Aleksy I Romanow

car Rosji

Aleksy I Michajłowicz, ros. Алексей I Михайлович (ur. 19 marca?/29 marca 1629 w Moskwie, zm. 29 stycznia?/8 lutego 1676[1] tamże) – car Rosji w latach 16451676, syn cara Michała I Romanowa (1613–1645), ojciec trzech kolejnych carów z dynastii RomanowówFiodora III, Iwana V i Piotra I Wielkiego.

Aleksy I Romanow
Ilustracja
Aleksy I Romanow
ilustracja herbu
podpis
Car Rosji
Okres

od 23 lipca 1645
do 8 lutego 1676

Poprzednik

Michał I Romanow

Następca

Fiodor III Romanow

Dane biograficzne
Dynastia

Romanowowie

Data i miejsce urodzenia

19 marca?/29 marca 1629
Moskwa

Data i miejsce śmierci

29 stycznia?/8 lutego 1676
Moskwa

Miejsce spoczynku

Moskwa

Ojciec

Michał I Romanow

Matka

Eudoksja Strieszniewa

Żona

Maria Miłosławska
Natalia Naryszkina

Dzieci

Dymitr
Zofia
Jewdokia
Marta
Aleksy
Anna
Katarzyna
Maria
Fiodor
Fedozja
Szymon
Iwan
Jewdokia
Piotr
Fiodora
Natalia

Dzieje edytuj

 
Grzegorz Sedow. Obraz przedstawiający wybieranie żony przez cara Aleksego

Na cara został obrany (przez Sobór Ziemski albo reprezentacją stanów)[2]. Car Aleksy objął rządy w wieku 16 lat, był bardzo pobożny, dbał o splendor swego dworu, lecz nie radził sobie w sprawach gospodarczych. Przyznawał ulgi handlowe szybko bogacącym się kupcom i bojarom oraz przywileje dla duchowieństwa. Z drugiej strony wydany przez niego w 1649 roku kodeks sądowy, Ułożenie soborowe[3], wprowadził ostre kary za najmniejsze przestępstwa, a chłopi zostali w pełni podporządkowani i uzależnieni od feudalnych właścicieli ziemskich. Spośród zmian, dla ludności miejskiej bardzo uciążliwe było podwyższenie podatku od soli, w rezultacie którego doszło do szerokich wystąpień chłopstwa i miast przeciwko bojarom i władzom państwowym. Na skutek największego z nich, zwanego "buntem solnym" car musiał wycofać się z części swych decyzji. W 1654 Rosja zawarła w Perejasławiu unię z Ukrainą, kierowaną przez hetmana Bohdana Chmielnickiego. Było to równoznaczne z rozpoczęciem nowej wojny polsko-rosyjskiej. Wojska rosyjskie zajęły wtedy Smoleńsk, całą Białoruś i część Litwy z Wilnem. Lecz zaraza, panująca w Rosji i napaść Szwedów na Rzeczpospolitą, spowodowały wstrzymanie walk rozejmem w Niemieży, po czym także Rosja rozpoczęła wojnę ze Szwecją. Prowadzona ona była jednak ospale, zakończyła się rozejmem w 1658. Po odejściu Szwedów z Rzeczypospolitej i uznaniu przez hetmana Iwana Wyhowskiego jej zwierzchnictwa nad Ukrainą, car Aleksy wznowił wojnę z Polską. Zakończył ją dopiero rozejm andruszowski w 1667, w którym ostatecznie przyznane zostały Rosji ziemie smoleńskie, czernichowskie i siewierskie oraz cała Ukraina Zadnieprzańska wraz z Kijowem.

Z powodu ogromnej żarliwości religijnej i częstych modlitw nazywany był „najcichszym”[4]. Pod wpływem koterii ze swojego otoczenia zwanej „kółkiem krzewicieli pobożności” (do którego należał m.in. patriarcha Nikon) Aleksy wprowadził zakaz używania instrumentów muzycznych, palenia tytoniu, organizowania „haniebnych przedstawień i zabaw”, przeklinania i picia alkoholu, potępił rozwiązłość seksualną i zwolnił z dworskiej służby karłów, nakazując również spalenie na stosie na Placu Czerwonym lutni jako „diabelskich” instrumentów[5]. W grudniu 1664 postanowił, że od tej pory każdy musi stosować nowe zasady obrządku prawosławnego według reform wprowadzonych przez Nikona, a niepokorni mieli być karani śmiercią. Wyroki wykonywano zwykle przez spalenie żywcem. Gdy księżna Jewdokija Urusowa i szlachcianka Fieodosija Morozowa (szwagierka Borisa Morozowa) odmówiły podporządkowania się, zostały wygnane, uwięzione, poddane torturom, a po odmowie przeżegnania się w nowy sposób zagłodzone na śmierć na polecenie Aleksego. Przywódca staroobrzędowców Awwakum Pietrow został zesłany, a jego żonę i dzieci na jego oczach pogrzebano żywcem[6].

W latach 16681671 miały miejsce w Rosji liczne bunty i powstania chłopskie, wzniecane przeciwko pańszczyźnianemu uciskowi ze strony wielkich właścicieli ziemskich. Największy, pod przywództwem Stiepana Razina, miał charakter wojny chłopskiej, objął tereny nad dolnym Donem i prawie całe Powołże, trwał dwa lata. Zakończył się rozbiciem przez regularne wojska carskie i ciężkimi represjami wobec opozycji chłopskiej. Był kandydatem do korony polskiej w czasie elekcji 1674 roku, popierany przez Michała i Krzysztofa Paców, marszałka wielkiego litewskiego Hilarego Połubińskiego, wojewodę trockiego Marcjana Ogińskiego i wojewodę witebskiego Antoniego Chrapowickiego[7].

Po śmierci cara Aleksego rządy w Rosji przejął jego najstarszy pośród żyjących syn, Fiodor III (1676–1682).

Rodzina edytuj

16 stycznia?/26 stycznia 1648 car poślubił Marię Miłosławską córkę Ilji Daniłowicza Miłosławskiego[8]. Małżeństwo było udane. Para doczekała się trzynaściorga dzieci: pięciu synów (dwóch późniejszych carów Fiodora III i Iwana V) i ośmiu córek[9]. Drugą żoną Aleksego została Natalia Naryszkina córka bojara Kiriłła Połujektowicza Naryszkina, którą car poślubił 22 stycznia?/1 lutego 1671. Z tego związku narodziła się trójka dzieci: syn – późniejszy car Piotr I Wielki i dwie córki[9].

Genealogia edytuj

Fiodor Romanow 1)
ur. 1554/1555
zm. 1/11 X 1633
Ksenia Iwanowna Szestowa
ur. ?
zm. 28 I / 7 II 1631
Łukasz Strieszniew
ur. ?
zm. 1650
Anna Wołkońska
ur. ?
zm. ?
         
     
  Michał I
ur. 12/22 VII 1596
zm. 13/23 VII 1645
Eudoksja Strieszniewa
ur. 1608
zm. 18/28 VIII 1645
     
   
1
Maria Miłosławska
ur. 1/11 IV 1626
zm. 3/13 III 1669
OO   26 I 1648
Aleksy I
ur. 19/29 III 1629
zm. 29 I / 8 II 1676
2
Natalia Naryszkina
ur. 22 VIII / 1 IX 1651
zm. 25 I / 4 II 1694
OO   22 I 1671
                   
                   
   1    1    1    1    1
Dymitr
 ur. 22 X / 1 XI 1648
 zm. 5/15 X 1649
 
Jewdokia
 ur. 17/27 II 1650
 zm. 10/21 III 1712
 
Marfa
 ur. 28 VIII / 7 IX 1652
 zm. 19/30 VII 1707
 
Aleksy
 ur. 5/15 II 1654
 zm. 17/27 I 1670  
Anna
 ur. 23 I / 2 II 1655
 zm. 9/19 V 1659
 
   1    1    1    1    1
Zofia
 ur. 17/27 IX 1657
 zm. 3/14 VII 1704
 
Katarzyna
 ur. 26 XI / 6 XII 1658
 zm. 1/12 V 1718
 
Maria
 ur. 18/28 I 1660
 zm. 9/20 III 1723
 
Fiodor III
 ur. 30 V / 9 VI 1661
 zm. 27 IV / 7 V 1682
 
Fedozja
 ur. 28 V / 7 VI 1662
 zm. 14/25 XII 1713
 
   1    1    1    2    2
Szymon
 ur. 3/13 IV 1665
 zm. 19/29 VI 1669
 
Iwan V
 ur. 27 VIII / 6 IX 1666
 zm. 29 I / 8 II 1696
 
Jewdokia
 ur. 26 II / 8 III 1669
 zm. 28 II / 10 III 1669
 
Piotr I Wielki
 ur. 30 V / 9 VI 1672
 zm. 28 I / 8 II 1725
 
Natalia
 ur. 22 VIII / 1 IX 1673
 zm. 18 VI / 29 VI 1716
 
   2                
Fiodora
 ur. 4/14 IX 1674
 zm. 28 XI / 8 XII 1677
 
  1. potem patriarcha Moskwy Filaret
  2. wszystkie daty według[10]

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Jak powyżej.
  2. Л.В. Черепнин: Земские соборы Русского государства в XVI-XVII вв. Москва: 1978, s. 418. (ros.).
  3. L. Bzylow, Historia nowożytnej kultury rosyjskiej, Warszawa 1986, s. 156. ISBN 83-01-05684-3.
  4. Simon Sebag Montefiore, „Romanowowie 1613–1918”, Warszawa 2016, s. 52.
  5. Simon Sebag Montefiore, „Romanowowie 1613–1918”, Warszawa 2016, s. 52–53.
  6. Simon Sebag Montefiore, „Romanowowie 1613–1918”, Warszawa 2016, s. 65–66.
  7. Krystyn Matwijowski, Pierwsze sejmy z czasów Jana III Sobieskiego, Wrocław 1976, s. 18.
  8. Andrusiewicz 2014 ↓, s. 84.
  9. a b W. Durasow: Rodosłownaja kniga Wsierossijskawo dworjaństwa, Cz.1, Petersburg, 1906, s. 36–39. dlib.rsl.ru. [dostęp 2015-04-14]. (ros.).
  10. W. Durasow: Rodosłownaja kniga Wsierossijskawo dworjaństwa, cz. 1, Petersburg, 1906, s. 34–37. dlib.rsl.ru. [dostęp 2015-04-14]. (ros.).

Bibliografia edytuj

  • Andrzej Andrusiewicz: Romanowowie. Imperium i familia. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2014. ISBN 978-83-08-05394-2.
  • Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, Warszawa 2016.