Franciszek Przysiężniak
Franciszek Przysiężniak, ps. „Ojciec Jan” (ur. 22 listopada[1][2] 1909 w Krupem, zm. 30 września 1975 w Jarosławiu) – porucznik artylerii Wojska Polskiego, oficer Narodowej Organizacji Wojskowej i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego.
| |
 major Narodowego Zjednoczenia Wojskowego
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne |
|
| Główne wojny i bitwy |
II wojna światowa, |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys edytuj
Ukończył Wołyńską Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. W 1938 rozpoczął służbę w 16. Pomorskim pułku artylerii lekkiej w Grudziądzu. Wziął udział w kampanii wrześniowej. 28 września 1939 pod Tomaszowem Lubelskim dostał się do niewoli niemieckiej. Zbiegł z konwoju do Niemiec. W 1942 został komendantem Komendy Powiatowej Narodowej Organizacji Wojskowej w Krasnymstawie. Stanął na czele oddziału dywersyjnego NOW, a po scaleniu z Armią Krajową NOW-AK. W listopadzie 1943 został awansowany do stopnia kapitana[3].
Jego Oddział Partyzancki NOW-AK „Ojca Jana”, operujący w Lasach Janowskich był jedną z najlepiej wyposażonych jednostek tego typu w całym polskim podziemiu. Oddział (choć bez swojego dowódcy) wziął udział w największej bitwie partyzanckiej z Niemcami na ziemiach polskich na Porytowym Wzgórzu.
O akcjach skierowanych przeciwko ukraińskiej ludności cywilnej informowano z oburzeniem Komendanta Okręgowego SCh-BCh „Zawoję” – Narcyza Wiatra, zwłaszcza o dokonywanych przez oddział „Ojca Jana” pospolitych rabunkach[4].
Po wkroczeniu Armii Czerwonej zmuszony był się ukrywać. 30 marca 1945 w Kuryłówce została zabita przez funkcjonariusza UB strzałem w plecy jego 23-letnia żona Janina Przysiężniak „Jaga”, będąca w siódmym miesiącu ciąży[5]. Wtedy stanął na czele oddziałów leśnych okręgu „San”. 5 maja (według innych źródeł 6 lub 7 maja) 1945 jego oddział stoczył jedną z największych bitew polskich przeciw Sowietom i rozbił kolumnę oddziałów NKWD pod Kuryłówką, zabijając 57 enkawudzistów. Jesienią 1945 wyjechał na Pomorze Gdańskie[6]. Mianowany komendantem okręgu Narodowego Zjednoczenia Wojskowego na powiaty Brodnica i Wąbrzeźno. 15 maja 1946 aresztowany w Gdańsku. Skazany na cztery lata więzienia, wyszedł po amnestii w 1947. 3 września 1948 ponownie aresztowany i skazany na 15 (8)[6] lat więzienia. Osadzony w więzieniu we Wronkach. Zwolniony 24 grudnia 1954 (1951) prawdopodobnie dlatego, że podpisał lojalkę, lecz nie podjął aktywnej współpracy. Zwerbowany ponownie w 1971, lecz był niezdyscyplinowany i nie miał większej wartości jako współpracownik[7]. Zmarł 30 września 1975 w Jarosławiu.
Na wniosek jego żony Eugenii, wydany na niego w 1949 roku wyrok sądowy został unieważniony w 1992. Był odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy Nr 13157[8] i Krzyżem Armii Krajowej. Został pośmiertnie awansowany ze stopnia majora do stopnia pułkownika Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej[2]. Jego imieniem został nazwany most na Sanie w Jarosławiu.
14 czerwca 2022 roku w 78. rocznicę walk partyzanckich na Porytowym Wzgórzu w lasach janowskich została odsłonięta tablica upamiętniająca żołnierzy oddziału partyzanckiego NOW-AK pod dowództwem Franciszka Przysiężniaka ”Ojca Jana”, którzy w czerwcu 1944 roku wzięli udział w bitwie z wojskami niemieckimi na Porytowym Wzgórzu. [9]
Przypisy edytuj
- ↑ 22 listopada 1909 r. urodził się mjr Franciszek Przysiężniak ps. „Ojciec Jan” – Komendant NOW, AK, NZW [online], www.kedyw.pl, 22 listopada 2018 [dostęp 2019-05-01] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-01].
- ↑ a b Zbigniew Zięba: 100. rocznica urodzin Franciszka Przysiężniaka ps. „Ojciec Jan”. 2009-09-22. [dostęp 2019-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-11-10)].
- ↑ Nowak 2014 ↓, s. 86.
- ↑ Dzieje Leżajska, K. Baczkowski, J. Półćwiartek, (red.), Leżajsk 1996, s. 525.
- ↑ 30.3.1945 r. funkcjonariusze UB zabili Janinę Oleszkiewicz-Przysiężniak "Jagę" - ... [online], 13 maja 2020 [dostęp 2020-05-13].
- ↑ a b Nowak 2014 ↓, s. 95.
- ↑ Nowak 2014 ↓, s. 96.
- ↑ Polak (red.) 1999 ↓, s. 82.
- ↑ Odsłonięcie tablicy upamiętniającej żołnierzy oddziału partyzanckiego - UM Janów Lubelski | Oficjalna strona miasta [online], www.janowlubelski.pl [dostęp 2022-08-30].
Bibliografia edytuj
- Joanna Wieliczka-Szarkowa: „Żołnierze wyklęci. Niezłomni bohaterowie”, Wydawnictwo AA, 2013, ISBN 978-83-7864-148-3
- Także walczę – moją bronią jest sztuka. W: Kajetan Rajski: Wilczęta. Rozmowy z dziećmi Żołnierzy Wyklętych. Warszawa: Pro Patria, 2014, s. 83–116. ISBN 978-83-939007-1-8.
- Szymon Nowak, Oddziały wyklętych, Warszawa: Fronda, 2014, ISBN 978-83-64095-17-7.
- Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. Konspiracja 1939-1945. T. 5/I. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-98-6.