Dziergowice
Dziergowice (dodatkowa nazwa w j. niem. Oderwalde[4], do 1931 Dziergowitz) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim, w gminie Bierawa.
wieś | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2022) |
1656[2] |
Strefa numeracyjna |
77 |
Kod pocztowy |
47-244[3] |
Tablice rejestracyjne |
OK |
SIMC |
0491618 |
Położenie na mapie gminy Bierawa | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa opolskiego | |
Położenie na mapie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego | |
50°14′31″N 18°17′13″E/50,241944 18,286944[1] | |
Strona internetowa |
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0998145 | Grobla | przysiółek |
0998151 | Księża Łąka | przysiółek |
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Dziergowice.
Nazwa edytuj
Nazwa miejscowości ma średniowieczną metrykę. Notowana jest w różnych formach w historycznych dokumentach od XIV wieku. Po raz pierwszy jako Dirgowicz (1380), Dzirgowyecz, Dyrgowicz (1564), Dziergowice (1679), Dziergovitz (1687/88), Dziergowitz, Dziergowice (1845), Dziergowice (Dziergowitz) - Oderwalde (1939)[7]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod obecnie używaną, polską nazwą Dziergowice oraz niemiecką nazwą Dziergowitz[8].
Nazwa doczekała się teorii na temat znaczenia. Niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą nazwę wymienia Dziergowice podając znaczenie "Lehngut, Lehnbesitz" wywodząc ją z języka polskiego "Dziedziczna dzierżawa, własność"[9]. Nazwa ta miała zostać później fonetycznie zgermanizowana na Dziergowitz[9]. Zgodna ze znaczeniem podanym przez badacza pierwotna nazwa wsi powinna brzmieć Dzierżawice. Obecnie językoznawcy za pierwotną formę uznają Dzirzgowice i wywodzą ją od nazwy osobowej Dzirzg z dodanym sufiksem -owice. Jest to słowiańska nazwa oznaczająca dziergać, dzierzgać i wywodzi się od prasłowiańskiego drgati - targać, szarpać. Nazwa ta przejęta została do języka niemieckiego z dodaniem końcówki -witz, a w XX wieku została zrepolonizowana na Dziergowice[7].
W 1931 r. nazwa została zmieniona na nową i całkowicie niemiecką Oderwalde[10] (niem. lasy odrzańskie). Ta nazwa jest obecnie dodatkową nazwą w języku niemieckim.
Historia edytuj
Najstarsze wzmianki o wsi Dziergowice pochodzą z 1274. Na ziemiach należących do księcia raciborskiego rycerz Henryk założył osadę. W 1910 roku 1588 mieszkańców mówiło w języku polskim, 76 w językach polskim i niemieckim, natomiast 107 osób posługiwało się jedynie językiem niemieckim. 22 czerwca 1919 roku 80 osób, do których nie dotarła informacja o odwołaniu planowanego powstania, w wyznaczonym terminie powstało przeciwko Niemcom, zajmując lokalne urzędy niemieckie. Zdekonspirowani spiskowcy musieli uchodzić do Polski[11]. W wyborach komunalnych w listopadzie 1919 roku 523 głosy oddano na kandydatów z list polskich, którzy zdobyli łącznie 14 z 18 mandatów. Podczas plebiscytu we wsi uprawnionych do głosowania było 1164 mieszkańców (w tym 127 emigrantów). Za Polską głosowało 857 osób, za Niemcami 279 osób. Od 1919 r. w Dziergowicach działał oddział Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska[12].
W okresie III powstania śląskiego głównie z mieszkańców Dziergowic sformowany został baon kozielski Leonarda Krukowskiego, który wchodził w skład Grupy "Północ". W rejonie miejscowości operował pułk zabrski Pawła Cymsa (Grupa "Wschód")[12].
W Dziergowicach znajdowała się najstarsza karczma nad Odrą oraz port rzeczny transportujący głównie drewno.
Przy drodze wojewódzkiej nr 425 znajduje się Pomnik Powstańców Śląskich.
Zabytki edytuj
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[13]:
- Cmentarz parafialny;
- Kaplica cmentarna, szachulcowa, z 1794 roku,
- 2 mogiły zbiorowe powstańców śląskich na cmentarzu. Pochowanych jest w nich 3 (Jan Pluta, Józef Kozubski, Alojzy Kuś) i 5 (Teodor Zaremba, Teodor Piechulek, Augustin Nieszporek, Franciszek Wróbel, Wilhelm Strzelczyk) powstańców.
Inne zabytki:
- Kościół parafialny św. Anny, neogotycki, konsekrowany w 1906 roku.
Edukacja edytuj
- Publiczna Szkoła Podstawowa w Dziergowicach, ul.Kozielska 8
- Zespół Szkół Dwujęzycznych w Solarni, ul. Raciborska 42
- Przedszkole
Sport edytuj
W miejscowości znajduje się klub sportowy Odrzanka Dziergowice. Oprócz sekcji piłki nożnej jest tutaj także sekcja psich zaprzęgów Czemi, która odnosi sukcesy na tle krajowym i międzynarodowym.
Gospodarka edytuj
Wieś ma charakter przemysłowo-rolniczy. Swoją siedzibę ma tutaj: Opolska Kopalnia Surowców Mineralnych Sp. z o.o. Kopalnia Dziergowice. Kopalnia produkuje żwir, piasek i grys.
Przy kopalni znajdują się zbiorniki wodne powstałe po wydobyciu żwiru i piasku wykorzystywane w sezonie letnim jako kąpieliska. W ich pobliżu znajduje się ośrodek wypoczynkowy.
Niedaleko stacji kolejowej znajduje się Kolmech zajmujący się renowacją taborów kolejowych.
Komunikacja: układ drogowy edytuj
Przez Dziergowice przechodzą dwie ważne drogi wojewódzkie: 422 425, przy czym z powodu braku mostu DK422 jest nieprzejezdna.
PKS, kolej edytuj
- Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej S.A. posiada w Dziergowicach zlokalizowane 4 przystanki.
- Dziergowice leżą przy linii o znaczeniu krajowym i międzynarodowym z Kędzierzyna-Koźla do Bohumina. We wsi znajduje się przystanek kolejowy Dziergowice.
Urodzeni edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 28771
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05] .
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 244 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Rymut 1997 ↓, s. 492.
- ↑ Knie 1830 ↓, s. 128.
- ↑ a b Heinrich Adamy , Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 78, OCLC 456751858 (niem.).
- ↑ Dziergowice.pl - historia, parafia, mapa, aktualności, forum, zdjęcia [online], dziergowice.pl [dostęp 2020-07-25] .
- ↑ Kronika powstań polskich 1794—1944. Warszawa: Wydawnictwo Kronika, s. 353. ISBN 83-86079-02-9.
- ↑ a b Encyklopedia powstań śląskich, Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1982 .
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 31 .
Bibliografia edytuj
- Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. II, C-D, hasło "Dziergowice". Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 1997, s. 492. ISBN 978-83-64007-04-0.
- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
Linki zewnętrzne edytuj
Dziergowice, [w:] Archiwum wycinków prasowych, Instytut Śląski [dostęp 2021-01-05] .