Gwadelupa

francuski departament

Gwadelupa (fr. Guadeloupe) – departament zamorski Francji[2] w Ameryce Środkowej, położony na kilku większych i kilkudziesięciu mniejszych wyspach w Małych Antylach m.in.:

Gwadelupa
Région Guadeloupe
Departament zamorski
ilustracja
Herb Flaga
Herb Gwadelupy Flaga
Hymn:
La Marseillaise
(Marsylianka)
Państwo

 Francja

Siedziba

Basse-Terre

Data powstania

1775

Zarządzający

Xavier Lefort

Zarządzający

Ary Chalus[1]

Powierzchnia

1 628 km²

Populacja (2018)
• liczba ludności


390 704

• gęstość

240 os./km²

Numer kierunkowy

+590

Strefa czasowa

UTC -4

Języki urzędowe

francuski

Położenie na mapie
Położenie na mapie
Położenie na mapie
Położenie na mapie
Strona internetowa
Nieoficjalna flaga Gwadelupy

Do 22 lutego 2007 w skład terytorium wchodziła również wyspa Saint-Barthélemy oraz północna część wyspy Saint-Martin, obecnie będące osobnymi terytoriami zależnymi Francji.

Historia edytuj

Swoją nazwę zawdzięcza Kolumbowi, który w 1493 odkrył ją podczas swojej drugiej podróży do „nowego świata”. W 1635 wyspę zdobyli piraci francuscy, tworząc tu jedną ze swoich baz. Wyspa została wkrótce własnością Kompanii Zachodnioindyjskiej, a w 1674 przeszła pod zarząd państwowy Francji. Na przełomie XVIII i XIX wieku Wielka Brytania wielokrotnie zajmowała terytorium Gwadelupy. W latach 1813–1814 należała także do Szwecji. Od 1946 roku Gwadelupa i sąsiednie wyspy, m.in. część Saint-Martin i Saint-Barthélemy, stała się departamentem zamorskim Francji[3].

Z inspiracji komunistycznych władz kubańskich od 2 połowy lat 60. XX wieku zaczęły działać na wyspie ugrupowania o orientacji lewicowej, których celem jest niepodległość wyspy. W latach 70. i 80. cieszyły się poparciem nawet kilkunastu procent Gwadelupczyków. Ugrupowania te do końca lat 80. XX wieku zorganizowały łącznie kilkanaście demonstracji niepodległościowych. Nieliczne środowiska niepodległościowe opowiedziały się za walką zbrojną i powołały Rewolucyjny Sojusz Karaibów, którego działalność została stłumiona pod koniec lat 80. XX wieku[4]

By rozładować społeczne napięcie, władze francuskie w 1982 roku zdecydowały się na ograniczone reformy decentralizacyjne i samorządowe. W ich wyniku Gwadelupa, będąc departamentem zamorskim Francji, uzyskała również status regionu. Z budżetu centralnego Francji wydzielono znaczne środki na rozwój tego biednego i przeludnionego terytorium. W 1998 roku wyspa uzyskała dodatkowe, ograniczone uprawnienia autonomiczne, m.in. powołano do życia Radę Regionalną. Działania te przyniosły skutek w postaci zaniku żądań niepodległościowych (popiera je 2–4% obywateli). Skuteczność działań władz francuskich potwierdziły wyniki referendum z 7 grudnia 2003 roku. Przy frekwencji wynoszącej 50,34% uprawnionych, większość z głosujących bo 72,98%, opowiedziała się za politycznym i administracyjnym status quo wyspy (departament i region zamorski Francji, département et région d'outre-mer). Za autonomią wewnętrzną w ramach tzw. zbiorowości zamorskiej (collectivité d’outre-mer) na wzór innych francuskich terytoriów zależnych: Majotty, Polinezji Francuskiej, Saint-Pierre i Miquelon oraz Wallis i Futuny opowiedziało się tylko 27,02% głosujących. W tym samym referendum mieszkańcy podległych wówczas administracji na Gwadelupie wysp: Saint-Barthélemy i Saint-Martin, głosowali jednak za zmianą statusu (na zbiorowość zamorską) i odłączeniem od Gwadelupy. Gwadelupa wchodzi w skład Unii Europejskiej (jest jej regionem peryferyjnym).

Geografia edytuj

Osobny artykuł: Geografia Gwadelupy.

Grupa 8 wysp pochodzenia koralowego i wulkanicznego w archipelagu Małych Antyli. Czynny wulkan La Soufrière na wyspie Gwadelupie (1467 m n.p.m.); Lasy tropikalne stanowią ok. 39% powierzchni.

Klimat edytuj

  • Podrównikowy wilgotny
  • Opady od lipca do października (roczna suma opadów 1800 mm)
  • Średnia temp. w styczniu +25 °C, w lipcu +29 °C.
  • Częste burze tropikalne i cyklony

Gospodarka edytuj

Główną gałęzią gospodarki Gwadelupy jest turystyka (ok. 300 tys. rocznie) i rolnictwo; uprawa trzciny cukrowej, bananów, melonów, ananasów; hodowla bydła i trzody chlewnej oraz rybołówstwo; produkcja cukru z trzciny, rumu, mebli oraz cementu. Handel w głównej mierze z Francją oraz Martyniką.

Emisja gazów cieplarnianych edytuj

Emisja równoważnika dwutlenku węgla z Gwadelupy wyniosła w 1990 roku 1,29 Mt, z czego 0,875 Mt stanowiła emisja dwutlenku węgla. W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła wówczas 2,267 t dwutlenku węgla. Od tego czasu emisje wahają się, przy czym dość duży wzrost nastąpił w 2012. Głównym źródłem emisji przez cały czas była energetyka. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wyniosła 2,35 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca 5,232 t[5].

 
Porty lotnicze na Gwadelupie

Demografia edytuj

Osobny artykuł: Demografia Gwadelupy.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Guadeloupe. World Statesmen.org - Ben M. Cahoon. [dostęp 2015-01-22]. (ang.).
  2. Nowa Encyklopedia Podręczna PWN, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa, marzec 2006.
  3. Gwadelupa. W: Halina Kowalczyk, Jan Łysek, Ryszard Najderski, Ewa Rybarska: Polityczny atlas świata. Warszawa: Nowe Czasy, 1988, s. 54.
  4. Résistance et lutte armée aux Antilles-Guyanes. [dostęp 2018-12-09]. (fr.).
  5. Guadeloupe, [w:] F. Monforti-Ferrario i inni, Fossil CO2 and GHG emissions of all world countries. 2019 report – Study [pdf], Luksemburg: Publications Office of the European Union, 2019, s. 117, DOI10.2760/687800, ISBN 978-92-76-11100-9 (ang.).
  6. Gwadelupa – Ilu tam jest Świadków Jehowy [online], jw.org [dostęp 2020-12-27].