Dobór hodowlany, dobór sztuczny, selekcja sztuczna – szczególny przypadek doboru naturalnego, gdzie dostosowanie jest warunkowane subiektywną oceną i działaniami hodowcy. Dobór hodowlany został zauważony przez Karola Darwina, choć nieświadomie był stosowany przez tysiąclecia w kulturach ludzkich.

Odmiany marchwi o różnym kolorze korzenia spichrzowego uzyskane w wyniku doboru hodowlanego

Dobór sztuczny zwykle produkuje osobniki o cechach nieprzydatnych w warunkach naturalnych.

Dobór hodowlany jest odpowiedzialny za ewolucję wielu udomowionych gatunków roślin i zwierząt. Badania polimorfizmu pojedynczego nukleotydu u kukurydzy (Zea mays) wykazały, że od 2% do 4% genów uległo zmianom w wyniku udomowienia. Badania obejmowały 774 geny, a ekstrapolacja wyników badań na cały genom pozwala przypuszczać, że około 1200 genów kukurydzy uległo zmianie w wyniku doboru sztucznego[1]. Cechy które zdecydowały o sukcesie gatunków hodowanych przez człowieka to na przykład rączość u koni, obfita wełna u owcy, wyjątkowa barwa i puszystość futer niebieskich lisów. Niektóre gatunki, w tym zboża, wykorzystywane są przez człowieka od początku istnienia cywilizacji. Takie gatunki mogą nie mieć swojego odpowiednika wśród gatunków żyjących dziko, a ich dalsze istnienie uzależnione jest od działalności gatunku Homo sapiens. Trudno w takich przypadkach wyznaczyć granice między eksploatacją a mutualizmem, szczególnie że zapotrzebowanie pokarmowe człowieka jest realizowane przez niewielką liczbę gatunków udomowionych[2].

Zjawisko doboru sztucznego zostało dostrzeżone i opisane przez Charlesa Darwina. Naukowiec przywoływał je jako analogię doboru naturalnego, wskazując na ewolucję udomowionych gatunków i odmian[3]. Powoływanie się na dobór sztuczny jako analogię, pozwalającą badać procesy doboru naturalnego populacji dzikich, było szeroko wykorzystywane przez Darwina do zaprezentowanej przez niego teorii ewolucji. Naukowiec po powrocie z podróży statkiem Beagle osiadł na wsi, wiele swoich obserwacji i doświadczeń prowadząc na organizmach udomowionych. Wyniki z tych doświadczeń uznał za wiarygodne dowody zaprezentowanej światu naukowemu teorii doboru naturalnego[4]. Współtwórca teorii Alfred Russel Wallace odnosił się sceptycznie do przekonania Darwina o możliwości badania procesów ewolucji w naturze na przykładzie roślin i zwierząt udomowionych[3].

Przypisy edytuj

  1. S. I. Wright. The Effects of Artificial Selection on the Maize Genome. „Science”. 308 (5726), s. 1310–1314, 2005. DOI: 10.1126/science.1107891. ISSN 0036-8075. (ang.). 
  2. Weiner January: Życie i ewolucja biosfery. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 394. ISBN 83-01-14174-3.
  3. a b L. T. Evans. Darwin's use of the analogy between artificial and natural selection. „Journal of the History of Biology”. 17 (1), s. 113–140, 1984. DOI: 10.1007/BF00397504. ISSN 0022-5010. (ang.). 
  4. Mary M. Bartley. Darwin and domestication: Studies on inheritance. „Journal of the History of Biology”. 25 (2), s. 307–333, 1992. DOI: 10.1007/BF00162844. ISSN 0022-5010. (ang.).