Wikipedia

Guayana Esequiba

sporny region w Ameryce Południowej pomiędzy Gujaną i Wenezuelą, de facto należy do Gujany

Guayana Esequiba – sporny obszar pozostający pod administracją Gujany, do którego roszczenia zgłasza Wenezuela[1]. Region roszczeń, nazywany przez stronę wenezuelską po hiszpańsku Guayana Esequiba, jest położony między zachodnią częścią rzeki Essequibo a górą Roraima, i ma powierzchnię około 159 500 km²[2].

Obszar roszczeń Wenezueli – tzw. Guyana Esequiba

Republika Gujany uznaje terytorium za swoje własne, lecz jego suwerenności nie uznaje Wenezuela (na podstawie porozumienia genewskiego z dnia 17 lutego 1966 r.). Jedynie wschodnia część wyspy Isla de Anacoco na rzece Cuyuní znajduje się pod zwierzchnictwem Wenezueli, lecz Gujana nie zgadza się z takim stanem rzeczy. Dla Wenezueli cała wyspa znajduje się poza obszarem, o którym mowa. Gujana sprzeciwia się temu i w związku z tym twierdzi, że był to akt aneksji armii wenezuelskiej, która w 1966 r. okupowała ją militarnie[3].

Wenezuela na swoich mapach obszar ten przedstawia jako integralną część stanów Bolívar[4] i Delta Amacuro[5].

Pod administracja gujańską obszar ten wchodzi w skład regionów: Barima-Waini, Cuyuni-Mazaruni, Potaro-Siparuni, Upper Takutu-Upper Esequibo i Pomeroon-Supenaam[6].

Historia edytuj

Esequibo edytuj

Od 1777 r. wraz z utworzeniem kapitanii Wenezueli (hiszp. Capitanía General de Venezuela) przez Carlosa III[7], rzeka Esequibo stała się granicą między posiadłościami hiszpańskimi a holenderskimi.

W 1814 r. Wielka Brytania weszła w posiadanie holenderskich terytoriów kolonialnych Demerara, Berbice i Esequibo[8].

W 1822 r. Wielka Kolumbia (w skład której wchodziła Wenezuela) protestowała przeciwko najazdom angielskich osadników na terytorium uznawane za wenezuelskie. Minister spraw zagranicznych José Rafael Revenga[9], na polecenie Liberatora Simóna Bolívara, przedstawił w Londynie oficjalną skargę władzom brytyjskim stwierdzając: „Osadnicy Demerary i Berbice uzurpowali sobie prawo do dużej części ziemi po stronie rzeki Esequibo, która zgodnie z najnowszymi traktatami między Hiszpanią a Holandią należy do nas. Jest absolutnie niezbędne, by ci osadnicy albo poddali się jurysdykcji i posłuszeństwu naszym prawom, albo wycofali się do swoich dawnych posiadłości”[10]. Dwa lata później José Manuel Hurtado został mianowany nadzwyczajnym wysłannikiem i pełnomocnym ministrem Wielkiej Kolumbii w Wielkiej Brytanii, zastępując José Revengę[8].

W 1831 r. została utworzona jednolita kolonia Gujana Brytyjska[11]. Od tego momentu władze brytyjskie rozpoczęły zakładanie osad na ziemiach położonych na zachód od rzeki Esequibo.

Porozumienie genewskie z 1966 r. edytuj

17 lutego 1966 r. podpisano porozumienie genewskie między Wenezuelą a Wielką Brytanią (w imieniu ówczesnej kolonii Gujany Brytyjskiej) w Genewie w Szwajcarii. Było to porozumienie przejściowe, którego głównym celem miało być ostateczne rozwiązanie sporu granicznego. Określane jako „porozumienie w celu osiągnięcia porozumienia”; w interpretacji wenezuelskiej unieważniało ono orzeczenie arbitrażu z 1899 r. Porozumienie utrzymuje status quo – obszar objęty skargą pozostaje pod administracją Gujany, dopóki nie zostanie zaproponowane inne rozwiązanie. Pierwszy artykuł dokumentu prezentuje stanowisko Wenezueli o uznaniu decyzji sądu, który określił jej granicę z Gujaną Brytyjską za nieważną. Zjednoczone Królestwo, podpisując dokument, uznaje roszczenia Wenezueli, zgadzając się w ten sposób na znalezienie praktycznego, pokojowego i satysfakcjonującego rozwiązania dla obu stron.

Porozumienie zakładało, że w przypadku uzyskania niepodległości przez Gujanę Brytyjską, nowe państwo stałoby się de facto stroną-państwem, zgodnie z art. 7 porozumienia. Gujana uzyskała niepodległość 26 maja 1966 r. i ratyfikowała porozumienie genewskie jeszcze tego samego dnia, uznając w ten sposób wenezuelskie roszczenie do terytorium na zachodnim brzegu rzeki Essequibo.

Protokół z Port-of-Spain edytuj

W ciągu 4 lat od podpisania porozumienia genewskiego nie osiągnięto jakichkolwiek rezultatów. W związku z tym Wenezuela, Gujana i Wielka Brytania podpisały w dniu 18 czerwca 1970 r. w stolicy Trynidadu i Tobago, Port-of-Spain, dodatkowy protokół. Na jego mocy zawieszono konflikt na dwanaście lat[12]. W 1982 r. Wenezuela postanowiła nie przedłużać tego protokołu i kontynuować porozumienie genewskie za pośrednictwem sekretarza ONZ.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Zaostrzenie sporu terytorialnego Wenezueli z Gujaną [online], PISM [dostęp 2023-12-07].
  2. ↑ Agenzia Fides, AMERIKA/GUYANA - Umstrittene Region Guayana Esequiba: Spannungen zwischen Venezuela und Guyana [online], www.fides.org [dostęp 2023-12-07].
  3. ↑ The Ankoko Incursion.
  4. ↑ Artículos 15 y 16 de la Constitución del Estado Bolívar.. venciclopedia.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-05)].
  5. ↑ Así es Delta Amacuro [online], web.archive.org, 23 września 2015 [dostęp 2019-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-23].
  6. ↑ Guayana Esequiba [online], pl.Alegsaonline.com, 17 grudnia 2020 [dostęp 2023-12-08] (pol.).
  7. ↑ Creación de la Capitanía General de Venezuela-8 de septiembre de 1777 [online], avdm, 8 września 2020 [dostęp 2023-12-08] (hiszp.).
  8. ↑ a b Guayana Esequiba [online], academic-accelerator.com (ang.).
  9. ↑ José Rafael Revenga [online], Venezuela Tuya [dostęp 2023-12-08] (hiszp.).
  10. ↑ Rafael Sureda Delgado, Capitulo 79: Venezuela i la Guayana Esequiba [online], s. 350 (hiszp.).
  11. ↑ Guyana - Colonialism, Independence, Culture [online], Encyklopedia Britannica [dostęp 2023-12-07] (ang.).
  12. ↑ Essequibo, the Territorial Dispute between Venezuela and Guyana [online], peacepalacelibrary.nl [dostęp 2023-12-08] (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Guayana_Esequiba&oldid=72230598”