Wikipedia

Grzymałów (Ukraina)

Grzymałów (ukr. Гримайлiв, Hrymajliw) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie, w obwodzie tarnopolskim, w rejonie czortkowskim[2], nad rzeką Gniłą, przy drodze P118.

Grzymałów
Ilustracja
Grzymałów, cerkiew
Herb
Herb
Państwo

 Ukraina

Obwód

 tarnopolski

Rejon

czortkowski

Powierzchnia

10 km²

Wysokość

316 m n.p.m.

Populacja (2017)
• liczba ludności
• gęstość


1859[1]
1,86 os./km²

Nr kierunkowy

+380 3557

Kod pocztowy

48210

Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego
Mapa konturowa obwodu tarnopolskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Grzymałów”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Grzymałów”
Ziemia49°19′43″N 26°00′33″E/49,328611 26,009167
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
Ruiny zamku

Historia edytuj

Po raz pierwszy wymieniany jako miasteczko w 1617 roku. W 1720 roku Grzymałów otrzymał pełne prawa magdeburskie[3].

W XVII w. do Grzymałowa przeniesiona została parafia rzymskokatolicka z pobliskiego Hlibowa, zniszczonego w czasie walk z Tatarami. W 1716 r. kościół został odnowiony przez Adama Mikołaja Sieniawskiego. W 1752 r. Elżbieta Lubomirska ufundowała nowy, murowany kościół. Do parafii należało 15 miejscowości[4].

Do 1772 roku miasto w powiecie trembowelskim ziemi halickiej województwa ruskiego w I Rzeczypospolitej, do 1914 powiat skałacki. W II Rzeczypospolitej miasto w powiecie skałackim, w województwie tarnopolskim; od 1934 roku siedziba administracyjna gminy wiejskiej Grzymałów.

W 1921 roku w Grzymałowie mieszkało 1494 Żydów, 639 Polaków i 613 Ukraińców[5]. 20 października 1933 do Grzymałowa włączono gminę Podlesie[6].

We wrześniu 1939 zajęty przez Armię Czerwoną. Po ataku Niemiec na ZSRR w dniach 5-7 lipca 1941 doszło w Grzymałowie do pogromu, podczas którego Ukraińcy zabili 450 Żydów[7][8][9]. W 1942 roku Niemcy przesiedlili pozostałych Żydów do gett w sąsiednich miejscowościach[9].

Podczas II wojny światowej Grzymałów został pozbawiony praw miejskich i włączony do gminy wiejskiej Grzymałów[10].

Podczas ataków banderowskich na Polaków w latach 1944-45 Grzymałów był miejscem, do którego ściągali uchodźcy z pobliskich wsi[5][11].

Od 1956 roku miejscowość posiada status osiedla typu miejskiego[3].

W 1989 liczyło 2540 mieszkańców[12].

W 2013 liczyło 1947 mieszkańców[13].

Zabytki edytuj

  • Zamek w Grzymałowie – pod koniec XVI wieku Grzymałów był własnością Łudzickich herbu Grzymała, którzy wybudowali tu zamek obronny na rzucie prostokąta z basztami w narożach, otoczony fosą i wałami ziemnymi. Po szkodach wojennych odrestaurował zamek w pierwszej połowie XVIII w. Adam Mikołaj Sieniawski, do którego Grzymałów należał co najmniej od 1715 roku Później należał do Czartoryskich i Lubomirskich. Po śmierci Izabeli Lubomirskiej (Elżbiety Czartoryskiej) w 1816 roku dobra dostały się Konstancji z Lubomirskich Rzewuskiej. Ze względu na długi został zlicytowany. Miasteczko kupił bankier Leopold Elkan de Elkansberg. W 1831 roku odkupił od niego majątek Antym Nikorowicz, z pochodzenia Ormianin[14], po którym odziedziczyła go jego córka Julia, późniejsza żona Leonarda Pinińskiego. Po śmierci Julii i Leonarda Grzymałów i sąsiednią, obszarowo większą, Iwanówkę przejęli na zasadzie współwłasności ich najstarsi synowie, Stanisław Antym i Leon Jan. Podział majątku między Leonem Janem i jedyną córką Stanisława Antyma (zmarłego w 1911), Julią z Pinińskich Władysławową hr. Wolańską, w drodze losowania, nastąpił w 1920 r. Grzymałów z zamkiem przypadł Julii, Iwanówka z przyległościami jej stryjowi Leonowi Janowi. Jej mąż Władysław, aresztowany przez okupantów sowieckich w 1939 roku, zginął z rąk NKWD w 1940, prawdopodobnie w Kijowie. W czasie okupacji zamek został przez nacjonalistów i miejscową ludność ukraińską doszczętnie zdewastowany i rozgrabiony, rozkradziono wszelkie dobra: zabytkowe meble, cenne obrazy, porcelanę i inne rzeczy przedstawiające jakąkolwiek wartość. W 1952 r. zamek rozebrano do fundamentów[15]. Z uzyskanego materiału wyremontowano drogę do Trembowli.
Osobny artykuł: Zamek w Grzymałowie.
  • dawny park zamkowy, obecnie park publiczny objęty ochroną (13 ha)[3]
  • kościół rzymskokatolicki Św. Trójcy[16] z 1752 roku, zburzony za czasów sowieckich[3]
  • cerkiew Przemienienia Pańskiego (1806 r.)[3]
  • ruiny synagogi z XVIII w.[3]
  • dwór hr. Koziebrodzkiego znajdował się kiedyś 4 km od Grzymałowa.

Pomniki edytuj

Ludzie związani z Grzymałowem edytuj

Urodzeni w miejscowości

Przypisy edytuj

  1. ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2017 року. Державна служба статистики України. Київ, 2017. стор.65
  2. ↑ Постанова Верховної Ради України від 17 липня 2020 року № 807-IX "Про утворення та ліквідацію районів" [online], Офіційний вебпортал парламенту України [dostęp 2023-03-12] (ukr.).
  3. ↑ a b c d e f g Grzegorz Rąkowski, Paweł Luboński, Podole. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część II, Pruszków: Rewasz, 2006, s. 109-111, ISBN 83-89188-46-5, OCLC 69287000.
  4. ↑ Maria Pawlak, Grzymałów, w: Topografia sakralna ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, pod redakcją Melchiora Jakubowskiego, Maksymiliana Sasa i Filipa Walczyny, 2016, s. 51-53, ISBN 978-83-65248-08-4.
  5. ↑ a b Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 334, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487.
  6. ↑ Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 589
  7. ↑ Historia społeczności. sztetl.org.pl. [dostęp 2019-01-13].
  8. ↑ Historia. Wirtualny sztetl. [dostęp 2015-12-30]. (pol.).
  9. ↑ a b Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 239
  10. ↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
  11. ↑ Rejony jak: Zborów, Zbaraż, Tarnopol, Trembowla, Borki Wielkie, Podwołoczyska, Grzymałów - są przepełnione przez uciekinierów ze wsi. Żyją oni w warunkach okropnych po 20 do 30 osób w jednej izbie, lub koczują pod gołym niebem, przymierając głodem i utrzymują z najwyższym wysiłkiem bydło. (...) Trembowla: 400 rodzin uciekinierów z okolicy. Są odcięci od swoich wiosek, skąd ani źdźbła nie są w stanie wywieźć. Władze również nic nie pomagają. Taki sam stan w Podwołoczyskach, Borkach i Grzymałowie. - Pismo Rejonowego Pełnomocnika w Tarnopolu do GPŁ, 24 III 1945 [cyt. za:] Grzegorz Hryciuk, "Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931-1948", Toruń 2005, ISBN 83-7441-121-X, s. 325-326
  12. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
  13. ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
  14. ↑ Andrzej Gliński, Wywiad z prezesem fundacji LanCkorońskich - Piotrem Pinińskim [online], Instytut Piramowicza, 13 lutego 2021 [dostęp 2022-11-19] (pol.).
  15. ↑ „Cracovia Leopolis”. 2, 1996.
  16. ↑ Rafał Nestorow: Kościół parafialny p.w. Św. Trójcy w Grzymałowie. [W:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Cz. I : Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego. T. 16. Kraków : Antykwa, drukarnia Belcaro, 2008. ISBN 978-83-89273-56-7.
  17. ↑ a b c d Б. Мельничук, В. Уніят, Б. Хаварівський. Гримайлів [w:] Тернопільський енциклопедичний словник. редкол.: Г. Яворський та ін.. T. 1: А—Й. Тернопіль : Видавничо-поліграфічний комбінат «Збруч», 2004, s. 414. ISBN 966-528-197-6. (ukr.)
  18. ↑ Honorowe obywatelstwo. „Gazeta Lwowska”. Nr 99, s. 3, 3 maja 1898. 
  19. ↑ Ivan Pul'uj. Тернопільський національний технічний університет імені Івана Пулюя. (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Grzymałów_(Ukraina)&oldid=72746037”