Flet prosty

Flet prosty (podłużny) – dęty instrument muzyczny z grupy drewnianych.

Flet prosty

Klasyfikacja naukowa

421.221.12 Aerofon piszczałkowy (instrument dęty właściwy)

Klasyfikacja popularna

Instrument dęty drewniany, aerofon

Podobne instrumenty

cuur

Jest jednym z najprostszych instrumentów muzycznych. Wywodzi się od ludowej fujarki i posiada podobną konstrukcję. Grający dmie w ustnik, powietrze w komorze rezonacyjnej zostaje rozdzielone na dwa strumienie, z którego jeden opuszcza instrument przez szczelinę, a drugi poddany wibracji przepływa przez prostą rurę. Podobną konstrukcję mają piszczałki organów. Otwory nawiercone w rurze są otwierane lub zamykane palcami grającego, a przy większych instrumentach o niższej skali za pomocą klap, co kształtuje wysokość dźwięku.

Współcześnie budowane flety proste mają dźwięki podstawowe c lub f (dawniej występowały też flety z dźwiękami podstawowymi d i g). Prostota instrumentu oraz pozorna łatwość gry powoduje, że jest popularny wśród amatorów oraz wykorzystywany jako instrument w nauce muzyki na zajęciach wychowania muzycznego.

Flet prosty jest jednym z najstarszych instrumentów muzycznych. Używany był powszechnie do połowy XVIII w. jako instrument zespołowy i wirtuozowski instrument solowy (szczytowym osiągnięciem są tu utwory H. Purcella, A. Vivaldiego, G.Ph. Telemanna, a zwłaszcza dwa Koncerty Brandenburskie J.S. Bacha). Później instrument był wykorzystywany coraz rzadziej. Jednym z ostatnich jego wystąpień w praktyce koncertowej była partia w operze Ch.W. Glucka Orfeusz i Eurydyka (1762).

Współcześnie bywa wykorzystywany w stylowym wykonywaniu muzyki dawnej, w muzyce współcześnie pisanej na ten instrument oraz w muzyce folk, jednak nie jest to instrument ludowy.

Odmiany fletu prostego

Flet prosty posiada pięć standardowych wielkości o następującej skali:

• flet sopranino - f² do g⁴
• flet sopranowy - c² do d⁴
• flet altowy - f¹ do g³
• flet tenorowy - c¹ do d³
• flet basowy - f do g²

Wyróżnia się też kilka innych, mianowicie:

• garklein - c³ do d⁵
• flet basowy (w stroju C) - c do d²
• flet kontrabasowy - F do g¹
• flet subkontrabasowy - C do d¹
• flet sub-subkontrabasowy (oktokontrabasowy) - F₁ do g

Konstrukcja fletów prostych ewoluowała w czasie. Flety renesansowe miały mniejszą skalę (oktawę i kwintę) niż flety barokowe (dwie oktawy i sekundę; doświadczeni wykonawcy potrafią grać jeszcze wyżej, a nawet uzyskiwać dwudźwięki).

Na początku XX wieku popularność zdobyły flety z palcowaniem niemieckim, gdzie piąty otwór był zdecydowanie mniejszy niż czwarty. Ułatwiało to grę gamy C-dur (w przypadku fletów z dźwiękiem podstawowym c) lub F-dur (w przypadku fletów z dźwiękiem podstawowym f) oraz melodii diatonicznych na nich opartych. Palcowanie dla czwartego dźwięku gamy podstawowej, czyli f (w przypadku fletów z dźwiękiem podstawowym c) lub b (w przypadku fletów z dźwiękiem podstawowym f) jest tu znacznie prostsze. Ułatwienie palcowania dla diatoniki przekłada się jednak na trudności z palcowaniem w chromatyce. Flety niemieckie są uwspółcześnioną wersją fletów barokowych (z tzw. palcowaniem angielskim), różnią się od nich zarówno pod względem brzmienia, temperacji skali, jak i wyglądu. Są stosowane również i dzisiaj w szkolnictwie muzycznym.

Materiały do produkcji fletów prostych

Flety proste produkowane są z drewna lub plastiku. Zdecydowanie lepszą jakością i bardziej miękkim brzmieniem charakteryzują się flety drewniane. Ich budulcem jest zazwyczaj drewno klonu lub gruszy. Jest to drewno stosunkowo miękkie, przez co dźwięk z nich wydobywany jest stosunkowo delikatny, miękki, o prostym tembrze. Flety z drewna klonu poleca się do gry w zespołach, natomiast flety z drewna gruszy są idealne dla melomanów samouków. Bardziej twarde drewno: śliwy, bukszpanu, czy jeszcze twardsze: palisandra, tulipanowca czy hebanu doskonale nadaje się do produkcji fletów.

Flet prosty w leczeniu astmy

Gra na flecie prostym może pomóc w leczeniu astmy i innych schorzeń, związanych z dysfukcją układu oddechowego. Dowodzi tego działalność, którą prowadził w Czechosłowacji profesor Václav Žilka, sławny flecista i pedagog, który w połowie lat 70. rozbudził w tym kraju wielkie zainteresowanie grą na flecie prostym, zwłaszcza wśród małych dzieci. Dla tysięcy z nich gra miała też wielkie znaczenie jako metoda uzupełniająca w leczeniu zwłaszcza astmy, a w przypadku innych chorób przewlekłych też jako metoda socjalizacji. Prof. Žilka przejął swoją metodę od amerykańskiego lekarza Marksa Meyera, który jednak nie wykorzystywał fletu prostego, tylko inne instrumenty dęte (klarnet, obój) i zachęcał do nauki gry dzieci w wieku 8-14 lat. Tymczasem flet prosty dzięki niewielkiemu zużyciu powietrza nadaje się także dla dzieci w wieku przedszkolnym.

W swoim wieloletnim projekcie Léčivá píšťalka (Lecznicza piszczałka) profesor Žilka nie tylko uczył dzieci poprawnego oddychania i gimnastyki oddechowej, ale także wzmacniania mięśni uczestniczących w procesie oddychania i w ten sposób – poprzez poprawne oddychanie – „wydmuchiwania” astmy z płuc. W czasie takiego ćwiczenia dochodzi do dokładnej wentylacji dróg oddechowych, poprawia się gospodarowanie powietrzem i zwiększa pojemność płuc. Jest to wyjątkowa możliwość uczenia dzieci, jak skutecznie walczyć z problemami oddechowymi, ale także wzmacniania ich psychiki i pewności siebie, a w dodatku czerpania radości z muzykowania.

Zobacz też

• Flet prosty basowy
• Flet poprzeczny

Bibliografia

• Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995, s. 270. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
• Jerzy Habela: Słowniczek muzyczny. Warszawa: PWM, 1968, s. 65, 213. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
• The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. R. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).brak strony w książce

Wybrana literatura dotycząca wykorzystania fletu prostego w leczeniu astmy

• Marks, Meyer Benjamin: Musical Wind Instruments in Rehabilitation of Asthmatic Children, The 1974 Bela Schick Memorial Lecture, Annals of Allergy, tom 33, nr 6, str. 313–319;
• Lucia, R: Effects of Playing a Musical Wind Instrument in Asthmatic Teenagers, Journal of Asthma, 1994 t. 31(5), str. 375–385;
• Václav Žilka a jeho úsilí o využití zobcové flétny při léčení astmatu (Václav Žilka a jego dążenia do wykorzystanie fletu prostego przy leczeniu astmy) - praca dyplomowa na Uniwersytecie Masaryka w Brnie, 2008;
• Vývoj dechových objemů v respirační fyzioterapii astmatiků hrou na dechové hudební nástroje (Rozwój objętości płucnej w fizjoterapii resipracyjnej astatyków za pomocą gry na intrumentach dętych) - praca dyplomowa na Wydziale Studiów Medycznych Uniwersytetu w Pilznie, 2014;
• Hudbou ke zdraví a kráse... - artykuł w portalu dla alergików proalergiky.cz;
• Hra na flétnu jako součást terapie dýchacích potíží u dětí - artykuł w portalu dla alergików bez-alergie.cz;
• Hra na zobcovou flétnu pro děti a mládež s astmatem - szkoła muzyczna w Ostrawie kształci w zakresie muzycznych specjalności terapeutycznych.