Wikipedia

Bazylika św. Cecylii na Zatybrzu

rzymskokatolicki kościół tytularny w Rzymie

Bazylika św. Cecylii na Zatybrzu w Rzymie (wł. Santa Cecilia in Trastevere) – rzymskokatolicki kościół tytularny w Rzymie.

Bazylika św. Cecylii na Zatybrzu
Santa Cecilia in Trastevere
Kościół tytularny
Ilustracja
Fasada bazyliki
Państwo

 Włochy

Miejscowość

Rzym
Piazza di Santa Cecilia 22

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Chryzogona na Zatybrzu

Bazylika mniejsza

od niepamiętnych czasów

Wezwanie

św. Cecylii

Wspomnienie liturgiczne

22 listopada

Położenie na mapie Rzymu
Mapa konturowa Rzymu, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika św. Cecylii na Zatybrzu”
Położenie na mapie Włoch
Mapa konturowa Włoch, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika św. Cecylii na Zatybrzu”
Położenie na mapie Lacjum
Mapa konturowa Lacjum, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika św. Cecylii na Zatybrzu”
Ziemia41°53′15,20″N 12°28′33,21″E/41,887556 12,475892
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Świątynia ta jest kościołem rektoralnym parafii św. Chryzogona na Zatybrzu oraz kościołem tytularnym, mającym również rangę bazyliki mniejszej[1].

Lokalizacja edytuj

Kościół znajduje się w XIII Rione Rzymu – Zatybrze (Trastevere) przy Piazza di Santa Cecilia.

Patronka edytuj

Patronką świątyni jest św. Cecylia – dziewica, która poniosła śmierć męczeńską za wiarę chrześcijańską w III wieku. Św. Cecylia jest wymieniana w pierwszej modlitwie eucharystycznej.

Historia edytuj

Pierwszy kościół w tym miejscu powstał prawdopodobnie już w III w. Według tradycji został zbudowany nad domem św. Cecylii, który ta przed swą śmiercią przekazała papieżowi Urbanowi I na miejsce spotkań dla chrześcijan (Titulus Caeciliae)[2]. Jednak w trakcie wykopalisk w ruinach tego domu, nie odkryto żadnych materialnych śladów po chrześcijanach[3]. Najstarsze rzymskie kościoły miejskie, poświadczone materialnie, pochodzą z końca IV wieku[3].

W 499 r. kościół został wymieniony jako noszący wezwanie św. Cecylii. Według Liber pontificalis 22 listopada 545 r. podczas obchodów ku czci św. Cecylii w tym kościele papież Wigiliusz otrzymał cesarski rozkaz udania się do Konstantynopola[2].

Kościół został rozbudowany w 822 r. na polecenie papieża Paschalisa I, wtedy też przeniesiono do niego relikwie św. Cecylii z katakumb św. Kaliksta[2].

Około 1125 roku wybudowano kampanilę.

Od 1527 r. obok bazyliki mieszka wspólnota benedyktynek, które opiekują się kościołem.

Kościół przechodził renowacje w 1724 roku, w latach 1741–1742 oraz pod koniec XIX wieku.

Architektura i sztuka edytuj

Brama prowadząca na teren bazyliki (tzw. monumentalny portal) została wykonana w latach 1741–1742 według projektu Ferdinando Fuga. W portyk wmurowano kamień z inskrypcją z 75 r. wyznaczający granicę Rzymu (pomerium) znaleziony w 1900 roku w okolicy bazyliki[4].

W atrium przed bazyliką znajduje się fontanna przebudowana w 1929 roku[4].

Obecna fasada kościoła została przebudowana w 1725 r. przez Ferdinano Fugę. W jej skład wchodzą antyczne kolumny oraz architraw z fryzem i mozaiką z XII wieku[4].

 
Brama prowadząca na teren bazyliki
 
Architraw z XII wieku


Wnętrze kościoła posiada westybul, zasadnicza część jest 3-nawowa. Nawę główną pokrytą sklepieniem kolebkowym zamyka apsyda. Pomiędzy nawą główną a nawami bocznymi znajdują się antyczne kolumny[4]. Na sklepieniu nawy głównej znajduje się fresk Apoteoza św. Cecylii autorstwa Sebastiano Conca (1727).

 
Nawa główna bazyliki
 
Fresk nad nawą główną Apoteoza św. Cecylii, mal. Sebastiano Conca (1727)


W centralnej części nawy głównej znajduje się gotyckie cyborium z 1293 r. autorstwa Arnolfo di Cambio złożone z czterech kolumn z czarno-białego marmuru, na których opiera się baldachim zdobiony łukami w kształcie liści koniczyny nakrytych tympanonami, udekorowany przedstawieniami świętych Cecylii, Waleriana, Tyburcjusza, Urbana I, dwóch proroków, czterech Ewangelistów i dwóch ewangelicznych Panien Mądrych[4].

Pod ołtarzem znajduje się marmurowa figura z 1600 r. dłuta Stefano Maderno przedstawiająca św. Cecylię w pozycji w jakiej miano odnaleźć jej relikwie w 1599 r.[2].

W apsydzie znajduje się mozaika z 820 r. przedstawiająca Chrystusa w otoczeniu po lewej świętych Pawła i Cecylii oraz papieża Paschalisa I (ofiarującego Chrystusowi model bazyliki), po prawej świętych Piotra, Waleriana i prawdopodobnie Agaty. Papież Paschalis, jako osoba żyjąca w chwili powstawania mozaiki, ma nad głową kwadratowy nimb. W dolnym pasie mozaiki jest Baranek Paschalny, którego z prawej i lewej otacza po 6 owiec symbolizujących apostołów, z boków przedstawiono Jerozolimę (po lewej) i Betlejem (po prawej).

 
Cyborium autorstwa Arnolfo di Cambio (1293)
 
Św. Cecylia, rzeźba Stefano Maderno (1600) przedstawiająca świętą w pozycji w jakiej znaleziono jej relikwie w 1599 r.
 
Mozaika w apsydzie (ok. 820)


Od prawej nawy bocznej odchodzi korytarz udekorowany freskami Paula Brila przedstawiającymi świętych oraz pejzaże, w głębi znajduje się posąg świętego Sebastiana z I połowy XVI wieku, autorstwo którego przypisywane jest Lorenzetto[4]. Po lewej stronie znajduje się ołtarz z obrazem Św. Walerian i św. Cecylia autorstwa Guido Reni.

W prawej nawie znajduje się również wejście do Kaplicy Łaziennej (caldarium), w której według legendy próbowano uśmiercić św. Cecylię[4]. Kaplica ta udekorowana jest freskami, których autorstwo przypisuje się Andrei Lilli. W ołtarzu znajduje się obraz Guido Reni Ścięcie św. Cecylii (1603)[4].

Ze środkowej części prawej nawy można dostać się do XV-wiecznej Kaplicy Ponzani ze sklepieniem krzyżowym ozdobionym freskiem Bóg Ojciec pomiędzy Ewangelistami autorstwa Antonio del Massaro, który również ok. 1470 roku wykonał freski pokrywające ściany tej kaplicy [4].

 
Św. Sebastian, przypisywany Lorenzetto (I poł. XVI w.)
 
Fresk na sklepieniu kaplicy Ponzani, mal. Antonio del Massaro (ok. 1470)
 
Kaplica Ponzani


Przednia część prawej nawy łączy się z kaplicą relikwii udekorowaną przez Luigi Vanvitelli, w której przechowywano relikwie św. Cecylii.

W lewej nawie znajduje się przejście do XII-wiecznego krużganka zakonnego[4].

Podczas prac w 1899 roku pod bazyliką odkryto ruiny konstrukcji mieszkalnych z II w. p.n.e. oraz II-IV w n.e., które mogą stanowić pozostałości domu św. Cecylii. W miejscu tym stworzono kryptę, w której umieszczono relikwie św. Cecylii, Waleriana, Tyburcjusza i Maximusa. Prace wykopaliskowe w 1988 roku ujawniły obecność kolejnych obiektów, m.in. baptysterium z V wieku[4].

 
Nowa krypta
 
Podziemia bazyliki
 
Pozostałości starożytnej zabudowy w podziemiach bazyliki


Kardynałowie prezbiterzy edytuj

Kościół Santa Cecilia in Trastevere jest jednym z kościołów tytularnych nadawanych kardynałom-prezbiterom (Titulus S. Ceciliae trans Tiberim).

Przypisy edytuj

  1. ↑ Chiesa rettoria santa Cecilia in Trastevere w serwisie Diocesi di Roma. [dostęp 2018-10-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-23)]. (wł.).
  2. ↑ a b c d Angelo Montonati: Święta Cecylia. W: Święci na każdy dzień. T. IX: Listopad. Kielce: Wydawnictwo Jedność, 2009, s. 96-99. ISBN 978-83-7558-301-4.
  3. ↑ a b Jastrzębowska 2008 ↓, s. 106.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k Stare Trastevere na Zagubieni w Rzymie. [dostęp 2018-10-21].
  5. ↑ a b c Rudolf Hüls: Kardinäle, Klerus und Kirchen Roms: 1049–1130. Tybinga: Bibliothek des Deutschen Historischen Instituts in Rom, Max Niemeyer Verlag, 1977, s. 154-157. ISBN 978-3-484-80071-7. (niem.).
  6. ↑ Zob. Hans-Walter Klewitz: Reformpapsttum und Kardinalkolleg. Darmstadt: Hermann Gentner Verlag, 1957, s. 76, 88, 123. (niem.).. Nie ma pewności, czy faktycznie był przypisany do kościoła S. Cecilia.
  7. ↑ a b c d e f Johannes M. Brixius: Die Mitglieder des Kardinalkollegiums von 1130-1181. Berlin: Verlag Trenkel, 1912, s. 136. (niem.).
  8. ↑ Istnienie tego kardynała poświadczone jest tylko w pojedynczym dokumencie zachowanym w późniejszej kopii; nie ma pewności co do poprawnego odczytania nazwy jego kościoła tytularnego

Bibliografia

  • Elżbieta Jastrzębowska: Sztuka wczesnochrześcijańska. 2008.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bazylika_św._Cecylii_na_Zatybrzu&oldid=71105849”