Degeneriowate
Degeneriowate (Degeneriaceae I.W. Bailey & A.C. Sm.) – monotypowa rodzina roślin należąca do rzędu magnoliowców. Obejmuje jeden rodzaj degeneria Degeneria z dwoma gatunkami. Są to drzewa będące endemitami wysp Fidżi na Oceanie Spokojnym[3]. Z powodu usunięcia naturalnych barier między populacjami obu gatunków w wyniku działalności człowieka – oba taksony krzyżują się[3]. Nie jest znane znaczenie ekonomiczne tych roślin[4]. Kwiaty zapylane są przez chrząszcze, a nasiona roznoszone są przez gołębie i papugi[4].
| |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
degeneriowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Degeneriaceae I.W.Bailey & A.C.Sm. J. Arnold Arbor. 23: 357. 15 Jul 1942, nom. cons. | |
Rodzaj Degeneria nazwany został od nazwiska amerykańskiego botanika, który w 1942 roku odnalazł okaz kwitnący – Otto Degenera (1899–1988)[3] (wcześniej w 1934 okaz owocujący tego gatunku znalazł Albert Charles Smith[5]). Rodzina i rodzaj długo znane były z pojedynczego gatunku – Degeneria vitiensis. Drugi – D. roseiflora – opisany został dopiero w 1988 roku[6].
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Aromatyczne, okazałe drzewa i krzewy o nagich pędach[3][4]. W tkankach miękiszowych zawierają kulistawe i wydłużone komórki olejowe[7].
- Liście
- Skrętoległe, pojedyncze, ogonkowe, bez przylistków[3][7][8]. Blaszki całobrzegie, pierzasto użyłkowane[4][7], eliptyczne do odwrotnie jajowatych, osiągające od 7 do 27 cm długości[5].
- Kwiaty
- Okazałe, obupłciowe, promieniste, wyrastające pojedynczo na długich szypułkach w kątach liści[3][7]. Kielich składa się z trzech wolnych działek wyraźnie różnych od płatków korony. Płatków korony jest od 12 do 25, ułożone są one w kilku (3–5[7]) okółkach, niemal spiralnie. Ich wielkość maleje w kierunku wnętrza kwiatu, zewnętrzne są mięsiste i okazałe, a wewnętrzne stopniowo przechodzą w liczne (do 50), usytuowane spiralnie lub w 3–6 okółkach pręciki o spłaszczonych, listkowatych nitkach z trzema wiązkami przewodzącymi[3][4]. Pylniki pękające podłużnymi pęknięciami[8] rozwijają się na górnej (doosiowej) powierzchni nitek, wzdłuż wiązek przewodzących[5]. Najbardziej wewnętrzne pręciki (3–10) są zredukowane do prątniczków (pozbawione są woreczków pyłkowych[5]). Pyłek jest jednobruzdowy[5]. Słupkowie składa się z jednej, górnej i jednokomorowej zalążni, z nie w pełni zrośniętymi ścianami pojedynczego owocolistka (zrastają się one tylko u dołu[5]), wzdłuż których krawędzi biegnie znamię pokryte krótkimi, brodawkowatymi włoskami[5]. Zalążków jest 20–32 i są one usytuowane brzeżnie w dwóch rzędach, po jednym na każdym z brzegów owocolistka[4][7].
- Owoce
- Mniej lub bardziej mięsiste ze skórzastym egzokarpem. Zawierają 20–30 spłaszczonych[8], pomarańczowych i czerwonych nasion[3][4]. Zarodek w nasionach bardzo drobny, z trzema, rzadziej czterema liścieniami[7][8].
Systematyka edytuj
Rodzaj Degeneria pierwotnie włączany był do rodziny winterowatych Winteraceae i uznawany za blisko spokrewniony z tamtejszym Zygogynum. Później rodzaj został podniesiony do rangi rodziny wskazywanej jako jedna z najstarszych żyjących linii rozwojowych wśród okrytonasiennych[4]. W systemie Cronquista (1981) jako odrębna rodzina włączona została do magnoliowców Magnoliales[7]. W systemie Takhtajana (1987 i 1997) rodzina umieszczona została w tym rzędzie blisko magnoliowatych Magnoliaceae i himantandrowatych Himantandraceae[4] (w systemie z 2009 ta ostatnia rodzina została wyodrębniona do własnego rzędu Himantandrales[9]). Tak samo sytuowana była w systemie Thorne'a z 2003[4] i w kolejnych edycjach systemów APG (1998, 2003, 2009, 2016)[2].
- Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
Klad siostrzany himantandrowatych Himantandraceae w obrębie rzędu magnoliowców.
| magnoliowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
- Rodzaj: Degeneria I.W. Bailey & A.C. Sm. – degeneria
- Degeneria roseiflora John M.Mill.
- Degeneria vitiensis L.W.Bailey & A.C.Sm.
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Evolution; Amborellales : Amborellales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-01-26] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 104. ISBN 978-1842466346.
- ↑ a b c d e f g h i j Gurcharan Singh: Plant Systematics. Enfield: Science Publishers, 2004, s. 317-319. ISBN 1-57808-351-6.
- ↑ a b c d e f g Rośliny kwiatowe. 1, Warszawa: Muza, 1998, s. 29-30, ISBN 83-7079-778-4, OCLC 749836232.
- ↑ John M. Miller. A new species of Degeneria (Degeneriaceae) from the Fiji archipelago. „Journal of the Arnold Arboretum”. 69, 3, s. 275-280, 1988.
- ↑ a b c d e f g h Arthur Cronquist: An integrated system of classification of flowering plants. New York: Columbia University Press, 1981, s. 41-43. ISBN 0-231-03880-1.
- ↑ a b c d L. Watson and M.J. Dallwitz: Degeneriaceae Bailey & Smith. [w:] The Families of Angiosperms [on-line]. delta-intkey.com. [dostęp 2022-08-21].
- ↑ Armen Takhtajan: Flowering Plants. Springer, s. 35. ISBN 978-1-4020-9608-2.
- ↑ Degeneria. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-04-18].