Fakt prawny – fakty (okoliczności faktyczne), w związku z wystąpieniem których powstają, zmieniają się lub ustają (wygasają) skutki prawne[1]. O takich faktach mówi się, że są „doniosłe prawnie”. Różnią się one od faktów prawnie indyferentnych (obojętnych), jakich wystąpienie nie ma wpływu na aktualną treść stosunków prawnych[1].

O tym, co jest faktem prawnym, decydują źródła prawa występujące w danym systemie (porządku) prawnym. Te zaś zależą od przyjmowanej filozofii prawa.

Pojęcie „faktu prawnego” wywodzi się od zdarzenia prawnego, wysnutego przez pandektystów z analiz prawa rzymskiego i oznaczającego zarówno zdarzenia zależne, jak i niezależne od woli ludzkiej[2].

Podział faktów prawnych edytuj

Fakty prawne dzieli się na:

Zachowania prawne dzieli się na:

  • działania prawne (zachowania czynne) – polegają na wykonywaniu określonych czynności
  • zaniechania prawne (zachowania bierne) – polegają na powstrzymanie się od wykonywaniu określonych czynności (braku aktywności)[4].

Działania i zaniechania mogą być zgodne z prawem (takie, jakich prawo wymaga lub dopuszcza) i niezgodne z prawem (takie, jakich prawo zabrania)[4].

Zachowaniami zgodnymi z prawem są też tzw. akty prawne, które są zachowaniami (najczęściej działaniami) specjalnie przewidzianymi przez prawo dla celowego wywoływania nimi skutków prawnych[4].

Akty prawne dzielą się na:

  • czynności prawne (np. umowy, pełnomocnictwa, przyrzeczenia publiczne, testamenty, oddanie głosu w wyborach, wytoczenie powództwa, złożenie wniosku o pozwolenie na budowę lub rozbiórkę albo o wydanie paszportu),
  • akty tworzenia prawa, a więc zachowania, w wyniku których powstaje prawo (np. uchwalenie lub wydanie aktu prawa stanowionego (ustawy, rozporządzenia itp.) albo ustanowienie wiążącego prawnie precedensu sądowego),
  • akty stosowania prawa (np. wydanie decyzji administracyjnej, decyzji podatkowej, wyroku sądowego)[4].

Zachowania prawne można również podzielić na czynności konwencjonalne oraz czyny.

  • czynność konwencjonalna to taka czynność, której reguły sensu nakazują przypisać określony sens kulturowy[5]. Reguły sensu czynności konwencjonalnej mogą powstać w sposób spontaniczny lub być efektem zamierzonego działania (uczestników stosunku prawnego lub prawodawcy). Naruszenie reguł dokonywania czynności konwencjonalnej prowadzi do ich nieważności. Wśród doniosłych prawnie czynności konwencjonalnych wyróżnić można:
  • czyny to zachowania, które nie mają charakteru konwencjonalnego. Można je podzielić na:

Przypisy edytuj

  1. a b M. Koszowski, Dwadzieścia osiem wykładów ze wstępu do prawoznawstwa, Warszawa 2019, s. 299.
  2. Janusz Guść: Fakt prawny. W: Leksykon współczesnej teorii i filozofii prawa. Jerzy Zajadło (red.). Warszawa: C.H. Beck, 2007, s. 78–80. ISBN 978-83-7483-519-0.
  3. M. Koszowski, Dwadzieścia osiem wykładów ze wstępu do prawoznawstwa, Warszawa 2019, s. 299–300.
  4. a b c d M. Koszowski, Dwadzieścia osiem wykładów ze wstępu do prawoznawstwa, Warszawa 2019, s. 300.
  5. Sławomira Wronkowska: Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa. Poznań: Ars boni et aequi, 2003, s. 12. ISBN 83-87148-52-0.

Bibliografia edytuj

  • Sławomira Wronkowska: Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa. Poznań: Ars boni et aequi, 2003, s. 170–174. ISBN 83-87148-52-0.
  • Janusz Guść: Fakt prawny. W: Leksykon współczesnej teorii i filozofii prawa. Jerzy Zajadło (red.). Warszawa: C.H. Beck, 2007, s. 78–80. ISBN 978-83-7483-519-0.
  • Maciej Koszowski, Dwadzieścia osiem wykładów ze wstępu do prawoznawstwa, Wydawnictwo CM, Warszawa 2019, ISBN 978-83-66704-82-4.