Alfons XIII

król Hiszpanii

Alfons XIII (ur. 17 maja 1886 w Madrycie, zm. 28 lutego 1941 w Rzymie) – król Hiszpanii, syn (pogrobowiec) króla Alfonsa XII i jego żony, królowej Marii Krystyny. Panował formalnie od urodzenia do ustanowienia Drugiej Republiki Hiszpańskiej w 1931. Był także w latach 1936–1941 legitymistycznym pretendentem do tronu Francji (jako Alfons I).

Alfons XIII (Hiszpania)
Alfons I (Francja)
Ilustracja
ilustracja herbu
podpis
Król Hiszpanii
Okres

od 17 maja 1886
do 14 kwietnia 1931

Poprzednik

Alfons XII

Następca

Jan Karol I

Tytularny Król Francji i Nawarry
Legitymistyczny pretendent do tronu Francji
Okres

od 1936
do 1941

Poprzednik

Karol XII

Następca

Henryk VII

Dane biograficzne
Dynastia

Burbonowie

Data i miejsce urodzenia

17 maja 1886
Madryt

Data i miejsce śmierci

28 lutego 1941
Rzym

Ojciec

Alfons XII

Matka

Maria Krystyna

Żona

Wiktoria Eugenia Battenberg

Dzieci

Alfons Pius
Jakub Leopold
Beatrycze Izabela
Maria Krystyna
Jan Karol
Gonzalo Manuel

Odznaczenia
Order Złotego Runa (Hiszpania) Łańcuch Orderu Karola III (Hiszpania) Łańcuch Orderu Izabeli Katolickiej (Hiszpania) Łańcuch Orderu Zasługi Cywilnej (Hiszpania) Order św. Ferdynanda - Krzyż Wielki (Hiszpania) Krzyż Wielki Zasługi Wojskowej z Odznaką Czerwoną (Hiszpania) Krzyż Wielki Zasługi Morskiej z Odznaką Czerwoną (Hiszpania) Krzyż Wielki Orderu Świętego Hermenegilda (Hiszpania) Order Kalatrawy (Hiszpania) Order Alcántara (Hiszpania) Order św. Jakuba od Miecza (Hiszpania) Order Montesy (Hiszpania) Łańcuch Orderu Alfonsa X Mądrego (Hiszpania) Krzyż Wielki Orderu Świętego Stefana Order Orła Czarnego (Prusy) Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Order Chryzantemy (Japonia) Order Orła Białego Order Królewski Serafinów (Szwecja) Order Podwiązki (Wielka Brytania) Królewski Łańcuch Wiktorii (Wielka Brytania) Najwyższy Order Zwiastowania Najświętszej Marii Panny (Order Annuncjaty) Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Świętych Maurycego i Łazarza (Królestwo Włoch) Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Korony Włoch

Życiorys edytuj

Alfons XIII oficjalnie objął tron 17 maja 1902 w wieku szesnastu lat. Nowy król był zapalonym miłośnikiem automobilizmu. Uwielbiał armię. Przez cały okres jego panowania oficerowie stanowili najbliższy krąg przyjaciół i doradców[1]. Alfons XIII przejawiał silne ambicje polityczne. Nie chciał zadowalać się rolą obserwatora i mediatora. Z przekonań liberał (mimo konserwatywnego wychowania) i zwolennik reform konstytucyjnych, mających przybliżyć Hiszpanię do standardów europejskich. Mimo to, co najmniej dwukrotnie podejmowano próby zamachu na jego osobę – w 1905 w Paryżu i rok później w Madrycie (ocaliła go kareta wyłożona materiałem kuloodpornym opracowanym przez polskiego wynalazcę Jana Szczepanika). Zwalczany zarówno przez tradycjonalistów, jak i lewicę (anarchistów i socjalistów).

Panowanie edytuj

Obejmował państwo od lat pogrążone w kryzysie. System polityczny stworzony w 1876 uległ załamaniu. Przyczynami kryzysu były: erozja systemu dwupartyjnego, kataloński regionalizm i rozwój masowych ruchów rewolucyjnych[2]. Król za pomocą kolejnych rządów podejmował próby przeprowadzenia reform. W dobie rządów Antonio Maury opracowano projekt reformy administracji, zwiększono zakres niezależności sądownictwa, podjęto pierwsze próby państwowej regulacji rent agrarnych, podjęto działania w celu stworzenia komisji arbitrażowych ustalających płace robotnicze[2]. Z kolei za czasów kolejnego premiera, Joségo Canalejasa, pracowano nad kwestiami socjalnymi, przeprowadzono modyfikacje systemu podatkowego, zmieniono system poboru do wojska. Premier Canalejas uregulował też kwestię marokańską. Doprowadził do układu francusko-hiszpańskiego, na mocy którego z części sułtanatu marokańskiego utworzono protektorat hiszpański. Był ostatnim politykiem czasów Alfonsa XIII, który był obdarzony szerszą wizją polityczną.

 
Król Alfons XIII z Primo de Riverą, 1930

Lata dyktatury edytuj

Kolejne lata rządów Alfonsa XIII to czas narastających protestów społecznych, strajków, konfliktów politycznych. Nie pomógł powołany przez króla liberalny rząd zgody narodowej. Nie cieszył się on szerszym zaufaniem społecznym. Nie wspierał go także sam Alfons XIII, który pochłonięty był bardziej sprawami Maroka. 13 września 1923 Primo de Rivera przeprowadził zamach stanu. Był to początek dyktatury. Parlament próbował stawiać opór, ale generał zyskał sojusznika w królu Alfonsie XIII, który miał nadzieję, że sytuacja ta ochroni go przed odpowiedzialnością za klęskę pod Annual. Król sam zresztą rozważał wcześniej pomysł zamachu stanu i ustanowienia systemu autorytarnego. Powierzył misję tworzenia rządu Primo de Rivierze. Zawieszona została konstytucja. Przestały działać dotychczasowe struktury rządowe. Gubernatorów cywilnych zastąpiono wojskowymi.

Oprócz niezaprzeczalnych sukcesów lata rządów Primo de Rivery przyniosły też niekorzystne zmiany. Rosnące stale wydatki doprowadziły do dużej inflacji. Nie przeprowadzono wielu ważnych reform społecznych. Różnice pomiędzy poszczególnymi warstwami społecznymi stale rosły. Kryzys się wzmagał. Dyktator bał się utraty poparcia. Alfons XIII wyczuwał narastający sprzeciw wobec dyktatora. Aby ratować sytuację, mianował premierem Damaso Berenguera. Było już jednak za późno. Król był zdyskredytowany wieloletnią współpracą z dyktaturą, a kraj był zdezorganizowany politycznie po siedmiu latach represji. Rząd Berenguera upadł. Następny także. W 1931 po przegranych przez monarchistów wyborach samorządowych Alfons XIII zmuszony został do wyjazdu z kraju. Osiedlił się pierwotnie w Paryżu, gdzie przebywały już jego małżonka i córki, później przeniósł się do Włoch. Latem 1931 przebywał w sopockim Grand Hotelu, a także w Gdyni.

Śmierć edytuj

Król był namiętnym palaczem. Od 1940 jego stan zdrowia stale się pogarszał. Cierpiał na dusznicę bolesną. Przed śmiercią przekazał prawa dynastyczne i prawo do objęcia tronu trzeciemu synowi Janowi. Dwaj pierwsi zrzekli się swoich pretensji do tronu[3]. Zmarł 28 lutego 1941 w Rzymie.

 
Żona Alfonsa XIII, królowa Wiktoria Eugenia z dziećmi

Małżeństwo i potomstwo edytuj

Alfons był żonaty z Wiktorią Eugenią – córką Henryka Battenberga, która niestety przekazała najstarszemu i najmłodszemu synowi hemofilię, pojawiającą się co drugie pokolenie u męskich potomków królowej Wiktorii. Pozostawił po sobie sześcioro dzieci (dwie córki i czterech synów):

Alfons XIII miał również kilkoro dzieci ze związków pozamałżeńskich:

  • z francuską arystokratką Mélanie de Gaufridy de Dortan, miał syna:
    • Rogera Leveque de Vilmorin (1905–1980)
  • z hiszpańską aktorką Carmen Ruíz Moragas, miał dwoje dzieci:
    • Anę Maríę Teresę Ruíz Moragas (1925–1965)
    • Leandra Alfonsa Ruíza Moragasa (ur. 1929), oficjalnie uznanego 21 maja 2003 jako „Leandro Alfonso de Borbón Ruíz, syn króla, infant Hiszpanii”

Życie prywatne edytuj

Był miłośnikiem wszelakich sportów (głównie polo) i – co zarzucali mu przeciwnicy – sybarytą i rozpustnikiem. W 1920 nadał stołecznemu klubowi piłkarskiemu, któremu gorąco kibicował, tytuł „Królewskiego” (Real). W 1922 odznaczony Orderem Orła Białego[4].

Wywód przodków edytuj

Prapradziadkowie

król Hiszpanii
Karol IV Burbon
(1748–1819)
∞1765
Maria Burbon-Parmeńska
(1751–1819)

król Obojga Sycylii
Franciszek I Burbon
(1777–1830)
∞1802
Maria Izabela Burbon
(1789–1848)

król Hiszpanii
Karol IV Burbon
(1748–1819)
∞1765
Maria Burbon-Parmeńska
(1751–1819)

król Obojga Sycylii
Franciszek I Burbon
(1777–1830)
∞1802
Maria Izabela Burbon
(1789–1848)

Cesarz rzymsko-niemiecki
Leopold II Habsburg
(1747–1792)
∞1765
Maria Ludwika Burbon (1745–1792)

Fryderyk Wilhelm Nassau-Weilburg
(1768–1816)
∞1788
Luise Kirchberg
(1772–1827)

Cesarz rzymsko-niemiecki
Leopold II Habsburg
(1747–1792)
∞1765
Maria Ludwika Burbon (1745–1792)

Ludwik Wirtemberski
(1817)
∞1797
Henrietta Nassau-Weilburg (1780–1857)

Pradziadkowie

Franciszek de Paula Burbon
(1794–1865)
∞1819
Ludwika Charlotta Burbon-Sycylijska
(1804–1844)

król Hiszpanii
Ferdynand VII Burbon
(1784–1833)
∞1829
Maria Krystyna Sycylijska (1806–1878)

Karol Ludwik Habsburg
(1771–1847)
∞1815
Henrietta Nassau-Weilburg (1797–1829)

Józef Habsburg
(1776–1847)
∞1819
Maria Dorota Wirtemberska
(1797–1855)

Dziadkowie

Franciszek de Asís Burbon
(1822–1902)
∞ 1846
królowa Hiszpanii
Izabela II Burbon
(1830–1904)

Karol Ferdynand Habsburg
(1818–1874)
∞ 1854
Elżbieta Franciszka Habsburg
(1831–1903)

Rodzice

król Hiszpanii
Alfons XII Burbon
(1857–1885)
∞1879
Maria Krystyna Habsburg
(1858–1929)

Alfons XIII Burbon (1886–1941), król Hiszpanii

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Tadeusz Miłkowski, Paweł Machcewicz, Historia Hiszpanii, Wrocław 2009, s. 287
  2. a b Tadeusz Miłkowski, Paweł Machcewicz, op. cit., s. 288
  3. Isabelle Bricard, Dynastie panujące Europy, Warszawa 2007, s. 110
  4. Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, Warszawa 2008, s. 297

Bibliografia edytuj

  • Isabelle Bricard, Dynastie panujące Europy, Warszawa 2007
  • Tadeusz Miłkowski, Paweł Machcewicz, Historia Hiszpanii, Wrocław 2009
  • Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, Warszawa 2008