Wikipedia

Dzwonnica

konstrukcja z zawieszonymi dzwonami

Dzwonnica – budowla lub jej część, w której zawieszono dzwony, mająca charakter sakralny (np. dzwonnice przy kościołach lub cerkwiach) lub świecki (np. miejskie wieże strażnicze – beffroi lub wieże ratuszowe). Najczęściej występuje w postaci wieży, murowanej lub drewnianej. Niekiedy spotyka się dzwonnice w formie ściany z otworami, są to tzw. dzwonnice parawanowe.

Kampanila – Krzywa Wieża w Pizie
Dzwonnica w Kudowie-Zdroju
Wolnostojąca dzwonnica kościoła pw. Chrystusa Króla w Toruniu

Podział edytuj

Dzwonnice dzielą się na[1]:

  • wolno stojące w kształcie wieży (np. kampanila), ażurowej drewnianej lub stalowej konstrukcji lub ściany z otworami dla zawieszenia dzwonów. Dzwonnice wolno stojące (wieżowe lub parawanowe) często pełniły również funkcję bramy wejściowej na teren kościelny[2].
  • przystawione – związane w rzucie np. z kościołem,
  • wbudowane – wpisane w rzut budynku (wtopione w jego bryłę), stanowiące element ściśle związany z budowlą lub ją wieńczący, np. sygnaturka.

Historia edytuj

Używanie dzwonów wprowadzili w VI wieku iroszkoccy i anglosascy mnisi w zakładanych przez siebie klasztorach i kościołach[3]. Wzrost roli dzwonów w liturgii oraz rozwój sztuki lania dzwonów sprawiły, że przy kościołach romańskich zaczęto budować dzwonnice. Najstarsza dzwonnica wybudowana została w VIII wieku, z nakazu Papieża Stefana III, przy Konstantyńskiej bazylice św. Piotra w Watykanie. Zgodnie z wolą papieża powstać miała wieża ozdobiona złotem i srebrem, w której miały być zawieszone trzy dzwony[4]. Przy włoskich kościołach zaczęto stawiać wolno stojące wieże – kampanile, których formy osiągnęły pełnię rozkwitu w wiekach XI–XII. Zwykle były to wieże na planie koła, wielokondygnacyjne, z otworami biforyjnymi lub triforyjnymi. W tym samym czasie w romańskich kościołach Europy popularne było stosowanie dwóch masywnych wież w fasadzie świątyni, często również z wieżą dzwonną na skrzyżowaniu naw. W okresie gotyku dzwonnice nabrały strzelistości i ażurowości[5]. Wraz z lokacjami miast i powstawaniem miejskich samorządów, wykształciły się budynki ratuszy, często również z wieżami, w których umieszczano dzwony, służące między innymi do odmierzania czasu (w okresie późniejszym coraz częściej zastępowane zegarami). W dzwony miejskie uderzano również np. na zakończenie targu, na zamykanie bram miejskich czy na gaszenie świateł[6]. W miastach flandryjskich budowano miejskie wieże strażnicze (beffroi), dzwony w nich umieszczane miały przede wszystkim funkcję alarmową.

Przy kościołach drewnianych stawiano najczęściej dzwonnice o konstrukcji słupowej, rzadziej o konstrukcji mieszanej (gdzie przyziemie wykonane jest w konstrukcji wieńcowej, górna część – w konstrukcji słupowej). Wieże te często posiadały w swojej górnej części nadwieszone konstrukcje zwane izbicami. W budownictwie cerkiewnym wieże dzwonne miały zwykle konstrukcję wieńcową[5].

Galeria edytuj

 
Przykład drewnianej dzwonnicy w Krzyżanowicach Dolnych k. Buska

Zobacz też edytuj

Informacje w projektach siostrzanych
   Multimedia w Wikimedia Commons
   Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Przypisy edytuj

  1. ↑ Sztuka świata. Słownik terminów A-K. tom 17. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2013, s. 173-174. ISBN 978-83-213-4726-4.
  2. ↑ Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 95-96. ISBN 83-01-12365-6.
  3. ↑ Mieczysław Rokosz: Dzwony i wieże Wawelu. Kraków: Towarzystwo Naukowe "Societas Vistulana", 2006, s. 20. ISBN 83-88385-73-9.
  4. ↑ Mieczysław Rokosz: Dzwony i wieże Wawelu. Kraków: Towarzystwo Naukowe "Societas Vistulana", 2006, s. 26. ISBN 83-88385-73-9.
  5. ↑ a b Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 95. ISBN 83-01-12365-6.
  6. ↑ Mieczysław Rokosz: Dzwony i wieże Wawelu. Kraków: Towarzystwo Naukowe "Societas Vistulana", 2006, s. 43. ISBN 83-88385-73-9.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dzwonnica&oldid=73060425”