Brzuch Paryża
Brzuch Paryża (fr. Le ventre de Paris) – trzecia powieść z cyklu Rougon-Macquartowie, której akcja rozgrywa się w czasach II Cesarstwa w paryskiej dzielnicy Hal. Głównym bohaterem jest Florentyn, niespokrewniony z pierwszoplanową rodziną, jedynie spowinowacony z Lizą Macquart-Quenu. Utwór podejmuje problematykę życia codziennego ubogich paryskich handlarzy w Halach.
| |||
| Autor | |||
|---|---|---|---|
| Typ utworu |
powieść | ||
| Wydanie oryginalne | |||
| Miejsce wydania | |||
| Język | |||
| Data wydania | |||
| |||
Treść edytuj
Główny bohater, Florentyn Quenu, jest byłym więźniem politycznym, któremu udała się ucieczka z deportacji do Kajenny. Mężczyzna trafił do więzienia, gdyż znalazł się w okolicach barykady wzniesionej przez republikanów w czasie zamachu stanu w 1851 r. i ubrudzony krwią przypadkowo zabitej kobiety, został uznany za niebezpiecznego wywrotowca. Po powrocie do Francji Florentyn szuka schronienia w domu swojego brata, ożenionego z Lizą Macquart. Małżeństwo posiada w Halach względnie prosperujące stoisko z serami i mięsem.
Dzięki bratu Florentyn uzyskuje w Halach posadę inspektora. W zakres jego obowiązków wchodzi kontrola higieny i warunków pracy na największym paryskim targowisku. Nadzorując pracę handlarek i handlarzy, zdobywa przyjaźń jednych i naraża się na niechęć drugich. Przerażony fatalną sytuacją społeczną panującą w Halach, zaczyna czytać pisma radykalnych socjalistów i zakłada kółko lewicowe. Brakuje mu jednak zdolności organizatorskich. Ostatecznie bratowa wydaje go w ręce policji, namówiona do tego przez handlarki, którym Florentyn jako inspektor przeszkadzał. Sąd wojskowy, po znalezieniu u niego radykalnych pism oraz planów powstania, skazuje go na ponowną deportację.
Wartość literacka i cechy utworu edytuj
Brzuch Paryża jest pierwszym dziełem, w którym Zola bezpośrednio podjął temat życia codziennego miejskiej biedoty. Widać w nim liczne cechy, które rozwiną się w pełni w dalszych powieściach, jak W matni i Germinal – użycie języka potocznego, zastosowanie wyrażeń właściwych slangowi robotników, ale i monumentalne opisy miejsc akcji, w tym wypadku kompleksu Hal. Zola postanowił podjąć w nim próbę przeniesienia impresjonistycznej techniki na grunt powieściowy[1]. Szczególną sławę zdobył opis straganu z serem, w którym pełen rozmachu literacki język zostaje użyty do przedstawienia błahego, uważanego dotąd za niegodny, tematu. Sam autor określił książkę jako „poemat brzucha”[2]. Po raz pierwszy również Zola dokonał typowego dla późniejszych utworów zabiegu – ożywienia i monumentalizacji przedmiotu martwego (który stał się, według określenia A. Lanoux, „dziwotworem” – postacią rozwijającą się mimo woli artysty), w tym wypadku kompleksu Hal[3]
Tworząc postać młodego idealisty Florentyna i jego rewolucyjną biografię Zola wykorzystał szereg autentycznych epizodów odnalezionych w książkach lewicowych historyków Cesarstwa – prawdziwy jest opis traktowania więźniów zesłanych do Gujany Francuskiej oraz epizod, w którym konwój więźniów prowadzonych do aresztu tarasuje drogę grupie powozów udających się na bal, ku wściekłości ich właścicieli[4]. Kwestia społeczna jest bowiem drugim – obok opisu Hal – wielkim tematem utworu. W zamyśle autora Brzuch Paryża – obraz średnio zamożnego mieszczaństwa i całkowitej biedoty – miał stanowić dopełnienie Zdobyczy jako obrazu społecznego wczesnej fazy II Cesarstwa, natomiast warstwa drobnych posiadaczy – reprezentowana przez małżeństwo Quenu – poddana równie surowej krytyce, co wielka burżuazja z powodu analogicznego materializmu i niepohamowanego pędu do bogacenia się. Zola sugerował wręcz, że Florentyn i Liza uosabiają typową dla współczesnych mu społeczeństw walkę Tłustych z Chudymi, którą na razie ci drudzy przegrywają[5].
O ile recenzenci, nie mogąc zrozumieć wyboru tematu, dziwili się autorowi, że zdecydował się na opisywanie życia w jednej z gorszych dzielnic miasta, powieść wzbudziła entuzjazm w kręgach młodych literatów-adeptów naturalizmu. Jej miłośnikiem był m.in. Guy de Maupassant[6]
Adaptacje edytuj
- Sztuka teatralna autorstwa Émile’a Zoli i Williama Busnacha z lat 80. XIX wieku
Przypisy edytuj
- ↑ H. Suwała, Emil Zola, Wiedza Powszechna, Warszawa 1968, s. 135
- ↑ G. Robert, Emil Zola. Ogólne zasady i cechy jego twórczości, Warszawa 1968, Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 64
- ↑ Armand Lanoux, Dzień dobry mistrzu, s.189, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy 1957
- ↑ G. Robert, op.cit., s. 75
- ↑ H. Suwała, Emil Zola, Warszawa, Wiedza Powszechna 1968, s. 137-138
- ↑ A. Lanoux, op.cit., s. 190-191