Batalion „Parasol”

oddział Kedywu Armii Krajowej do zadań specjalnych (głównie harcerze Szarych Szeregów; powstanie warszawskie; Polska; 1943–1944)

Batalion „Parasol”batalion Armii Krajowej, który był oddziałem do zadań specjalnych Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej AK biorącym udział w powstaniu warszawskim. Składał się głównie z harcerzy Szarych Szeregów.

Odznaka batalionu „Parasol”

Historia batalionu edytuj

Późną wiosną 1943 roku cichociemny kpt. Adam Borys „Pług” otrzymał rozkaz zorganizowania oddziału dywersyjnego. Zwrócił się do kierownictwa Szarych Szeregów z prośbą o przekazanie mu do dyspozycji 75 harcerzy. Na przełomie lipca i sierpnia (przyjmuje się datę 1 sierpnia) 1943 roku jednostkę utworzono. W wyniku reorganizacji Grup Szturmowych Szarych Szeregów oddział przejął zadania Organizacji Specjalnych Akcji Bojowych, czyli przede wszystkim wykonywanie wydawanych przez Polskie Państwo Podziemne rozkazów likwidacji niektórych osób zajmujących istotne stanowiska w niemieckich władzach okupacyjnych[1].

 
Żołnierze z batalionu „Parasol” po wyjściu z kanału na ul. Wareckiej (Śródmieście-Północ). Pośrodku stoi Maria Stypułkowska-Chojecka „Kama”. Po prawej Krzysztof Palester „Krzych”.

Pierwotnie oddział nosił kryptonim „Agat” (od Anty-Gestapo), a po 2 stycznia 1944 roku, kiedy to został aresztowany Tadeusz Kostrzewski „Niemira” (uczestnik prawie wszystkich akcji „Agatu”), zmieniono kryptonim oddziału na „Pegaz”, co było skrótem słów „przeciw Gestapo”. W wyniku kolejnej reorganizacji i aresztowania łączniczki w maju 1944 przyjęto nazwę „Parasol” (dowódcą pozostał awansowany do stopnia majora Adam Borys).

Pierwszy wyrok został wykonany 7 września 1943 roku na komendancie Pawiaka, Franzu Bürklu. Akcja zakończyła się pełnym powodzeniem.

24 września 1943 przeprowadzono kolejną udaną akcję likwidacyjną. Celem był SS-Hauptscharführer August Kretschmann, pracownik referatu IV A 3c i zarazem zastępca komendanta obozu karnego dla Polaków przy ul. Gęsiej (tzw. Gęsiówki), gdzie zasłynął z okrucieństwa i sadyzmu wobec więźniów[2].

Do najważniejszych zadań bojowych przeprowadzonych przez żołnierzy Parasola zalicza się Akcję Kutschera (1 lutego 1944). Było to starannie zaplanowane przedsięwzięcie, mimo tego w trakcie realizacji zginęło czterech ludzi z batalionu: „Lot”, „Cichy”, „Sokół” i „Juno”.

 
Tablica upamiętniająca żołnierzy batalionu, którzy wzięli udział w akcji Stamm

Podczas powstania warszawskiego batalion „Parasol” wszedł, obok batalionu „Zośka”, w skład zgrupowania Kedywu KG AK – „Radosław”. W momencie mobilizacji (1 sierpnia 1944) zadaniem Kedywu na Woli była osłona znajdującej się tam Komendy Głównej AK.

W chwili koncentracji batalion liczył 280 ludzi, z czego 172 ze składu konspiracyjnego i 50 ochotników, którzy napłynęli do oddziału w pierwszych godzinach powstania. 3 sierpnia 1944 stan batalionu powiększył się do 541 osób, by 8 sierpnia osiągnąć stan 574 żołnierzy, z czego 369 z konspiracyjnego składu. Łącznie z tego składu nie dołączyło 80 ludzi, którzy brali udział w walkach w ramach innych oddziałów AK[3].

Za walki w powstaniu warszawskim Naczelny Wódz odznaczył batalion Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari (OWVM klasy V).

Tradycje batalionu kontynuuje Zespół Bojowy C Jednostki Wojskowej Komandosów z Lublińca.

Straty batalionu „Parasol” w powstaniu warszawskim edytuj

 
Kamień pamiątkowy przy ul. Wolskiej 40 w miejscu walk o pałacyk Michlera podczas powstania warszawskiego w sierpniu 1944

Zgodnie z obliczeniami Piotra Stachiewicza straty poniesione przez batalionu „Parasol” w powstaniu warszawskim przedstawiały się następująco:[4]

Dzielnica Polegli Procent
Wola 54 19,2
Stare Miasto 118 41,8
Czerniaków 91 32,3
Mokotów 2 0,7
inne dzielnice 17 6,0
Razem 282 100

Żołnierze batalionu „Parasol” edytuj

Zobacz też kategorię: Żołnierze batalionu Parasol.

Upamiętnienie edytuj

Instytucje i organizacje noszące imię batalionu „Parasol” edytuj

  • Zespół Bojowy C Jednostki Wojskowej Komandosów z Lublińca
  • Grupa Rekonstrukcji Historycznej Parasol
  • Społeczne Liceum Ogólnokształcące i Gimnazjum nr 4 im. Batalionu AK Parasol w Warszawie (od 26 września 2007)
  • Grupa rekonstrukcji militarnej Batalionu C Jednostki Wojskowej Komandosów z Lublińca pk. „R.A.T.S.” Wrocław (Zwiadowczo-Szturmowa Grupa Taktyczna)
Drużyny harcerskie
  • Szczep 208 WDHiZ im. Batalionu „Parasol”
  • 1 Dęblińska Drużyna Harcerzy „Parasol”
  • 1 Drużyna Wędrowników im. Batalionu "Parasol"
  • 1 Gorzowska Drużyna Harcerska „Parasol”
  • 9 Krośnieńka Drużyna Starszoharcerska Gryf im. Batalionu „Parasol”
  • 12 Szczecińska Drużyna Harcerska „Szeregi” im. Batalionu „Parasol”
  • 13 Drużyna Harcerska im. Batalionu „Parasol” w Kobylnicy
  • 13 Elbląska Drużyna Harcerska „Agat” im. Batalionu Parasol
  • 13 Jeleniogórska Drużyna Harcerzy im. Batalionu „Parasol” Czarna 13
  • 23 Drużyna Harcerska im. Batalionu "Parasol" w Poraju
  • 25 Wrocławska Żeglarska Drużyna Harcerzy im. Harcerskiego Batalionu Szturmowego „Parasol”
  • 27 Piotrkowska Drużyna Wędrownicza „Buki” im. Batalionu „Parasol”
  • 30 Wejherowska Drużyna Harcerzy im. Harcerskiego Batalionu AK „Parasol”
  • 31 Pabianicka Drużyna Harcerska im. Batalionu „Parasol”
  • 32 Brwinowska Drużyna Harcerek „Blask” im. Dziewcząt z „Parasola”
  • 32 Mazowiecka Drużyna Harcerzy „Orkan” im. Batalionu „Parasol”
  • 32 Poznańska Drużyna Harcerska „Czarna Puszcza” im. Batalionu „Parasol”
  • 37 Kaliska Drużyna Harcerska „Parasol”.
  • 43 Lubelska Drużyna Harcerska „Parasol”
  • 44 Błaszkowska Drużyna Harcerska „Parasol” im. pchor. Jerzego Bratka-Kozłowskiego ps.”Kastor”
  • 55 Gdańska Drużyna Harcerzy im. Batalionu „Parasol”
  • 66 Elbląska Drużyna Harcerska „Cienie” im. Batalionu „Parasol”
  • 100 Warszawska Drużyna Harcerek „Parasolki”
  • 265 Warszawska Lotnicza Drużyna Harcerzy „Skrzydła” im. Batalionu „Parasol”
  • 40 Bieruńska Harcerska Drużyna Spadochronowa im. Batalionu „Parasol”
  • 5 Zabierzowski Szczep „Kolumbowie” im. Batalionu „Parasol”
  • 43 Zgierska Drużyna Harcerzy Starszych „Parasol”
  • 96 CKDH „Parasol” im. Tadeusza Zawadzkiego „Zośka”
  • 7. Brzezińska Drużyna Harcerska „Parasol”
Inne jednostki
  • MKS „Parasol Wrocław” – młodzieżowy klub piłkarski
  • PPU „Parasol” Polish Unit – polska grupa airsoft (asg) w Sztokholmie (Szwecja)

Przypisy edytuj

  1. Parasol. 208wdhiz.home.pl. [dostęp 2019-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-01)].
  2. Tomasz Strzembosz: Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939–1944. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983, s. 346. ISBN 83-06-00717-4.
  3. Piotr Stachiewicz: „Parasol”. Dzieje oddziału do zadań specjalnych Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1984, s. 478–479. ISBN 83-211-0273-5.
  4. Piotr Stachiewicz: op.cit. s. 636.

Linki zewnętrzne edytuj