Fajka wodna – rodzaj fajki, w której dym wciągany jest przez filtr wodny, gdzie ulega schłodzeniu i oczyszczeniu. Filtrem wodnym jest zazwyczaj szklane lub metalowe naczynie w części wypełnione wodą. Rurka doprowadzająca dym z cybucha zanurzona jest w wodzie, natomiast rurka połączona z ustnikiem nie. Dzięki temu podczas zaciągania dymu wytwarza się podciśnienie, które powoduje przepływ dymu poprzez wodę w kierunku ustnika. Pochodzi z Indii, a zyskała popularność zwłaszcza w krajach arabskich.

Fajka wodna z Chin (zbiory Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie)
Fajka wodna (bongo)

Zbudowana jest ona z:

  • dzbana – najczęściej szklanego naczynia (często także miedzianego lub ceramicznego), zdobionego elementami orientalnymi, do którego nalewa się wodę
  • korpusu (inaczej systemu) – metalowej rury (często ozdobionej finezyjnymi wzorami) nakładanej na wierzch, pełniącej rolę jednocześnie korka jak i odpowiadającej za doprowadzanie powietrza i odprowadzanie dymu; zakończonej podstawką lub glinianym nakładanym, naczyńkiem (cybuchem) na melasę lub susz owocowy.
  • węża – elastycznej lub metalowej rurki (wykonywanej pierwotnie ze skóry), często powleczonej materiałem, zdobionej, zakończonej metalowym lub drewnianym ustnikiem, przez którą zaciąga się dym powstały w szklanym naczyniu.

W zależności od zastosowań, kręgu kulturowego i występowania istnieją różne rodzaje fajek wodnych:

  • szisza (także nargile lub indyjska fajka wodna) – arabska fajka wodna służąca do palenia melasy
  • bongo – niewielkich rozmiarów fajka wodna bez węża.

Skutki zdrowotne edytuj

Palenie z sziszy może być bardziej szkodliwe dla zdrowia niż palenie papierosów[1][2][3]. Dym wdychany z sziszy zawiera substancje powodujące raka płuc, choroby układu sercowo-naczyniowego i inne choroby[4]. WHO ocenia, że w regionie wschodnim basenu Morza Śródziemnego palenie sziszy odpowiada za około 17% przypadków gruźlicy[5]. Wdychana nikotyna może powodować uzależnienie[6]. Jedno palenie sziszy trwa zazwyczaj ponad 40 minut i składa się z 50–200 zaciągnięć o objętości 0,15–0,5 litra na każde zaciągnięcie[7]. W związku z tym palacze sziszy są narażeni w dłuższym okresie na większą ilość dymu w porównaniu do palaczy papierosów, u których objętość wdychana wynosi 0,5–0,6 litra na papierosa[8][9]. Porównanie zużycia tytoniu wskazuje, że jedno nabicie sziszy oznacza spalenie 5–10 g tytoniu na osobę, co odpowiada 5–10 papierosom (zakładając że jedną fajkę palą cztery osoby).

Paląc sziszę, wciąga się do płuc parę z domieszką dymu tytoniowego. Choć filtr wodny chłonie pewną ilość nikotyny z dymu tytoniowego, jej ilość nadal sprawia, że palacz (nawet palący tylko okazjonalnie[10]) jest narażony na wystarczającą ilość nikotyny, która spowoduje uzależnienie[11][12]. Ponadto para wodna z sziszy powoduje, że dym jest mniej drażniący i może dawać fałszywe poczucie bezpieczeństwa, a także zmniejsza obawy dotyczące oddziaływania na zdrowie[4]. W innych badaniach wykazano, że palenie tytoniu (melasy tytoniowej) za pomocą sziszy przez 45 minut dostarcza wiele więcej substancji smolistych i tlenku węgla (5–10%) niż paczka papierosów[13].

Niektóre firmy tytoniowe podają, że tytoń do fajki wodnej zawiera 0,0% substancji smolistych, ale jest to tylko wprowadzające w błąd stwierdzenie, ponieważ substancje smoliste powstają, gdy tytoń się pali. W dodatku podczas palenia sziszy tytoń jest raczej prażony niż palony, co sprawia, że wydzielają się większe ilości substancji smolistych.

Grupa badawcza WHO zajmująca się regulacją produktów tytoniowych przedstawiła w 2005 roku opiniodawczą notatkę na temat palenia tytoniu przez fajkę wodną (sziszę) oraz stwierdzono ostatecznie, że palenie fajki wodnej jest powiązane z wieloma szkodliwymi skutkami zdrowotnymi takim jak przy paleniu papierosów, jak i mogą pojawić się również inne rzadkie niepożądane skutki zdrowotne palenia sziszy oraz zarekomendowała, że fajki wodne powinny podlegać takiej samej regulacji jak papierosy i inne wyroby tytoniowe.

Pewne badania sugerują, że palenie sziszy ma w mniejszym stopniu wpływ na ryzyko rozwoju nowotworów, jednak takie badania nie są rozstrzygające (Hoffman[25], Rakower, Salem 1983 and 90, Gupta Dheeraj 2001, Tandon 1995, Lubin 1992, Hazelton 2001, Stirling 1979). W północnym regionie Iranu, gdzie zapadalność na raka przełyku jest bardzo wysoka, stwierdzono, że palenie sziszy jest jednym z czynników ryzyka rozwoju tego nowotworu złośliwego[14]. Poziom tlenku węgla powstającego podczas palenia sziszy jest różny i zależy od typu użytego węgla.

Szkodliwe w dużym stopniu jest palenie arabskiego tytoniu sallun, gdyż zawiera on znacznie większą ilość nikotyny niż pojedynczy papieros. Tytoń smakowy (który według producentów zawiera około 0,5% nikotyny) w rzeczywistości może uzależniać szybciej z powodu znajdujących się w nim substancji aromatycznych, które sprawiają, że nikotyna (choć w małych ilościach) oddziałuje na organizm szybciej i mocniej[15][16].

Przypisy edytuj

  1. Hookah smoking: Is it safer than cigarettes? – MayoClinic.com
  2. Egyptians warned on pipe smoking | The Australian
  3. Health experts say smoking hookah causes considerable dental health problems. [dostęp 2010-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-11)].
  4. a b B. Knishkowy, Y. Amitai. Water-pipe (narghile) smoking: an emerging health risk behavior.. „Pediatrics”. 116 (1), s. e113-9, Jul 2005. DOI: 10.1542/peds.2004-2173. PMID: 15995011. 
  5. Water pipe smoking a significant TB risk – IRIN News, March 2008
  6. W. Maziak, KD. Ward, T. Eissenberg. Factors related to frequency of narghile (waterpipe) use: the first insights on tobacco dependence in narghile users.. „Drug Alcohol Depend”. 76 (1), s. 101-6, Oct 2004. DOI: 10.1016/j.drugalcdep.2004.04.007. PMID: 15380294. 
  7. Shihadeh A., Azar S., Antonios C., Haddad A. Towards a topographical model of narghile water-pipe café smoking: a pilot study in a high socioeconomic status neighborhood of Beirut, Lebanon.. „Pharmacol Biochem Behav”. Sep;79. 1, s. 75-82, 2004. DOI: 10.1016/j.pbb.2004.06.005. PMID: 15388286. 
  8. Djordjevic MV., Stellman SD., Zang E. Doses of nicotine and lung carcinogens delivered to cigarette smokers.. „J Natl Cancer Inst”. Jan 19;92. 2, s. 106-11, 2000. PMID: 10639511. 
  9. A. Shihadeh, S. Azar, C. Antonios, A. Haddad. Towards a topographical model of narghile water-pipe café smoking: a pilot study in a high socioeconomic status neighborhood of Beirut, Lebanon.. „Pharmacol Biochem Behav”. 79 (1), s. 75-82, Sep 2004. DOI: 10.1016/j.pbb.2004.06.005. PMID: 15388286. 
  10. awodna.org [online], www.fajkawodna.org [dostęp 2017-11-23] [zarchiwizowane z adresu 2011-06-05].
  11. Maziak W., Ward KD., Afifi Soweid RA., Eissenberg T. Tobacco smoking using a waterpipe: a re-emerging strain in a global epidemic.. „Tob Control”. Dec;13. 4, s. 327-33, 2004. DOI: 10.1136/tc.2004.008169. PMID: 15564614. 
  12. Shafagoj YA., Mohammed FI., Hadidi KA. Hubble-bubble (water pipe) smoking: levels of nicotine and cotinine in plasma, saliva and urine.. „Int J Clin Pharmacol Ther”. 40. 6, s. 249-55, Jun 2002. PMID: 12078938. 
  13. Hookah trend is puffing along. USA Today, 28 grudnia 2005.
  14. F. Islami, F. Kamangar, D. Nasrollahzadeh, H. Møller i inni. Oesophageal cancer in Golestan Province, a high-incidence area in northern Iran - A review.. „Eur J Cancer”, Oct 2009. DOI: 10.1016/j.ejca.2009.09.018. PMID: 19800783. 
  15. G. Collins, F. Wysocki, A. McLagen, M. Shico i inni. Effects of smoking flavored tobacco on health - New world of smokers.. „Tobacco addiction.”, s. 58-67, maj 1999. 
  16. Rynek zdrowia - Naukowcy: palenie fajki wodnej tak samo szkodliwe jak palenie papierosów. Rynek Zdrowia.