Dorota Kędzierzawska
Dorota Kędzierzawska (ur. 1 czerwca 1957 w Łodzi) – polska reżyserka, scenarzystka i montażystka, dama Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski.
 Dorota Kędzierzawska (2012) | |
| Data i miejsce urodzenia |
1 czerwca 1957 |
|---|---|
| Zawód | |
| Lata aktywności |
od 1988 |
| Odznaczenia | |
 
| |
Znana z filmów podejmujących tematy wykluczenia społecznego, takich jak Wrony (1994), Nic (1998), Jestem (2005) oraz Pora umierać (2007) oraz Jutro będzie lepiej (2011). Jej filmy były wielokrotnie nagradzane nie tylko w Polsce, ale i na czołowych międzynarodowych festiwalach filmowych: w Cannes (Wrony), w Berlinie (Jestem, Jutro będzie lepiej), w San Francisco (Pora umierać). Kędzierzawska jest też laureatką dwóch nagród FIPRESCI: za film telewizyjny Koniec świata (w 1989) oraz za poświęcony tematyce aborcyjnej film fabularny Nic (w 1999).
Życiorys edytuj
Młodość i wykształcenie edytuj
Jest córką reżyserki Jadwigi Kędzierzawskiej. W latach 1976–1978 studiowała kulturoznawstwo na Uniwersytecie Łódzkim. Studiowała także na Wydziale Reżyserii WGIK w Moskwie, a w 1981 roku ukończyła studia na Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi na Wydziale Reżyserii[1]. Opowiadała o niechęci, z jaką spotykała się jako kobieta w obu szkołach filmowych:
Na pierwszym roku byłam nieustającym obiektem żartów. Podczas kiedy Chucyjew dobrotliwie się śmiał, że kiedy mówię dzień dobry, dygam nóżką i się kłaniam, dziekan Kluba całkiem poważnie krzyczał, że prawdziwy reżyser nie czerwieni się, mówi głośno i wyraźnie i nie zawiązuje butów, kiedy odpowiada na pytanie[2].
Kariera filmowa edytuj
Jej pierwszym pełnometrażowym filmem były Diabły, diabły (1991). Opowieść o konflikcie między podgórską polską wsią a przybyłym do niej taborem Romów w latach 60. XX wieku zwracała uwagę ograniczoną do minimum liczbą dialogów oraz sympatią wobec prześladowanej mniejszości[3]. Najsłynniejszym dziełem Kędzierzawskiej okazały się jednak Wrony (1994). Bohaterka Wron, uboga dziewczynka upokorzona przez nauczycielkę wychowania fizycznego, próbuje odreagować brak akceptacji, porywając trzyletnie dziecko[4]. Wrony odniosły olbrzymi sukces festiwalowy, zdobywając między innymi Nagrodę Specjalną Jury, Nagrodę Publiczności oraz Nagrodę Dziennikarzy na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych i nagrodę Coup de Coeur au Festival na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes[4].
.jpg)
Spore kontrowersje wywołał z kolei film Nic (1998), poświęcony autentycznej sprawie kobiety wykorzystywanej przez męża, która wychowywała troje dzieci i w akcie desperacji zdecydowała się zabić swoje czwarte dziecko. Nic wpisało się w debatę feministyczną poświęconą aborcji, która de facto została zakazana w Polsce w 1993 roku[5]. Kędzierzawska zajęła jednak wobec tej debaty postawę asekuracyjną[6], twierdząc, że „nie ma niczego wspólnego z feminizmem”[5]. Nic również zostało wielokrotnie uhonorowane w Gdyni, a autorka otrzymała też między innymi Paszport „Polityki” oraz Nagrodę FIPRESCI na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Soczi[7].
Jestem (2005) Kędzierzawska natomiast poświęciła innej autentycznej sprawie chłopca, który ucieka z domu dziecka i zaprzyjaźnia się z dziewczynką z dobrego domu[8]. Jestem był odczytywany jako wariant Wron – tym razem z punktu widzenia chłopca[4]. Za Jestem Kędzierzawska otrzymała między innymi Nagrodę Specjalną Jury w sekcji Kinderfest Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Berlinie[8]. Spory sukces odniósł również film Pora umierać (2007) z udziałem Danuty Szaflarskiej, która odegrała rolę sędziwej pani żyjącej wraz z suczką w opustoszałej warszawskiej willi. Pora umierać była ceniona za grę Szaflarskiej[9][10] oraz subtelne ujęcie umierania, stosunku do śmierci, współistnienia z organizmami nieludzkimi[11].
W 2010 roku Kędzierzawska ukończyła Jutro będzie lepiej, opowieść o trójce bezdomnych rosyjskich chłopców, którzy usiłują przedostać się do Polski. Inspiracją dla reżyserki była zasłyszana w radiu audycja o słuszności decyzji w sprawie deportacji dzieci[1]. Janusz Wróblewski z „Polityki” charakteryzował Jutro będzie lepiej jako „brutalną opowieść o smutku życia, w którym wszystko, co okrutne, zostaje przefiltrowane przez łagodne spojrzenie reżyserki, pragnącej wbrew logice ocalić swoich bohaterów”[12].
W dokumencie Inny świat (2012), poświęconym w całości Szaflarskiej, Kędzierzawska zapisała wspomnienia pełnej erudycji aktorki z całego swojego życia. Inny świat został dobrze przyjęty przez krytyków; Paweł T. Felis z „Gazety Wyborczej” pisał: „Niebywałe, jak wiele detali z tamtego czasu Danuta Szaflarska pamięta, jak wiele anegdot zapisanych ma w swojej pamięci”[13].
Następnie Kędzierzawska wszczęła przygotowania do filmu Żużel (2020), z udziałem zarówno zawodowych aktorów, jak i autentycznych żużlowców. Film został jednak bardzo negatywnie przyjęty zarówno przez publiczność, jak i przez krytyków. Gabriel Krawczyk z portalu Filmweb pisał: „O zasadach rządzących zawodami dowiadujemy się niewiele; o stawce oglądanych właśnie wyścigów nie wiemy nic. Żużel zamienia się w wypełniającą fabularne przerwy watę”[14].
Styl filmowy edytuj
W centrum zainteresowań Doroty Kędzierzawskiej znajdują się problemy społeczne: wykluczenie (mniejszość romska w Diabłach), samotność niechcianych lub zaniedbanych dzieci (Wrony, Jestem), aborcja (Nic), starość (Pora umierać) i przymusowa emigracja (Jutro będzie lepiej)[15]. Iwona Grodź i Robert Stefanowski twierdzą, że głównym tematem filmów Kędzierzawskiej jest dzieciństwo albo po prostu dziecko:
Dorośli są równoprawnymi lub pierwszoplanowymi bohaterami zasadniczo tylko w nielicznych filmach tej reżyserki. Są to albo ludzie dojrzali, którzy występują w roli rodziców lub opiekunów, np. Wrony, Nic, Jestem itp., albo chodzi o starzejącą się kobietę, która decyduje przepisać swój dom sierotom, np. Pora umierać[16].
To jednak dzieci i młodzież w filmach Kędzierzawskiej okazują się dojrzalsi emocjonalnie aniżeli dorośli, którzy albo zaniedbują swoje obowiązki rodzicielskie (Jestem), albo wręcz nieprzemyślanymi decyzjami pozostawiają swoich podopiecznych na pastwę losu (Nic)[17]. Ponadto reżyserka, tworząc swoje filmy, unika emocjonalnego przywiązania do swojej płci: „Pracując nad filmem, nigdy nie myślę o tym, że jestem kobietą”[18]. Ewa Mazierska podejrzewała, że niechęć Kędzierzawskiej do przyznawania sobie kategorii „feministki” wynikała ze złych skojarzeń, jakie w Polsce powszechnie budzi myśl feministyczna[19]. Zdaniem Eweliny Wejbert-Wąsiewicz kino Kędzierzawskiej jest „konglomeratem realizmu i poetyki baśni”, a sama reżyserka – jedną z najważniejszych osobowości polskiego kina kobiecego[20].
Filmografia edytuj
| Rok | Tytuł | Reżyserka | Scenarzystka | Producentka | Montażystka | Uwagi |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1982 | Agnieszka | 
|
|
etiuda szkolna | ||
| 1982 | Jajko |
|
|
etiuda szkolna | ||
| 1985 | Gucia |
|
|
etiuda szkolna | ||
| 1988 | Koniec świata |
|
|
film telewizyjny | ||
| 1991 | Diabły, diabły |
|
|
film fabularny | ||
| 1994 | Wrony |
|
|
|
film fabularny | |
| 1998 | Nic |
|
|
|
|
film fabularny |
| 2005 | Jestem |
|
|
|
film fabularny | |
| 2007 | Pora umierać |
|
|
|
film fabularny | |
| 2010 | Jutro będzie lepiej |
|
|
|
film fabularny | |
| 2012 | Inny świat |
|
|
|
film dokumentalny | |
| 2020 | Żużel |
|
|
|
film fabularny; odpowiedzialna także za kostiumy i casting |
Nagrody edytuj
| Rok | Film | Festiwal | Wyróżnienie |
|---|---|---|---|
| 1982 | Agnieszka | Festiwal Etiud Studenckich w Łodzi | nagroda TPŁ |
| 1983 | Jajko | I nagroda | |
| 1984 | Konfrontacje Etiud PWSFTviT i WRiTv UŚ | wyróżnienie w kategorii filmów fabularnych | |
| 1986 | Towarzystwo Filmu Socjologicznego i Etnograficznego | II Nagroda | |
| Początek | II Nagroda | ||
| 1989 | Koniec świata | Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Mannheim | Złoty Dukat |
| wyróżnienie Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych | |||
| nagroda FIPRESCI | |||
| 1991 | Diabły, diabły | Międzynarodowy Festiwal Filmowy dla Dzieci i Młodzieży w Bellinzonie | Grand Prix Miasta Bellizona |
| Międzynarodowy Festiwal Filmowy dla Młodzieży w Cannes | wyróżnienie Jury Młodzieżowego | ||
| Festiwal Polskich Filmów Fabularnych | Nagroda Jury | ||
| 1994 | Wrony | Nagroda Specjalna Jury | |
| Nagroda Publiczności | |||
| Nagroda Dziennikarzy | |||
| Don Kichot, Nagroda Polskiej Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych | |||
| Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Cannes | Coup de Coeur | ||
| Międzynarodowy Festiwal Filmów Komediowych w Vevey | Charlie Chaplin | ||
| 1995 | Lubuskie Lato Filmowe | Dyplom Stowarzyszenia Filmowców Polskich | |
| 1996 | Międzynarodowy Festiwal Filmów Młodego Widza „Ale Kino!” | Złote Koziołki | |
| Poznańskie Koziołki za reżyserię | |||
| Poznańskie Koziołki dla najlepszego filmu aktorskiego | |||
| Nagroda CIFEJ | |||
| 1998 | Nic | Festiwal Polskich Filmów Fabularnych | Nagroda Specjalna Jury |
| Nagroda Dziennikarzy | |||
| 1999 | Festiwal Filmowy w Denver | Nagroda im. Krzysztofa Kieślowskiego | |
| Lubuskie Lato Filmowe | Brązowe Grono | ||
| Polskie Nagrody Filmowe | Orzeł za najlepszą reżyserię | ||
| Tygodnik „Polityka” | Paszport „Polityki” | ||
| Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Soczi | nagroda specjalna jury | ||
| nagroda FIPRESCI | |||
| Tarnowska Nagroda Filmowa | Grand Prix | ||
| 2005 | Jestem | Festiwal Polskich Filmów Fabularnych | Nagroda Publiczności |
| Klubu Krytyki Filmowej Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich | Syrenka Warszawska | ||
| 2006 | Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie | Nagroda Specjalna Jury w sekcji „Kinderfilmfest” | |
| 2007 | Festiwal Filmowy „Free Zone” w Belgradzie | Nagroda Publiczności | |
| Pora umierać | Festiwal Filmów Optymistycznych „Multimedia Happy End” | Grand Prix „Złota Ryba” | |
| Festiwal Polskich Filmów Fabularnych | Złoty Klakier | ||
| Nagroda Prezesa Zarządu Telewizji Polskiej | |||
| Nagroda Dziennikarzy | |||
| 2008 | Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Leeds | Nagroda Publiczności | |
| The New York Polish Film Festival | Nagroda Specjalna | ||
| Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San Francisco | Nagroda Chrisa Holtera | ||
| Festiwal Reżyserii Filmowej w Świdnicy | Nagroda im. Wojciecha Jerzego Hasa | ||
| Tarnowska Nagroda Filmowa | Grand Prix | ||
| Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Trieście | Wyróżnienie Specjalne | ||
| Nagroda Publiczności | |||
| Jestem | Międzynarodowy Festiwal Dziecięcych Filmów i Programów Telewizyjnych w Tajwanie | Nagroda dla Najlepszego Pełnometrażowego Filmu Fabularnego | |
| 2009 | Pora umierać | International Female Film Festival w Malmö | Nagroda Główna |
| Nagroda Publiczności | |||
| 2011 | Jutro będzie lepiej | Międzynarodowy Festiwal Filmów dla Dzieci i Młodzieży „Olimpia” | Nagroda Jury Dziecięcego dla najlepszego filmu fabularnego |
| Nagroda dla najlepszego filmu fabularnego | |||
| Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie | Nagroda Peace Film | ||
| Nagroda dla najlepszego filmu w sekcji „Grand Prix Deutsches Kinderhilfswerk” | |||
| Międzynarodowy Festiwal Filmów Młodego Widza „Ale Kino!” | Wyróżnienie Jury | ||
| Specjalne Wyróżnienie Jury | |||
| Festiwal Reżyserii Filmowej w Świdnicy | Nagroda Specjalna | ||
| 2012 | Festiwal Filmów Polskich „Wisła” w Moskwie | Nagroda Publiczności | |
| 2014 | Inny świat | Polskie Nagrody Filmowe | Orzeł za najlepszy film dokumentalny |
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2014)[22].
- Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2014)[23].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Ewa Nawój, Dorota Kędzierzawska | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl, październik 2003 [dostęp 2022-05-05] (pol.).
- ↑ Talarczyk-Gubała 2011 ↓, s. 79.
- ↑ Mazierska 2001 ↓, s. 497–501.
- ↑ a b c Ewa Nawój, Wrony [online], Culture.pl, lipiec 2011 [dostęp 2022-05-05] (pol.).
- ↑ a b Mazierska 2001 ↓, s. 497, 505–506.
- ↑ Podsiadło 2018 ↓, s. 102.
- ↑ Nic w bazie filmpolski.pl
- ↑ a b Jestem w bazie filmpolski.pl
- ↑ Hollender 2007 ↓.
- ↑ Pietrasik 2007 ↓.
- ↑ Radkiewicz 2020 ↓, s. 65.
- ↑ Wróblewski 2011 ↓.
- ↑ Felis 2013 ↓.
- ↑ Krawczyk 2020 ↓.
- ↑ Grodź i Stefanowski 2018 ↓, s. 25–26.
- ↑ Grodź i Stefanowski 2018 ↓, s. 28.
- ↑ Grodź i Stefanowski 2018 ↓, s. 31.
- ↑ Grodź i Stefanowski 2018 ↓, s. 32.
- ↑ Mazierska 2001 ↓, s. 497.
- ↑ Wejbert-Wąsiewicz 2015 ↓, s. 50.
- ↑ a b Dorota Kędzierzawska w bazie filmpolski.pl
- ↑ Prezydent: To dobre lata dla polskiej kultury. prezydent.pl, 2014-05-26. [dostęp 2014-05-26].
- ↑ Największe gwiazdy polskiego kina na przyznaniu medali „Zasłużony Kulturze”. afterparty.pl. [dostęp 2014-04-11]. (pol.).
Bibliografia edytuj
- Paweł T. Felis, Inny świat, „Gazeta Wyborcza”, 11 maja 2013 [dostęp 2022-05-05] (pol.).
- Iwona Grodź, Robert Stefanowski, Sztuka jako narzędzie socjoterapii. Na przykładzie wybranych filmów Doroty Kędzierzawskiej, „Journal socioterapie”, 4 (1), 2018, s. 24–36.
- Barbara Hollender, Czarno-biały film o godności [online], Rzeczpospolita, 18 października 2007 [dostęp 2021-08-15].
- Gabriel Krawczyk, Życie to nie bajka – Recenzja filmu Żużel (2020) [online], Filmweb, 2020 [dostęp 2022-05-05] (pol.).
- Ewa Mazierska, Devils, Crows, Women: The Cinema of Dorota Kędzierzawska, „Canadian Slavonic Papers”, 43 (4), 2001, s. 495–509, DOI: 10.1080/00085006.2001.11092291 [dostęp 2022-05-05].
- Zdzisław Pietrasik, Recenzja filmu: „Pora umierać”, reż. Dorota Kędzierzawska [online], Polityka, 20 października 2007 [dostęp 2021-08-14].
- Magdalena Podsiadło, Filmy reżyserek generacji lat 60. i 70. Wobec kina Krzysztofa Kieślowskiego, „Kwartalnik Filmowy” (103), 2018, s. 91–104 [dostęp 2022-05-05].
- Małgorzata Radkiewicz, Dom jako „materia w procesie” w projektach artystycznych i filmowych, „Kwartalnik Filmowy” (110), 2020, s. 62–78, ISSN 0452-9502 [dostęp 2021-08-14].
- Monika Talarczyk-Gubała, Reżyserki na indeksie. Historia kina kobiet w Europie Środkowej w Wschodniej, „Porównania”, nr 8, 2011, s. 73–83 [dostęp 2022-05-05].
- Ewelina Wejbert-Wąsiewicz, Transformacje w sztuce polskiej po 1989: Filmy kobiet. Zmiany, zwroty i „szklany sufit” w kinematografii polskiej przed i po 1989 roku, „Sztuka i Dokumentacja” (13), 2015, s. 47–59 [dostęp 2022-05-05].
- Janusz Wróblewski, Recenzja filmu: „Jutro będzie lepiej”, reż. Dorota Kędzierzawska [online], Polityka, 18 listopada 2011 [dostęp 2022-05-05] (pol.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Dorota Kędzierzawska w bazie Filmweb
- Dorota Kędzierzawska w bazie filmpolski.pl
- Dorota Kędzierzawska w bazie Akademii Polskiego Filmu