Dubno (miasto)

miasto na Ukrainie w obwodzie rówieńskim

Dubno[2] (ukr. Дубно) – miasto na Ukrainie, w obwodzie rówieńskim, siedziba rejonu dubieńskiego; do 1945[3] w Polsce, w województwie wołyńskim, siedziba powiatu dubieńskiego.

Dubno
Дубно
Ilustracja
Kamieniczki w centrum Dubna
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 rówieński

Powierzchnia

27,04 km²

Populacja (2017)
• liczba ludności
• gęstość


38 008[1]
1409 os./km²

Nr kierunkowy

+380 3656

Kod pocztowy

35608

Tablice rejestracyjne

BK

Położenie na mapie obwodu rówieńskiego
Mapa konturowa obwodu rówieńskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Dubno”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Dubno”
Ziemia50°24′26″N 25°45′44″E/50,407222 25,762222
Strona internetowa

Dubno leży nad Ikwą. Około 38 tys. mieszkańców[4].

Położenie edytuj

 
Rzeka Ikwa w Dubnie

Miasto położone jest na Wyżynie Wołyńskiej, nad Ikwą (dorzecze Prypeci). Historycznie leży na Wołyniu. Otaczającymi dużymi miastami (min. 100 tys. mieszkańców) są:

Łuck
55 km
Pińsk
240 km
Równe
50 km
  Żytomierz
230 km
Lwów
160 km
Tarnopol
105 km
Chmielnicki
170 km

Historia edytuj

Osobny artykuł: Kontrakty dubieńskie.
 
Zamek w XIX w.

Pierwsza wzmianka o Dubnie pochodzi z XI wieku. Właścicielami miejscowości byli Rurykowicze, następnie książęta haliccy. Od 1619 roku dzieliło losy Ordynacji Ostrogskiej. W latach 1489–1506 Konstanty Ostrogski zbudował zamek obronny, przebudowany w nowoczesną twierdzę w pierwszej połowie XVII wieku. W mieście tym stacjonował 13 Regiment Pieszy Ordynacji Ostrogskiej. Prywatne miasto szlacheckie, położone w województwie wołyńskim, w 1739 roku należało wraz z folwarkiem do klucza Dubno Lubomirskich[5]. W latach 1774–1798 odbywały się w mieście kontrakty, przeniesione tu po I rozbiorze ze Lwowa[6]. Pod koniec XVIII wieku Dubno miało więcej mieszkańców niż stołeczny Łuck[7].

 
Przedwojenny herb

W II Rzeczypospolitej siedziba powiatu w województwie wołyńskim. W 1937 w Dubnie mieszkało 15,5 tys. mieszkańców, w tym 45% Żydów, 29% Ukraińców i 26% Polaków[8]. W II Rzeczypospolitej, od 1931 w mieście mieściło się Papieskie Seminarium Wschodnie[9]. Dubno było też kresowym garnizonem Wojska Polskiego. Stacjonował tu 43 Pułk Strzelców Legionu Bajończyków i 2 Dywizjon Artylerii Konnej.

12 września 1939 r. dowództwo polskie sformowało w mieście improwizowaną Grupę "Dubno", która po agresji ZSRR na Polskę wyruszyła na południe, aby przebić się do Lwowa lub na Węgry[10]. Dubno zostało zajęte przez Armię Czerwoną. 1 października 1939 r. powstał tu jeniecki obóz pracy przymusowej, który istniał do lutego 1941 r. Na początku przebywało w nim ok. 2000 jeńców – szeregowców przywiezionych z Szepietówki. Wśród nich ukrywali się też oficerowie Wojska Polskiego. Miejscem zakwaterowania były zupełnie do tego nieprzygotowane chlewiarnie. W budynkach panował brud, brakowało wody, jeńcy nie kąpali się przez trzy miesiące. W początkowym okresie w obozie panował głód, nie było łóżek, całego zaplecza kuchennego ani pralni. Obóz ogrodzono drutem kolczastym. Miejscowy proboszcz nawoływał do niesienia pomocy materialnej jeńcom. Część wziętych do niewoli pracowała przy ładowaniu radzieckich „zdobyczy wojennych” do wagonów kolejowych. Do ZSRR wywożono sprzęt wojskowy, zapasy żywności, maszyny z fabryk, meble itp. Reszta jeńców pracowała przy budowie drogi. Kto wykonał normę, otrzymywał III kocioł (1 kg chleba, dwudaniowy obiad z mięsem i kolację), a ponadto korzystał z łaźni, otrzymywał koc i robocze ubranie. Ci, którzy nie wykonali normy, dostawali 400 g chleba i trochę rozwodnionej zupy. Wieczorami w obozie odbywały się pogadanki polityczne, podczas których mówiono o osiągnięciach ZSRR. Władze obozowe surowo tępiły przejawy życia religijnego. Po obozie krążyły pogłoski, że w Rumunii istnieje liczna armia polska, czekająca tylko na rozkaz wkroczenia do kraju. Po upadku Francji wielu jeńców Polaków załamało się. Obóz zlikwidowano w lutym 1941 r., jeńców rozlokowano po innych miejscowościach[11]. Tuż po ataku III Rzeszy na ZSRR w czerwcu 1941 NKWD dokonało masakry więźniów przetrzymywanych w miejscowym zamku. Odkrycie ciał zamordowanych wywołało pogrom Żydów obwinianych o wspieranie komunizmu[12].

Od 25 czerwca 1941 r. do 1944 r. pod okupacją niemiecką. W tym czasie Niemcy przeprowadzili eksterminację żydowskiej ludności miasta. 2 kwietnia 1942 r. Żydów uwięziono w getcie liczącym, według Żydowskiego Instytutu Historycznego, 12 tysięcy mieszkańców[13]. Getto likwidowano etapami; największe egzekucje miały miejsce 27 maja 1942 (3,8 tys. ofiar), 5 października 1942 (3 tys. ofiar) i 24 października 1942 (ok. 1 tys. ofiar). Zbrodni dokonywało Sicherheitsdienst z Równego przy udziale niemieckiej żandarmerii i ukraińskiej policji[14].

W 1943 roku do Dubna ewakuowali się polscy uchodźcy z rzezi wołyńskiej. Część z nich z braku utrzymania oraz pod wpływem zarządzeń niemieckich zgłosiła się na roboty przymusowe w III Rzeszy. Od kwietnia 1943 miasta bronił przed UPA 50–100 osobowy posterunek polskiej policji oraz tolerowana przez Niemców samoobrona. 28 lutego 1944 Niemcy ewakuowali polskich mieszkańców Dubna do Brodów, a stamtąd wywieźli do Rzeszy na roboty[8].

Zabytki edytuj

 
Bastion zamku
  • Zamek w Dubnie z bramą z XVI wieku, bastionami z XVII wieku i pałacem Lubomirskich
  • Kościół Bernardynów z 1614 pw. Niepokalanego Poczęcia NMP z fragmentami fresków Walentego Żebrowskiego z XVIII wieku (obecnie cerkiew prawosławna)
  • Klasztor Bernardynów z 1614-29 roku o charakterze obronnym. Zbudowany na planie litery E. W XIX wieku przebudowany, w związku z czym stracił barokowe cechy stylowe. Skasowany przez władze carskie w 1852 i zamieniony w prawosławny monaster św. Mikołaja[15]. Po I wojnie światowej zwrócony katolikom[16], w latach 1928–1939 katolickie seminarium duchowne. Obecnie (XXI w.) ponownie prawosławny żeński klasztor św. Mikołaja w jurysdykcji eparchii rówieńskiej[15] Kościoła Prawosławnego Ukrainy.
  • Brama Łucka – powstała w końcu XV wieku i jest jedyną pozostałością fortyfikacji miejskich. Posiada kształt niewielkiego barbakanu ze ścianami grubości 2 metrów. Na początku XVII w. otrzymała trzecią kondygnację. W 1785 roku zamurowano w niej przejazd i strzelnice.
  • Klasztor karmelitanek trzewiczkowych – zbudowany w stylu barokowym w 1686 roku na planie litery L. W 1890 roku zlikwidowany przez Rosjan. W jego zabudowaniach od 2004 mieści się prawosławny żeński monaster św. Barbary należący do Patriarchatu Kijowskiego[17]
  • Kościół św. Józefa w stylu barokowym
  • kościół parafialny św. Jana Nepomucena z 1817 roku. Po 1959 roku hala sportowa. W 1993 roku zwrócony katolikom.
  • Synagoga z 1784 roku.
  • cerkiew św. Jerzego z 1709 na przedmieściu Surmicze
  • Cerkiew Przemienienia Pańskiego z 1839 roku
  • Sobór św. Eliasza z 1907 roku w stylu bizantyńsko-rosyjskim
  • Cmentarz katolicki
Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Sport edytuj

Przed rokiem 1939 w mieście funkcjonował polski klub piłkarski WKS Dubno.

Ludzie urodzeni w Dubnie edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Dubnie.

Zbigniew Okoń (1926-2016) - poeta, pisarz, dokumentalista, autor publikacji o ludobójstwie Polaków na Wołyniu[18].

Ludzie związani z Dubnem edytuj

 
Tablica upamiętniająca Tadeusza Czackiego
 
Tablica upamiętniająca Antoniego Malczewskiego

Miasta partnerskie edytuj

Przypisy edytuj

  1. Чисельність населення (за оцінкою) на 1 квітня 2017 року / Головне управління статистики у Рівненській області
  2. Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 lutego 1937 r. o ustaleniu urzędowych nazw miast (M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104).
  3. Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).
  4. http://ukrstat.gov.ua/druk/publicat/kat_u/2016/zb/06/zb_chnnu2016pdf.zip
  5. Adam Homecki, Rozwój terytorialny latyfundium Lubomirskich (starszej gałęzi rodu) w latach 1581-1754, w: Studia Historyczne, rok V, zeszyt 3 (58), 1972, s. 437.
  6. Encyklopedia historii gospodarczej Polski, t. I, Warszawa 1981, s. 339.
  7. Wojciech Walczak, Karol Łopatecki, Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej, tom 4, Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, 1 grudnia 2013, ISBN 978-83-934920-7-7 [dostęp 2020-01-02] (pol.).
  8. a b Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, t. 1, Warszawa: „von borowiecky”, 2000, s. 114-116, ISBN 83-87689-34-3, OCLC 749680885.
  9. J. Tokarski, Ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Ukrainie, t.2, Burchard Edition 2001, ISBN 83-87654-11-6, s.57-59
  10. Bitwa pod Rawą Ruską | CKZiU Mrągowo [online], ckziumragowo.pl [dostęp 2023-09-13].
  11. Piotr Żaroń, Obozy jeńców polskich w ZSRR w latach 1939–1941, Warszawa 1994, s. 131-134.
  12. Karel Cornelis Berkhoff: Harvest of Despair: Life and Death in Ukraine Under Nazi Rule. [dostęp 2012-09-08]. (ang.).
  13. Gmina żydowska w Dubnie. Żydowski Instytut Historyczny. [dostęp 2012-09-08]. (pol.).
  14. Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s.283
  15. a b Свято-Миколаївський жіночий монастир в місті Дубно
  16. Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, s. 109. ISBN 978-83-7431-127-4.
  17. Свято-Варваринський жіночий монастир в місті Дубно
  18. Moje Kresy. Wołyń Zbigniewa Okonia [online], plus.nto.pl, 1 kwietnia 2017 [dostęp 2023-09-13] (pol.).
  19. Maria Dernałowicz, Antoni Malczewski, Warszawa 1967, s. 28.

Linki zewnętrzne edytuj