Czynnik termodynamiczny

Czynnik termodynamiczny – substancja ciekła lub gazowa przenosząca ciepło pomiędzy jego źródłami w maszynach cieplnych. Ze względu na zastosowanie do ogrzewania lub chłodzenia używa się nazw czynnik grzewczy oraz czynnik chłodniczy.

Przykłady czynników termodynamicznych

• Woda – z uwagi na powszechne jej występowanie bardzo często wykorzystywana. Ma bardzo dużą pojemność cieplną, ciepło parowania i skraplania. Powszechnie używana jako nośnik chłodniczy i grzewczy. Była pierwszym czynnikiem stosowanym w silnikach cieplnych jako para (patrz: maszyna parowa). Obecnie stosowana w energetyce do napędu turbin parowych. W układach maszyn zarówno w postaci ciekłej jak i do wytwarzania pary stosuje się w większości wodę destylowaną, z uwagi na jej mniejsze właściwości korozyjne. Niestety woda i tak zawsze powoduje korozję, dlatego czasami stosuje się różnego rodzaju inhibitory.
• Spaliny – są czynnikiem we wszystkich silnikach spalinowych (także w turbinach spalinowych) - jako produkt spalania nie muszą być dostarczane z zewnątrz.
• Powietrze – czynnik łatwo dostępny i często wykorzystywany. Najczęściej używany do chłodzenia wszędzie tam, gdzie chłodzenie cieczą nastręczałoby problemów. Przykładowo: w małych silnikach spalinowych; w układach łopatkowych turbin; w elektrotechnice oraz elektronice do chłodzenia zasilaczy, układów scalonych, CPU, GPU i innych elementów. Powietrze jest też traktowane czynnik roboczy przepływając przez sprężarkę albo silnik pneumatyczny (turbinę).
• Freon – czynnik chłodniczy używany w chłodziarkach (lodówkach). Niegdyś bardzo popularny ze względu na bezpieczeństwo użytkowania i dobre właściwości termodynamiczne. Obecnie ze względu na rosnące przekonanie, że szkodzi środowisku naturalnemu próbuje się go udoskonalać.
• Butan – czynnik chłodniczy, który zastąpił freon w nowoczesnych chłodziarkach.
• Olej – chętnie używany jako czynnik grzewczy i chłodniczy, ponieważ łączy w sobie dobre własności termodynamiczne i smarne. Stosowany w silnikach; różnych urządzeniach mechanicznych w elektrotechnice (transformator olejowy) i w gospodarstwie domowym (grzejnik olejowy).
• Eutektyczny stop sodu z potasem – ciekły w temperaturze pokojowej, używany jako chłodziwo w pewnego typu reaktorach jądrowych

Główne parametry czynników

• pojemność cieplna albo ciepło właściwe
• ściśliwość
• wykładnik adiabaty – związany jest z dwoma powyższymi
• lepkość
• temperatura wrzenia
• temperatura płynięcia
• gęstość