Danyło Apostoł
Danyło Apostoł (ukr. Дани́ло Апо́стол, rum. Dănilă Apostol) ur. 4 grudnia?/14 grudnia 1654 w Soroczyńcach, zm. 17 stycznia?/28 stycznia 1734 – kozacki wojskowy i przywódca końca XVII wieku i pierwszej połowy XVIII wieku. Pułkownik mirhorodzki w latach 1683–1727, hetman Ukrainy Lewobrzeżnej w latach 1727–1734.
| |
 Herb Danyło Apostoła, odmiana herbu Juńczyk | |
| Data i miejsce urodzenia |
14 grudnia 1654 |
|---|---|
| Data śmierci |
28 stycznia 1734 |
| Rodzice |
Pawło Apostoł |
| Wojny i bitwy | |
| Administracja |
hetman Ukrainy Lewobrzeżnej 1727–1734. |
Młodość edytuj
Danyło Apostoł urodził się we wsi Soroczyńce niedaleko Mirhorodu, w okręgu połtawskim. Pochodził ze znanego kozackiego rodu Apostołów, którzy przez niemal 80 lat (od 1659 do 1736) trzymali w swoich rękach urząd pułkownika w pułku mirhorodzkim. Ojciec Danyła Apostoła pochodził z mołdawskiego bojarstwa, skąd przybył na Ukrainę. W chwili śmierci ojca Apostoł miał 10 lat.
Wybrany na pułkownika pułku mirhorodzkiego w chwili śmierci ojca, lecz urząd objął dopiero W 1682 roku, w 1687 zwolniony z urzędu przez hetmana Iwana Mazepę jako zwolennik Iwana Samojłowycza, z którym Mazepa był w konflikcie. W 1693 ponownie wybrany pułkownikiem, tym razem urząd sprawował do 1727 roku. Odznaczył się podczas pochodu azowskiego 1695–1696, a w roku 1696 razem z pułkownikiem Borychowiczem rozbił nad rzeką Worsklą wojska chana krymskiego i hetmana Petryka Iwanienki. Następnie zdobył fortece Kyzykermen i Oczaków. Jednak Mazepa, który nie lubił Apostoła, nie wysłał go z wieściami o udanej wyprawie do Moskwy, wiedząc, że posłańcy będą szczodrze obdarowani.
Już w 1697 roku Mazepa, który udał się bronić zdobytych wcześniej tatarskich umocnień, wybrał Apostoła hetmanem nakaźnym.
W 1700 roku udał się na granicę ze Szwecją.
III Wojna Północna edytuj
W czasie III wojny północnej Rosji (w latach 1700-1721) odznaczył się w walkach w Liwonii (dziś na północ od Rygi na Łotwie), pod rozkazami Borisa Szeremietiewa.
W 1704 wysłany na czele kozackiego oddziału 3000 ludzi na pomoc królowi polskiemu, gdzie brał udział w bitwie pod Warszawą w 1705 roku.
Danyło Apostoł był stronnikiem niezależnej polityki Iwana Mazepy i jednym z negocjatorów zawiązania kozacko-szwedzkiego sojuszu. 25 października 1708 wraz z kozackimi pułkami przyłączył się do armii szwedzkiej. Ale już w listopadzie, przeanalizowawszy porażki szwedzkie na terenie Ukrainy, zmienił front i przeszedł na stronę Piotra Wielkiego. Brał udział w bitwie pod Połtawą po stronie rosyjskiej.
W 1711 roku brał dział w Pochodzie Pruckim (ataku wojsk Piotra Wielkiego na Mołdawię), jako hetman nakaźny wojsk kozackich. W 1722 roku Apostoł na czele 10 tysięcy kozaków brał udział przy boku armii rosyjskiej w ataku na Persję (wojna rosyjsko-perska (1722–1723)). Stracił oko podczas walk o perską twierdzę Derbent, co dało mu przydomek Ślepy Hetman.
Był jednym z bliskich współpracowników hetmana nakaźnego Pawła Połubotoka, zwalczał Kolegium Małorosyjskie, które ograniczało autonomię Ukrainy. Polityka ta doprowadziła w roku 1723 do jego aresztowania (na polecenie Katarzyny I) m.in. wraz z Pawłem Połubotokiem i osadzenia ich w twierdzy Pietropawłowskiej.
Wybór na hetmana edytuj
Po śmierci Piotra Wielkiego, w styczniu 1725 roku Danyło Apostoł został zwolniony na początku roku. Z kolei w 1727, z powodu rosnącego zagrożenia dla Rosji ze strony Turcji, car Piotr II, zlikwidował Kolegium Małorosyjskie ponownie oddał władzę w ręce kozaków, którzy znowu mogli wybierać swojego hetmana.
1 października 1727 roku na radzie w mieście Głuchów oddano buławę hetmańską w ręce Apostoła. w 1728 roku pojechał na koronację Piotra II, gdzie przekazał petycję z prośbą o rozszerzenie autonomii Ukrainy Lewobrzeżnej.
Danyło Apostoł zmarł w roku 1734 i został pochowany we wsi Soroczyńce, w ufundowanej przez siebie cerkwi. Nowego hetmana nie wybrano aż do 1750 roku.
Upamiętnienie edytuj
18 sierpnia 2006 roku Prezydent Ukrainy Wiktor Juszczenko odsłonił pomnik hetmana we wsi Wielkie Soroczyńce. Popiersie hetmana odsłonięto obok cerkwi, w której został on pochowany.
Zobacz też edytuj
Bibliografia edytuj
- Малий словник історії України. – К.: Либідь, 1997.
- Марченко М. І. Українська історіографія (з давніх часів до середини XIX ст.). К. 1959:
- Модзалевский В. Л. Малороссийский родословвик, т. 1, А–Д. К., 1908.
- Історія Української РСР, т. 1. К., 1955;
- Шутой В. Народна війна в Україні проти шведських загарбників у 1708–1709 рр. К., 1951;