Szlaki”. nr 3/2016 (127). s. 2-5. Marek Barszcz. II Międzynarodowe Spotkanie Kolei Wąskotorowych w Żninie. „Stalowe Szlaki”. nr 3/2016 (127). s. 6.
- ↑ Żnińska Kolej Wąskotorowa - Muzeum Ziemi Pałuckiej w Żninie [online], muzeumznin.pl [dostęp 2020-09-16].
Linki zewnętrzne edytuj
- Stowarzyszenie Miłośników Kolei w Żninie
- Strona internetowa Żnińskiej Kolei Powiatowej
- Żnińska kolejka cukrownicza. woznyj.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].