Edykt Karakalli
Edykt Karakalli, znany także jako Constitutio Antoniniana – dokument wydany w 212 roku, przyznający wszystkim wolnym mieszkańcom Cesarstwa Rzymskiego (oprócz peregrini dedicti) prawa obywateli rzymskich.
| Państwo | |
|---|---|
| Data wydania | |
| Przedmiot regulacji |
obywatelstwo rzymskie |
| Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych | |
Nazwa edyktu pochodzi od Karakalli, czyli Marcusa Aureliusa Antoninusa, cesarza rzymskiego, któremu przypisuje się autorstwo dokumentu.
Na katalog praw obywateli rzymskich składały się:
- Prawo do głosowania (łac. ius suffragii);
- Prawo do służby w legionach rzymskich (ius militiae);
- Prawo do wyboru na urząd państwowy (ius Honorum);
- Prawo do odwołania się do opinii publicznej, jeżeli wyrok wydany przez sąd wydawał się niesprawiedliwy (ius provocationis);
- Prawo do posiadania własności (ius census).
Prawa obywateli rzymskich, do jakich zalicza się również edykt Karakalli, były pierwotnie zarezerwowane dla obywateli miasta Rzymu. Od 89 p.n.e. w wyniku wojny ze sprzymierzeńcami przyznawano je wszystkim wolnym mieszkańcom Italii. W chwili promulgacji edyktu część tych uprawnień, jak ius suffragii, miała znaczenie wyłącznie historyczne. Provocatio ad populum zostało zastąpione przez odwołanie do cesarza (łac. appellatio ad Caesarem)[1].
Cesarz uzasadniał swoje posunięcie argumentami religijnymi (zyskanie przychylności bogów). Ówczesny historyk Kasjusz Dion przypisywał edyktowi motywacje wyłącznie fiskalne (rozszerzenie podatków obciążających obywateli rzymskich na większość ludności bez zwolnienia jej z dotychczasowych świadczeń)[2].
Tekst greckiego przekładu edyktu znany jest z zachowanego fragmentarycznie papirusu Gissen 40 (odkrytego w 1902 r. w egipskiej wiosce Aszmunejn i opublikowanego przez P. Meyera w 1910) zawierającego też odpisy dwóch innych datowanych edyktów. Około 1/3 tekstu wymaga rekonstrukcji, stąd istnieją rozbieżności w interpretacji szczegółów[3].
W 2017 roku dokument został wpisany na listę UNESCO Pamięć Świata[4].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Cesarze rzadko osobiście rozpatrywali sprawę, zwykle wyręczając się urzędnikami, takimi jak prefekt pretorianów. Kazimierz Kolańczyk, Prawo rzymskie ISBN 83-86702-31-1 § 71.
- ↑ Historia Romana 78,9. Inny ówczesny dziejopis Herodian opisujący rządy Karakalli sprawę tę pominął. Historia Augusta akcydentalnie wspomina o tym akcie, w biogramie Septymiusza Sewerusa, iż pochodził z rodziny mającej obywatelstwo przed powszechnym jego nadaniem.
- ↑ Maria Jaczynowska, Historia starożytnego Rzymu, Warszawa 1986, s. 313.
Przemysław Gumiela, Διδoμι πoλϵιθϵιαν πωμαιων. Treść i zakres nadania obywatelstwa w Constitutio Antoniniana, „Zeszyty Prawnicze UKSW” (10.1), 2010, s. 129–147.
Pomniki praw człowieka w historii [online], s. 9–15.
Marco Rocco, The reasons behind Constitutio Antoniniana and its effects on the Roman military [online], 2010 (ang.).
Fotokopia papirusu zawierającego edykt. - ↑ Constitutio Antoniniana. unesco.org. [dostęp 2017-12-30]. (ang.).
