Franciszek Hynek
Franciszek Hynek (ur. 1 grudnia 1897 w Krakowie, zm. 8 września 1958 w Szatarpach) – major pilot balonowy Wojska Polskiego, dwukrotny zdobywca Pucharu Gordona Bennetta.
.jpg) Franciszek Hynek (1934) | |
 major
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1 grudnia 1897 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
8 września 1958 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1949 |
| Siły zbrojne |
|
| Formacja | |
| Jednostki |
2 pułk piechoty Legionów |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
        
| |
.png){kind=small}
.svg){kind=small}
Życiorys edytuj
Był synem Walerego Hynka (zm. 1931)[1][2]. Został absolwentem seminarium nauczycielskiego. W czasie I wojny światowej służył na frontach rosyjskim i włoskim jako żołnierz Legionów Polskich oraz cesarskiej i królewskiej armii. Po zakończeniu działań wojennych ukończył Wielkopolską Szkołę Podchorążych Piechoty w Bydgoszczy z 47. lokatą, a następnie Oficerską Szkołę Aerostatyczną w Toruniu z 11. lokatą. W 1923 pełnił służbę w V batalionie balonowym w Brześciu nad Bugiem[3].
W 1928 jako pilot balonu „Lwów”, uczestniczył w Krajowych Zawodach Balonów Wolnych o Puchar im. płk. Aleksandra Wańkowicza, gdzie zdobył najwyższą lokatę.
Załoga Franciszek Hynek i nawigator Zbigniew Burzyński była jedną z dwóch wyznaczonych do pierwszego w historii reprezentowania Polski na najbardziej prestiżowych balonowych zawodach świata o Puchar Gordona Bennetta odbywających się w 1932 w Szwajcarii. Hynek i Burzyński zajęli wtedy szóste miejsce, a druga polska ekipa Władysław Pomaski i Antoni Janusz – miejsce czwarte.
Wraz ze Zbigniewem Burzyńskim reprezentował Polskę po raz kolejny w XXI Pucharze Gordona Bennetta w 1933 w Stanach Zjednoczonych. Polacy balonem SP-ADS „Kościuszko” przelecieli odległość 1370 km od miejsca startu w Chicago, utrzymując się powietrzu przez 39 h i 32 min. Ustanowili tym samym rekord międzynarodowy i zostali zdobywcami trofeum. W ojczyźnie Hynek został wyróżniony za swój wyczyn Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
W 1934 Hynek znowu reprezentował Polskę w zawodach XXII Pucharu Gordona Bennetta, tym razem odbywających się w Warszawie. Nawigatorem lotu był tym razem Władysław Pomaski, a polska załoga pobiła zarówno Polski, jak i swój własny rekord długości trwania lotu z poprzednich zawodów. Balon SP-ADS „Kościuszko” wylądował po 44-godzinnym locie w miejscowości Anna koło Woroneża w ZSRR, pokonując odległość 1340 km. Hynek po raz drugi został zdobywcą pucharu, a dwie pozostałe polskie załogi zajęły odpowiednio miejsca drugie i czwarte.
Franciszek Hynek startował również w XXIII zawodach Pucharu Gordona Bennetta w 1935 w Warszawie, gdzie z Władysławem Pomaskim zajął 5. miejsce, w zawodach z 1936 odbywających się kolejny raz w Warszawie, gdzie z Franciszkiem Janikiem również zajął 5. miejsce, oraz w 1937 w Brukseli, gdzie w tym samym składzie co poprzednio zajął znowu 5. miejsce.
W latach 1926–1939 pełnił służbę w 2 batalionie balonowym w Legionowie. Po wybuchu II wojny światowej pełnił funkcję komendanta zorganizowanego w ramach Organizacji Wojskowej „Wilki” – pułku Warszawa–Północ. Był członkiem ZWZ i AK. W połowie 1942 powierzono mu funkcję komendanta Bazy Lotniczej „Łużyce”. Został aresztowany przez Niemców 19 maja 1944 i osadzony na Pawiaku, a po 8 tygodniach odesłany do obozu koncentracyjnego w Gross-Rosen. Później przebywał jeszcze w obozach Fünfteichen, Dora i Bergen-Belsen[4].
Po wojnie zajmował się popularyzacją lotnictwa w Polsce. W rocznicę Święta Lotnictwa 7 września 1958 major Hynek podjął się przewiezienia na pokładzie balonu SP BZB „Poznań” listów opatrzonych okolicznościowym datownikiem. Balon wyleciał o godzinie 18.20 z gnieźnieńskiego Rynku. Ostatni wpis w dzienniku pokładowym pochodzi z godziny 20.00, wtedy balon znajdował się nad Żninem. Tuż po północy balon zahaczył o linię wysokiego napięcia przechodzącą przez las. Doszło do zapalenia powłoki balonu i eksplozji. Hynek zginął w wyniku katastrofy we wsi Szatarpy, a jego ciało odnalazł nad ranem rolnik Alfons Dysarz[5].
Pochowany 12 września 1958 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera B II 28-1-14)[6]. Pośmiertnie został awansowany do stopnia podpułkownika i odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi na polu lotnictwa sportowego.
Awanse edytuj
- starszy szeregowiec – 10 lutego 1917,
- kapral – 20 grudnia 1918,
- sierżant – 9 stycznia 1919,
- podchorąży – 1 listopada 1921,
- podporucznik – 14 kwietnia 1922, awans z dniem 1 marca 1922,
- porucznik – 16 listopada 1923, awans z dniem 1 listopada 1923, starszeństwo z dniem 1 czerwca 1921,
- kapitan – 12 marca 1933, awans z dniem 1 stycznia 1933,
- major – ze starszeństwem z dniem 19 marca 1939 i 4. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa, grupa liniowa[7],
- podpułkownik[8] – 8 maja 1959 (pośmiertnie).
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Niepodległości (13 kwietnia 1931)[9]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie)[10]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1934)[11][12]
- Krzyż Walecznych
- Złoty Krzyż Zasługi (9 października 1933)[13]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[14]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[14]
- Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia[15]
- Odznaka Pamiątkowa I Brygady Legionów Polskich „Za wierną służbę”
_03.jpg)
Upamiętnienie edytuj
W miejscu śmierci lotnika, z inicjatywy Gdańskiego Aeroklubu i lokalnej społeczności, odsłonięto w 1969 pomnik upamiętniający najwybitniejszego polskiego baloniarza. Imię ppłk. Hynka otrzymała również w tym samym roku szkoła podstawowa w Szatarpach, imieniem pilota uhonorowano ulice w: Gdańsku (oraz osiedle), Grodzisku Mazowieckim, Krakowie, Mielcu, Poznaniu, Warszawie, Wrocławiu, Legionowie, na wrocławskim Gądowie, w Witkowie koło Gniezna oraz stadion żużlowy w Gnieźnie. Trzykrotnie w latach 1960–1962 rozgrywano Krajowe Zawody Balonowe o nagrodę im. płk. Franciszka Hynka[16].
Przypisy edytuj
- ↑ Wieś Chotomów. pttk.pl. [dostęp 2022-07-23].
- ↑ Walery Hynek został pochowany na cmentarzu parafialnym w Chotomowie.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 940, 947.
- ↑ Zob. szerzej: Zbigniew Moszumański, Obozowa droga Franciszka Hynka (Goss-Rosen, Fünfteichen, Mittelbau-Dora, Bergen-Belsen), „Aeroplan” 2012, nr 1, s. 9–11.
- ↑ Paweł Kanturski, Ostatni lot Franciszka Hynka, „Biuletyn IPN” 1/2 2005; w artykule wspomniana jest m.in. hipoteza, że Hynek mógł być zestrzelony przez funkcjonariusza SB; biuletyn IPN z możliwością uzyskania dostępu do treści w postaci pliku pdf.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2019-11-25].
- ↑ Rybka i Stepan 2004 ↓, s. 478.
- ↑ Franciszek Hynek był dwukrotnie awansowany do stopnia podpułkownika. Pierwszy raz został mianowany na ten stopień w 1943, gdy pełnił funkcję komendanta Bazy Lotniczej AK „Łużyce” [Andrzej Krzysztof Kunert, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1944, t. II, Warszawa 1987, s. 68]. W 1950 stopień ten, niestety, nie został pozytywnie zweryfikowany przez Centralną Komisję Weryfikacyjną, mimo przedstawienia przez Franciszka Hynka stosownego zaświadczenia wystawionego przez Komisję Likwidacyjną byłej Armii Krajowej Obszaru Centralnego i podpisanej przez płk. Jana Mazurkiewicza (ps. „Radosław”) – ze względu na uznanie go za element obcy [CAW, TAP 734/61/121, Arkusz weryfikacyjny mjr. Franciszka Hynka, s. Walentego]. Po raz drugi został awansowany do stopnia podpułkownika pośmiertnie przez Ministra Obrony Narodowej, lecz dopiero w 1959 r. [Archiwum Instytucji MON, 636/92/79, k. 114, poz. 9, Rozkaz personalny Ministra Obrony Narodowej nr 0190 z 8 maja 1959 r.]
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 87, poz. 137 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Pośmiertne odznaczenie pułkownika Hynka, „Dziennik Polski” (216), 11 września 1958, s. 1.
- ↑ M.P. z 1934 r. nr 259, poz. 337 „za zasługi na polu propagandy i rozwoju sportu balonowego”.
- ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 13, s. 230, 11 listopada 1934.
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 233, poz. 252 „za zasługi na polu rozwoju i propagandy aeronautyki polskiej”.
- ↑ a b Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 110. [dostęp 2021-07-27].
- ↑ Piętnastolecie L. O. P. P.. Warszawa: Wydawnictwo Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 1938, s. 283.
- ↑ Hynek Cup 2008 – Balonowy Puchar Kaszub im. płk F. Hynka :: 4 – 7 września 2008 :: Bielkówko – Kolbudy – Przywidz – Nowa Karczma – Szymbark – Szatarpy [online], 2008.hynekcup.pl [dostęp 2020-06-13] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-13].
Bibliografia edytuj
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Zygmunt Kozak, Zbigniew Moszumański, Jacek Szczepański: Podpułkownik Franciszek Hynek (1897–1958). Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2008. ISBN 978-83-88773-51-8.
- Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1944. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1987. ISBN 83-21107-39-7.
- Jerzy Konieczny, Tadeusz Malinowski, Mała encyklopedia lotników polskich, Biblioteczka Skrzydlatej Polski, tom 19, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1983, wyd. I, ISBN 83-206-0337-4, s. 66–68.
- Franciszek Hynek: Sprawozdanie mjr pil. bal. Franciszka Hynka z udziału w kampanii wrześniowej 1939 r. Warszawa: Biuletyn Centralnego Archiwum Wojskowego nr 25, 2002.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
- Nota biograficzna Franciszka Hynka na stronie Szkoły Podstawowej w Szatarpach.
- Nota biograficzna Franciszka Hynka na stronie miasta Legionowa. legionowo.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)].
- Nota biograficzna Franciszka Hynka na stronie lotniczapolska