Fluorocytozyna
Fluorocytozyna (5-fluorocytozyna, FC) – organiczny związek chemiczny z grupy analogów pirymidyny. Od naturalnej cytozyny różni się obecnością atomu fluoru w pozycji 5. Pod nazwą flucytozyna stosowana jako lek przeciwgrzybiczny. Nie wykazuje działania przeciwbakteryjnego ani przeciwnowotworowego[6]. Jest substratem do syntezy chemicznej fluorocytydyny i innych 5-fluorowych analogów pirymidyn i nukleozydów pirymidynowych[6][7].
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
C4H4FN3O | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
129,09 g/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd |
biały lub prawie biały, krystaliczny proszek[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Klasyfikacja medyczna | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ATC | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stosowanie w ciąży |
kategoria C | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Zastosowania medyczne edytuj
Mechanizm działania edytuj
Fluorocytozyna zaburza proces syntezy DNA oraz blokuje biosyntezę białek. Komórki drobnoustrojów wrażliwych na 5-fluorocytozynę pobierają ją aktywnie i przy udziale deaminazy cytozyny przekształcają ją w fluorouracyl. Związek ten działa następnie na dwóch szlakach metabolicznych: może zostać przekształcony do 5-fluorodeoksyurydyno-5'-monofosforanu (FdUMP), który jest inhibitorem syntazy tymidylanowej i hamuje syntezę DNA; alternatywnie FC może zostać przekształcana w kilku etapach do fluorourydyny, która po fosforylacji do 5-fluorourydyno-5'-trifosforanu (FUTP) wbudowuje się do RNA grzybów (zamiast naturalnego UTP), co zakłóca syntezę białek[8].
Spektrum aktywności edytuj
Flucytozyna jest aktywna przeciwko infekcjom grzybami z rodzajów[9]:
Działanie grzybostatczne jest tym większe, im więcej fluorouracylu wbudowanego zostanie do RNA grzybów. W dłuższym kontakcie lek wykazuje działanie grzybobójcze. Podczas dłuższego podawania obserwuje się pojawienie oporności u szczepów pierwotnie wrażliwych. Dlatego nie należy stosować leku profilaktycznie. Flucytozynę aplikuje się zazwyczaj w kuracji razem z amfoterycyną B. Jednoczesne stosowanie tych dwóch substancji prowadzi do nasilenia działania obu leków przeciw patogenom[10].
Dawkowanie edytuj
W dawkach co 6 godzin 50–150 mg na dobę na kilogram masy ciała. Czas leczenia powinien trwać 4–6 tygodni, w zależności od rodzaju infekcji i jej nasilenia. W kryptokokozie lek należy podawać przez 12 tygodni[9].
Działania niepożądane edytuj
Flucytozyna jest na ogół dobrze tolerowana przez pacjentów. Najczęściej występującymi skutkami ubocznymi są nudności, wymioty, wysypka skórna i biegunka. Rzadziej są to omamy, bóle głowy, zaburzenia aktywności enzymów wątrobowych, zapalenie wątroby, czy martwica komórek wątrobowych. W przebiegu leczenia obserwowano również zmiany w obrazie krwi obwodowej, głównie leukopenię, trombocytopenię i agranulocytozę. U pacjentów z niedoborami odporności, w tym u chorych na AIDS, zauważono zahamowanie czynności szpiku kostnego[10].
Interakcje edytuj
- Arbinozyd cytozyny (lek cytostatyczny) powoduje zanik grzybobójczego działania flucytozyny.
- Roztwory zawierające flucytozynę i amfoterycynę B należy podawać w osobnych wlewach z powodu niezgodności.
Preparaty edytuj
- Ancotil – tabletki lub 1% roztwór do wstrzykiwań (10 mg/1ml). Lek dostępny m.in. we Francji (możliwość importowania przez francuskie i niemieckie apteki, gdzie honorowane są polskie recepty).
Przypisy edytuj
- ↑ a b Farmakopea Polska VIII, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2008, s. 3491, ISBN 978-83-88157-53-0.
- ↑ a b c d e Fluorocytozyna. [martwy link] The Chemical Database. Wydział Chemii Uniwersytetu w Akronie. [dostęp 2012-08-18]. (ang.).[niewiarygodne źródło?]
- ↑ a b 5-Fluorocytosine (nr 46850) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski.
- ↑ a b Flucytosine, [w:] ChemIDplus, United States National Library of Medicine [dostęp 2012-08-18] (ang.).
- ↑ Flucytosine, [w:] DrugBank, University of Alberta, DB01099 (ang.).
- ↑ a b Duschinsky, R., Gabriel, T., Hoffer, M., Berger, J. i inni. Nucleosides. XXXIII. N4-Acylated 5-Fluorocytosines and a Direct Synthesis of 5-Fluoro-2'-deoxycytidine. „Journal of Medicinal Chemistry”. 9 (4), s. 566-572, 1966. DOI: 10.1021/jm00322a028. PMID: 4961226.
- ↑ Cook, Alan F., Holman, Michael J., Nussbaum, Alexander L.. Nucleoside S-alkyl phosphorothioates. II. Preparation and chemical and enzymic properties. „Journal of the American Chemical Society”. 91 (6), s. 1522-1527, 1969. DOI: 10.1021/ja01034a040.
- ↑ Sastre Toraño, J., Vermes, A., Guchelaar, H.-J.. Simultaneous determination of flucytosine and fluorouracil in human plasma by high-performance liquid chromatography. „Biomedical Chromatography”. 15 (2), s. 89-94, 2001. DOI: 10.1002/bmc.38. PMID: 11268048.
- ↑ a b Flucytozyna. [w:] Polski serwis antybiotykowy [on-line]. [dostęp 2014-09-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].
- ↑ a b Charakterystyka środka farmaceutycznego - Ancotil, roztwór do infuzji. Urząd Rejestracji Produktów Leczniczcych Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2010. [dostęp 2014-09-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-03)].
