Efekt Poyntinga-Robertsona
Efekt Poyntinga-Robertsona – zjawisko hamowania małych ciał niebieskich w pobliżu gwiazdy (w szczególności Słońca) wskutek absorpcji i reemisji promieniowania. Jest ono istotne dla cząstek o rozmiarach rzędu centymetra, powoduje, że poruszają się one po trajektorii spiralnej w kierunku gwiazdy.
Zjawisko to opisał w 1903 roku John Henry Poynting, w 1937 roku Howard Percy Robertson skorygował opis o efekty wynikające ze szczególnej teorii względności.
Mechanizm edytuj
Cząstka orbitująca wokół Słońca pochłania promieniowanie słoneczne, które w układzie odniesienia związanym ze Słońcem pada prostopadle do kierunku jej ruchu orbitalnego i nie zaburza jej ruchu. Wypromieniowuje ona energię izotropowo we własnym układzie odniesienia, co oznacza że w układzie związanym ze Słońcem, cząstka wypromieniowuje energię w większości w kierunku swojego ruchu; to powoduje malenie energii kinetycznej i momentu pędu.
Efekt Poyntinga-Robertsona można także rozważać w układzie związanym z cząstką i rozumieć jako konsekwencję aberracji światła: światło słoneczne pada na cząstkę częściowo z przodu, działając niewielką siłą hamującą.
Siłę działającą na ciało określa wzór:
gdzie:
- – moc pochłanianego promieniowania,
- – prędkość ciała (ziarna pyłu),
- – prędkość światła w próżni,
- – promień ciała,
- – stała grawitacji,
- – masa Słońca,
- – jasność Słońca,
- – promień orbity ciała.
Skutki edytuj
Efekt Poyntinga-Robertsona wywiera duży wpływ na drobiny materii międzyplanetarnej, które są zbyt duże, aby ciśnienie promieniowania usunęło je z układu planetarnego. Takie drobiny odpowiadają m.in. za powstawanie światła zodiakalnego (mają w większości średnice 20–200 μm). Materia ta może zostać usunięta z orbity Ziemi na skutek działania efektu Poyntinga-Robertsona w czasie rzędu 100 tys. lat, znacznie mniej niż istnieje Układ Słoneczny. Oznacza to, że ośrodek ten musi być zasilany nową materią, pochodzącą np. ze zderzeń małych planetoid, a według badań naukowych z 2009 roku w większości z rozpadu komet krótkookresowych[1][2].
Przypisy edytuj
- ↑ Kelly Beatty, Wyjaśniono tajemnicę światła zodiakalnego, Tomasz Kokowski (tłum.), „Sky and Telescope”, 11 marca 2010 [zarchiwizowane z adresu 2013-09-21].
- ↑ David Nesvorny i inni, Cometary Origin of the Zodiacal Cloud and Carbonaceous Micrometeorites, „arXiv”, 2006, DOI: 10.48550/arXiv.0909.4322, arXiv:0909.4322 (ang.).
Bibliografia edytuj
- Imke de Pater, Jack J. Lissauer: Planetary Sciences. Cambridge University Press, 2001, s. 35–37. ISBN 978-0-521-48219-6.