Gereza

Gereza
	Colobus
	Illiger, 1811
	; Przedstawiciel rodzaju – gereza abisyńska (C. guereza)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Nadrodzina	koczkodanowce
Rodzina	koczkodanowate
Podrodzina	gerezy
Plemię	Colobini
Rodzaj	gereza
	Typ nomenklatoryczny
	Simia polycomos Schreber, 1800 (= Cebus polykomos E.A.W. Zimmermann, 1780)
Synonimy
	Colobolus: J.E. Gray, 1821; Guereza J.E. Gray, 1870; Pterycolobus Rochebrune, 1887; Stachycolobus Rochebrune, 1887;
	Colobolus: J.E. Gray, 1821; Guereza J.E. Gray, 1870; Pterycolobus Rochebrune, 1887; Stachycolobus Rochebrune, 1887;
Gatunki
	6 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	6 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Gereza^[6] (Colobus) – rodzaj ssaka naczelnego z podrodziny gerez (Colobinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Zasięg występowania edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce^[7]^[8]^[9].

Morfologia edytuj

Długość ciała (bez ogona) 48–96 cm, długość ogona 50–100 cm; masa ciała samic 5,5–11 kg, samców 7,6–15 kg (wyjątkowo do 23 kg)^[9]^[10].

Systematyka edytuj

Rodzaj zdefiniował w 1811 roku niemiecki zoolog Johann Karl Wilhelm Illiger w książce swojego autorstwa o tytule Prodromus systematis mammalium et avium^[1]. Na gatunek typowy Illiger wyznaczył gerezę białobrodą (C. polykomos).

Etymologia edytuj

Colobus (Colobolus): gr. κολοβος kolobos „ograniczony, okaleczony”; dżelada białobroda posiada szczątkowy kciuk^[11].
Guereza: abisyńska nazwa Guereza dla gerezy^[12]. Gatunek typowy: Guereza ruppelli J.E. Gray, 1870 (= Colobus guereza Rüppell, 1835).
Pterycolobus: gr. πτερυξ pterux, πτερυγος pterugos „skrzydło”; rodzaj Colobus Illiger, 1811^[13]. Gatunek typowy: Semnopithecus vellerosus I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1834.
Stachycolobus: gr. σταχυς stakhus „kolba kukurydzy, kolec”; rodzaj Colobus Illiger, 1811^[14]. Gatunek typowy: Colobus satanas Waterhouse, 1838.

Podział systematyczny edytuj

Do rodzaju należą następujące gatunki^[15]^[10]^[7]^[6]:

Colobus angolensis P.L. Sclater, 1860 – gereza angolańska
Colobus guereza Rüppell, 1835 – gereza abisyńska
Colobus polykomos (E.A.W. Zimmermann, 1780) – gereza białobroda
Colobus satanas Waterhouse, 1838 – gereza czarna
Colobus vellerosus (I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1834) – gereza niedźwiedzia

Opisano również gatunek wymarły z plejstocenu dzisiejszej Kenii:

Colobus freedmani Jablonski & M.G. Leakey, 2008^[16]

Uwagi edytuj

↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Colobus Illiger, 1811.

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b J. K. W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 69. (łac.).
↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangement of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 298, 1821. (ang.).
↑ J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870, s. 5, 19. (ang.).
↑ Rochebrune 1886–1887 ↓, s. 96, 125.
↑ Rochebrune 1886–1887 ↓, s. 96, 114.
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 49. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 242–244. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Colobus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-08].
↑ ^a ^b D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 699–702. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ ^a ^b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 157–159. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 196.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 302.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 596.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 642.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-22]. (ang.).
↑ N.G. Jablonski & M.G. Leakey: Systematic Paleontology of the Small Colobines. W: N.G. Jablonski & M.G. Leakey (redaktorzy): Koobi Fora Research Project. Cz. 6: The Fossil Monkeys. San Francisco: California Academy of Sciences, 2008, s. 12–30. ISBN 0-940228-73-4. (ang.).

Bibliografia edytuj

A.T. de Rochebrune: Faune de la Sénégambie. Cz. Supplément. Paris: O. Doin, 1886–1887, s. 1-189. (fr.).
T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[2] Niepoprawna późniejsza pisownia Colobus Illiger, 1811.

[Illiger-1] J. K. W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 69. (łac.).

[Gray1-3] J.E. Gray. On the Natural Arrangement of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 298, 1821. (ang.).

[Gray2-4] J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870, s. 5, 19. (ang.).

[CITEREFRochebrune1886–188796,_125-5] Rochebrune 1886–1887 ↓, s. 96, 125.

[CITEREFRochebrune1886–188796,_114-6] Rochebrune 1886–1887 ↓, s. 96, 114.

[Cichocki&inni-7] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 49. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-8] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 242–244. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-9] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Colobus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-08].

[Zinner&inni-10] D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 699–702. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[amw-11] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 157–159. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655352_196]-12] Palmer 1904 ↓, s. 196.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655458_302]-13] Palmer 1904 ↓, s. 302.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655752_596]-14] Palmer 1904 ↓, s. 596.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655798_642]-15] Palmer 1904 ↓, s. 642.

[mdd-16] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-22]. (ang.).

[jab&lea-17] N.G. Jablonski & M.G. Leakey: Systematic Paleontology of the Small Colobines. W: N.G. Jablonski & M.G. Leakey (redaktorzy): Koobi Fora Research Project. Cz. 6: The Fossil Monkeys. San Francisco: California Academy of Sciences, 2008, s. 12–30. ISBN 0-940228-73-4. (ang.).

[6]

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]