Divini Redemptoris

Divini Redemptoris – encyklika papieża Piusa XI ogłoszona w Rzymie w dniu 19 marca 1937, szerzej znana pod tytułem De communismo atheo (pol. O bezbożnym komunizmie); w całości została ona poświęcona kwestii zagrożenia komunistycznego.

Divini Redemptoris

Autor	Pius XI
Tematyka	katolicka nauka społeczna
Typ utworu	encyklika papieska
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Watykan
Język	łacina
Data wydania	19 marca 1937
poprzednia Mit brennender Sorge następna Firmissimam constantiam

Przy pisaniu encykliki papież korzystał z materiałów administratora apostolskiego Moskwy bpa Pie Eugène Josepha Neveu.

Treść

Papież opisuje zarys ideologii komunistycznej, wskazując na przyczyny, dla których jest ona nie do pogodzenia z nauką Kościoła katolickiego, w szczególności na materializm dialektyczny i teorię walki klas. Komunizm zostaje nazwany „bezbożnym” i „barbarzyńskim”, a także określony jako „przerażające niebezpieczeństwo”. Jako przyczynę szerzenia się tej ideologii Papież postrzega niedostatek wcielenia w życie nauki społecznej Kościoła Katolickiego, co doprowadziło do nadmiernych nierówności ekonomicznych. Analogicznie – środkiem zaradczym jest w ocenie Piusa XI propagowanie tej nauki i wcielanie w życie ideału państwa i społeczeństwa chrześcijańskiego.

W pierwszej części encykliki Papież Pius XI przedstawił stosunek Kościoła katolickiego wobec ideologii komunistycznej. Pius XI wskazał, że Kościół katolicki nigdy nie milczał względem doktryny komunistycznej i potępiał jej implementowanie w społeczeństwach państw takich jak Rosja, Meksyk czy Hiszpania. Kolejno w drugiej części encykliki Papież poddaje analizie doktrynę komunistyczną – wymienia jej pochodzenie (materializm dialektyczny Karola Marksa), wskazuje na odrzucenie hierarchiczności w imię „absolutnej równości”, a także przestrzega przed poglądami komunizmu na instytucję małżeństwa i rodziny (według ideologii komunistycznej wychowanie dzieci przynależy społeczeństwu).

Następnie Pius XI przechodzi do omówienia propagandy komunistycznej, której zarzuca obłudę w głoszeniu haseł poprawy położenia materialnego klasy robotniczej (gnoza polityczna) oraz wykorzystywania różnic społecznych wynikających z rasy czy różnych ustrojów politycznych państw. Dalej zostaje podniesiona sprawa stanu robotników w gospodarce kapitalistycznej przed rewolucją komunistyczną. Zdaniem Piusa XI liberalizm przyniósł szkodę klasie robotniczej w sprawach nie tylko materialnych ale przede wszystkim w kwestiach religijno-moralnych, gdyż klasa robotnicza ze względu na pracę świadczoną kapitałowi, zaniedbała obowiązki związane z duchowością. Przy tym Papież wskazuje na laicyzację społeczeństwa poprzez odejście od wartości konserwatywnych na rzecz liberalizmu oraz na brak udziału prasy w komentowaniu zjawiska komunizmu po roku 1917 („zmowa milczenia”). Papież przeanalizował również w encyklice sytuację polityczną w Rosji, Meksyku i Hiszpanii, wnioskując, że „owocami komunizmu” są prześladowania za wyznawaną religię, masowe zbrodnie oraz niszczenie kultury materialnej, która niezgodna jest w swojej istocie z założeniami ideologii komunistycznej (np. niszczenie kościołów i klasztorów w Hiszpanii w czasie wojny domowej w tym państwie).

Trzecia część encykliki zwraca uwagę na Boga jako istotę najwyższą oraz umiejscawia człowieka jako jednostkę oraz jako cząstkę w społeczeństwie. Pius XI podkreśla wyższość społecznej nauki Kościoła nad innymi doktrynami społeczno-politycznymi ukazując jej dorobek oraz przypomina postać Leona XIII odnośnie jego zasług w tworzeniu stowarzyszeń chrześcijańskich robotników (encyklika Rerum novarum) jak również przypomina swoją – Quadragesimo anno.

Czwarta część encykliki poświęcona została działaniom jakie społeczeństwo miałoby podjąć, by przeciwstawić się ideologii komunistycznej. Papież Pius XI wymienia kolejno „środki zaradcze”, które służyć mają odnowieniu życia chrześcijańskiego w społeczeństwach:

• odnowa życia prywatnego i publicznego zgodnie z Ewangelią;
• nakierowanie własnego życia na dobra duchowe względem dóbr ziemskich;
• skupienie się na przykazaniu miłości i jego realizowanie w życiu codziennym;
• odpowiedzialność związana ze sprawiedliwością społeczną;
• upowszechnienie społecznej nauki Kościoła (po przez media);
• ochrona społeczeństwa przed propagandą komunistyczną oraz modlitwa i pokuta.

Ostatnia, piąta część encykliki Divini Redemptoris przedstawiła narzędzia służące realizacji działań wymienionych w części czwartej, którymi są:

• praca duszpasterska kapłanów w środowiskach robotniczych;
• działalność Akcji Katolickiej i jej organizacji pomocniczych;
• docieranie do organizacji zawodowych (robotników, rolników, studentów, lekarzy czy inżynierów);
• organizowanie administracji państwowej w taki sposób, by ta spełniała swoje funkcje pomocnicze względem obywateli.

Na zakończenie encykliki Divini Redemptoris Pius XI odnosi się do postaci św. Józefa jako człowieka należącego do „stanu robotniczego”.

Spis treści

• Czcigodni Bracia, pozdrowienie i Błogosławieństwo Apostolskie!
• CZĘŚĆ I – Stanowisko Kościoła wobec komunizmu
  • Dawniejsze orzeczenia
  • Orzeczenia obecnego pontyfikatu
  • Nieodzowna potrzeba nowego uroczystego dokumentu
• CZĘŚĆ II – Doktryna i owoce komunizmu
  • Doktryna
    • Fałszywy ideał
    • Materializm ewolucyjny Marksa
    • Przeznaczenie człowieka i rodziny
    • Czym jest społeczeństwo?
  • Propaganda
    • Złudne obietnice
    • Liberalizm drogą do komunizmu
    • Podstępna i rozległa propaganda
    • Spisek milczenia w prasie
  • Smutne następstwa
    • Rosja i Meksyk
    • Okrucieństwa komunizmu w Hiszpanii
    • Naturalne owoce systemu
    • Walka przeciw wszystkiemu co Boże
    • Kochający Ojciec pamięta o uciśnionych narodach Rosji
• CZEŚĆ III – Świetlana nauka Kościoła
  • Rzeczywistość najwyższa: Bóg
  • Człowiek i rodzina w świetle rozumu i wiary
  • O społeczeństwie: wzajemne prawa i obowiązki człowieka i społeczeństwa
  • Porządek gospodarczo-społeczny
  • Hierarchia społeczne i prerogatywy państwa
  • Wyższość społecznej nauki Kościoła
  • Czy Kościół rzeczywiście nie stosował swej nauki w praktyce?
• CZĘŚĆ IV – Środki zaradcze
  • Odnowienie życia chrześcijańskiego
    • Podstawowe lekarstwo: Szczera odnowa życia prywatnego i publicznego w świetle Ewangelii
    • Oderwanie się od dóbr doczesnych
    • Miłość chrześcijańska
    • Obowiązki sprawiedliwości
    • Sprawiedliwość społeczna
    • Zaznajomienie się ze społeczną nauką Kościoła i jej upowszechnienie
    • Zabezpieczenie się przed podstępami Komunizmu
    • Modlitwa i pokuta
• CZĘŚĆ V – Narzędzia i siły pomocnicze w społecznej pracy Kościoła
  • Akcja Katolicka
  • Organizacje pomocnicze
  • Organizacje zawodowe
  • Odezwa do katolickich robotników
  • Konieczność zgody między katolikami
  • Odezwa do wszystkich, którzy wierzą w Boga
  • Obowiązki państwa chrześcijańskiego
  • Troska o dobro wspólne
  • Mądra i przewidująca administracja
  • Wolność dla Kościoła
  • Ojcowskie wezwanie do błądzących
• ZAKOŃCZENIE
  • Święty Józef wzorem i opiekunem

W tych sześciu częściach zawiera się 82 podpunkty zakończone podpisem papieża Piusa XI.

Linki zewnętrzne

• Tekst oryginalny na oficjalnej stronie Watykanu (łac.)
• Encyklika Papieża Piusa XI, Divini Redemptoris w serwisie www.opoka.org.pl, przekład Wiadomości Archidiecezji Warszawskiej (1937)
• Nowy (2018) przekład encykliki w piśmie Christianitas
• Polskie wydanie encyklki w bibliotece Polona