Gujańskie Centrum Kosmiczne

Gujańskie Centrum Kosmiczne (franc. Centre Spatial Guyanais) – francusko-europejski kosmodrom położony w pobliżu Kourou w Gujanie Francuskiej, terytorium zależnym od Francji, które ma status departamentu zamorskiego[1].

Kosmodrom Kourou
Centre Spatial Guyanais (CSG)
Ilustracja
Stanowisko startowe rakiety Ariane 5
Organizacja zarządzająca

ESA, CNES

Status

aktywny

Położenie i warunki
Państwo

 Francja

Departament zamorski

 Gujana Francuska

Miejscowość

Kourou

Najmniejsze możliwe nachylenie orbity

Największe możliwe nachylenie orbity

100°

Historia
Data otwarcia

1965

Data pierwszego startu

9 kwietnia 1968

Położenie na mapie Gujany Francuskiej
Mapa konturowa Gujany Francuskiej, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Kosmodrom Kourou”
Ziemia5°13′18″N 52°45′14″W/5,221667 -52,753889
Strona internetowa

W 1964 roku rząd Francji wybrał spośród 14 lokalizacji Gujanę Francuską na miejsce budowy kosmodromu. Budowę obiektu rozpoczęto rok później. Europejski Port Kosmiczny zajmuje obszar 750 km². Jest zlokalizowany na północ od miasta Kourou. Z dwóch stron otoczony jest lasami tropikalnymi, a z jednej – wybrzeżem morskim[1]. Otwarte w 1968 roku Centrum jest szczególnie użyteczne ze względu na położenie w pobliżu równika i przez fakt, że wystrzeliwuje rakiety nad wodę. Z Kourou wystrzeliwują swoje satelity Europejska Agencja Kosmiczna (ESA), francuska agencja kosmiczna CNES oraz firma Arianespace. Loty są też wykupowane przez firmy pozaeuropejskie. Kosmodrom został wybrany w 1964 portem kosmicznym Francji, gdy zaś w 1975 powołano ESA, Francja zaoferowała udostępnienie tego kosmodromu na potrzeby Agencji. ESA zapewnia 2/3 rocznego budżetu, sfinansowała też rozbudowę portu podczas rozwijania wyrzutni Ariane. W tej chwili ESA buduje infrastrukturę służącą wystrzeliwaniu rosyjskich rakiet Sojuz. Jest to część przedsięwzięcia typu joint venture mającego na celu, z jednej strony, wzbogacenie floty ESA o rakiety Sojuz, z drugiej - uzyskanie przez Rosjan dostępu do kosmodromu w Kourou jako alternatywy dla Bajkonuru.

Kourou jest położone około 500 km na północ od równika, na szerokości geograficznej 5°11'. Na tej szerokości rotacja Ziemi daje wystrzeliwanym rakietom dodatkową prędkość prawie 460 m/s[2]. Dodatkowo, umieszczanie satelitów na pożądanej orbicie jest zwykle prostsze, gdy start ma miejsce w pobliżu równika. Inne zalety lokalizacji to niewielka gęstość zaludnienia oraz brak ryzyka występowania cyklonów i trzęsień ziemi[1].

W skład infrastruktury naziemnej wchodzą wyrzutnie (ELV, ELA-2, ELA-3, ELS), pomieszczenia przygotowywania satelitów, pomieszczenia kontroli lotów i fabryka paliwa stałego. Ochronę przeciwpożarową zapewnia oddział straży pożarnej podległy brygadzie paryskiej. Bazę zabezpieczają siły Francuskiej Żandarmerii Narodowej i Legii Cudzoziemskiej.

5 listopada 1971 z wyrzutni ELA-1 (wtedy CECLES) wystartowała po raz pierwszy (i ostatni) Europa 2, modyfikacja rakiety Europa wystrzeliwanej z bazy Woomera w Australii. Start okazał się nieudany, gdyż na wysokości 35 000 m nastąpiła awaria jej pierwszego stopnia. Na wysokości 69 km nastąpiła jego eksplozja, a na wysokości 79 km zniszczeniu uległy pozostałe elementy rakiety. Odłamki Europy 2 spadły do Atlantyku.

13 lutego 2012 z CSG wystartowała pierwsza rakieta Vega, wynosząc na orbitę 9 satelitów, w tym PW-Sat, pierwszego polskiego sztucznego satelitę, zbudowanego przez specjalistów z Politechniki Warszawskiej i Centrum Badań Kosmicznych PAN[3].

Rakiety startujące z kosmodromu edytuj

  1. Europa 2
  2. Ariane 1
  3. Ariane 2
  4. Ariane 3
  5. Ariane 4
  6. Ariane 5
  7. Sojuz 2
  8. Vega

Ładunki wynoszone z kosmodromu edytuj

Sztuczne satelity Ziemi edytuj

Z Kourou wystrzelono liczne satelity telekomunikacyjne (np. Astra 1L, HYLAS-1, większość rodziny Hot Bird), wszystkie oprócz testowych satelity systemu nawigacyjnego Galileo, a także satelity obserwacyjne Ziemi (np. z poświęconego badaniu środowiska programu Sentinel, satelity optyczne Pleiades o zastosowaniach cywilnych i wojskowych) i inne. Stąd udały się też w przestrzeń pozaziemską także obserwatoria satelitarne XMM-Newton (1999), Herschel (2009), Planck (2009) czy Gaia (2013)[4].

Sondy kosmiczne edytuj

Z Centrum startowały różne europejskie sondy kosmiczne, między innymi Giotto, która przeleciała koło jądra komety Halleya (1985), SMART-1, która badała Księżyc, Rosetta (2004), której lądownik Philae wylądował na komecie Czuriumow-Gierasimienko (2014) oraz skierowana na Merkurego BepiColombo[5].

Pojazdy transportowe edytuj

Z kosmodromu startowały automatyczne pojazdy transferowe ATV dostarczające zaopatrzenie na Międzynarodową Stację Kosmiczną (pierwszy – ATV Jules Verne 2008)[1]. Stamtąd też wystrzelono demonstratory Atmospheric Reentry Demonstrator (ARD) i Intermediate eXperimental Vehicle (IXV)[6].

Wyrzutnie startowe edytuj

  1. ELV (dawniej CECLES, ELA-1; reaktywowana jako ELV w 2012): rakiety Europa 2, Ariane 1-3 i Vega
  2. ELA-2 (nieczynna od 2003): rakiety Ariane 4
  3. ELA-3 (czynna od 1995): rakiety Ariane 5
  4. ELS (czynny od 2011): rakiety Sojuz 2
  5. ELA-4 (w budowie od 2017 r.): planowane miejsce startu rakiet Ariane 6[7]

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b c d Krzysztof Czart: Kosmodrom Kourou. T. 25. Poznań: Oxford Educational Sp. z o.o., 2011, s. 16-19, seria: Kosmos. Tajemnice Wszechświata. Encyklopedia Astronomii i Astronautyki.. ISBN 978-83-252-1259-9.
  2. Satellite Programmes Overview - Launching Satellites. eumetsat.int. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-05)]., EUMETSAT, 14/7/2010.
  3. Krzysztof Kanawka, Vega VV01 - relacja ze startu [online], Kosmonauta.net, 12 lutego 2012 [dostęp 2019-07-30] (pol.).
  4. Journey to orbit [online], European Space Agency, 4 grudnia 2017 [dostęp 2019-07-30] (ang.).
  5. BepiColombo blasts off to investigate Mercury’s mysteries [online], European Space Agency, 20 października 2018 [dostęp 2019-07-30] (ang.).
  6. Maciej Mickiewicz, Udany lot eksperymentalnego statku IXV agencji ESA [online], Kosmonauta.net, 11 lutego 2015 [dostęp 2019-07-30] (pol.).
  7. Chris Bergin, Kourou’s new pad for Ariane 6 enters final leg of construction – NASASpaceFlight.com [online], NASA Spaceflight.com, 15 czerwca 2019 [dostęp 2019-07-30] (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj