Historia myśli ekonomicznej
|
Ten artykuł wymaga uzupełnienia informacji. |
Historia myśli ekonomicznej – dyscyplina naukowa o charakterze teoretycznym, zajmująca się badaniem i opisywaniem procesu kształtowania się poglądów ekonomicznych w ujęciu historycznym. W naukowy sposób wyjaśnia przyczyny powstawania, przenikania i zanikania poglądów, idei oraz teorii ekonomicznych, jak również krytycznie analizuje historyczny dorobek ekonomistów.
Zakres znaczeniowy edytuj
Należy odróżnić historię myśli ekonomicznej od historii ekonomii.
Ekonomia jako nauka ukształtowała się dopiero w drugiej połowie XVIII w., dlatego też termin „historia ekonomii” odnosi się wyłącznie do naukowych poglądów ekonomicznych po XVIII w. Jednak refleksja nad zagadnieniami gospodarczymi, choć jeszcze nie w naukowej formie, sięga czasów starożytnych. Historia myśli ekonomicznej bada i opisuje również przednaukowe refleksje nad zjawiskami gospodarczymi. Dopiero od XVIII w. historia myśli ekonomicznej oraz historia ekonomii podążają wspólną ścieżką.
Historia gospodarcza w przeciwieństwie do historii myśli ekonomicznej nie zajmuje się badaniem poglądów na zagadnienia ekonomiczne, ale samymi zjawiskami ekonomicznymi w ujęciu historycznym. W zakresie jej zainteresowań leży przede wszystkim badanie panujących na przestrzeni wieków stosunków społeczno-ekonomicznych, metod wytwarzania, dysponowania, wymiany i konsumpcji dóbr ekonomicznych czy rozwój panujących stosunków własności środków produkcji.
Poglądy ekonomiczne, będące przedmiotem badań historii myśli ekonomicznej, były zawsze ściśle powiązane z panującym w danym okresie podłożem stosunków gospodarczych, społecznych i politycznych. Żaden kierunek myśli ekonomicznej nie powstał w oderwaniu od konkretnej sytuacji ekonomicznej w danym miejscu i czasie. Istniejące w danym okresie warunki i zjawiska ekonomiczne były źródłem inspiracji dla dociekań ekonomistów, którzy starali się zrozumieć prawa rządzące gospodarką i ująć je w spójne poglądy. Jednocześnie formułowane przez nich poglądy miały często znaczący wpływ na prowadzoną politykę gospodarczą i tym samym na kształtowanie nowych stosunków ekonomicznych i powstawanie nowych zjawisk gospodarczych. Z tego względu istnieje ścisły związek pomiędzy rozwojem gospodarczym i politycznym a dominującą w tym czasie teorią ekonomiczną. Związek ten przekłada się na ścisłe powiązanie badań historii myśli ekonomicznej z badaniami nad historią gospodarczą.
Etapy rozwoju myśli ekonomicznej edytuj
Rozwój myśli ekonomicznej może być w najogólniejszy sposób podzielony na trzy historyczne etapy:
Starożytny i średniowieczny edytuj
Obejmuje okres od starożytnej Grecji po schyłek XV w. Charakterystyczną cechą dociekań ekonomicznych tego okresu jest to, że były one dokonywane na marginesie rozważań filozoficzno-teoretycznych lub prawno-organizacyjnych. Nie istniała wyodrębniona dziedzina zagadnień ekonomicznych, ponieważ były one traktowane wyłącznie jako element szerszych zagadnień politycznych lub filozoficznych.
Nowożytny edytuj
Obejmuje okres od schyłku XV w. po drugą połowę XVIII w. Wraz z rozwojem gospodarczym pojawiło się zapotrzebowanie na głębszą analizę zagadnień o charakterze gospodarczym. Rozważania ekonomiczne zostają oderwane od ogólniejszych rozważań polityczno-filozoficznych i stają się niezależną dziedziną systematycznych dociekań, choć jeszcze nie o charakterze naukowym. Pierwszym samodzielnym kierunkiem myśli ekonomicznej był merkantylizm, którego początek rozwoju przypada na koniec XV w.
Współczesny edytuj
Umowną datą rozpoczęcia tego okresu jest rok 1776, kiedy to szkocki myśliciel i ekonomista Adam Smith wydaje swoje dzieło Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (popularnie nazywane Bogactwem narodów). Smith po raz pierwszy zastosował metodę naukową w rozważaniach ekonomicznych, tym samym wprowadzając ekonomię do grona nauk, a historię myśli ekonomicznej na nowy etap rozwoju.
Myśl ekonomiczna w starożytnej Grecji edytuj
Okres archaiczny edytuj
Od VIII w. p.n.e. do ok. 500 p.n.e.
Okres klasyczny edytuj
Od ok. 500 p.n.e. do 336 p.n.e.
Okres hellenistyczny edytuj
Od 336 p.n.e. do 146 p.n.e.
Myśl ekonomiczna w Imperium Rzymskim edytuj
Okres królewski edytuj
Od 753 p.n.e. do 510 p.n.e.
Okres republiki edytuj
Od 510 p.n.e. do 31 p.n.e.
Okres cesarski edytuj
Od 31 p.n.e. do 476
Myśl ekonomiczna w średniowieczu edytuj
Od 476 do schyłku XV w.
Merkantylizm edytuj
Od schyłku XV w. do ok. połowy XVIII w.
Krytyka merkantylizmu edytuj
Fizjokratyzm edytuj
Od ok. połowy XVIII w. Szkoła podatkowa fizjokratów stworzyła pojęcie jedynego podatku (opodatkowanie rolnictwa – odprowadzanie ok. 30% wytworzonych dochodów). Przyczyniło się to do rozwoju przemysłu, bo ludzie rezygnowali z posiadania ziemi i uprawiania roli.
Ekonomia klasyczna edytuj
Od drugiej połowy XVIII w.
Angielska ekonomia klasyczna edytuj
Adam Smith, David Ricardo, Thomas Malthus, James Mill, John Stuart Mill, John McCulloch, William Nassau Senior,
Francuska ekonomia klasyczna edytuj
Jean Charles Leonard Simonde de Sismondi, Jean-Baptiste Say, Frédéric Bastiat, Henry Carey.
Szkoła historyczna edytuj
Przełom XIX i XX w.
Socjalizm edytuj
Socjalizm utopijny edytuj
XIX w. Robert Owen, Henri de Saint-Simon, Charles Fourier
Socjalizm ricardiański edytuj
Pierwsza połowa XIX w. John Francis Bray, John Gray, Thomas Hodgskin, William Thompson
Socjalizm naukowy edytuj
Druga połowa XIX w. – Karol Marks, Fryderyk Engels
Nurt subiektywno-marginalistyczny edytuj
Nazywany również nową ekonomią.
Lata siedemdziesiąte XIX w.
Austriacka szkoła psychologiczna edytuj
Od 1871
Matematyczna szkoła lozańska edytuj
Od 1874. – Enrico Barone
Ekonomia neoklasyczna edytuj
Od 1890 – Alfred Marshall wydaje Zasady ekonomii.
Instytucjonalizm edytuj
Keynesizm edytuj
Lata dwudzieste XX w.
Synteza neoklasyczna edytuj
- teoria równowagi ogólnej – Leon Walras (powstała 1874 – 1877)
- teoria równowag cząstkowych – Alfred Marshall (powstała 1890-1916)
Zobacz też edytuj
Bibliografia edytuj
- Rondo E Cameron , Historia gospodarcza świata. Od paleolitu do czasów najnowszych, Mirosław Kluźniak (tłum.), Hanna Lisicka-Michalska (tłum.), Warszawa: Książka i Wiedza, 1996, ISBN 83-05-12815-6, OCLC 749163098 .
- Heilbroner R. L.: Wielcy ekonomiści: czasy, życie, idee, PWE, Warszawa 1993 ISBN 83-208-0933-9.
- Zagóra-Jonszta U.: Wykłady z Historii Myśli Ekonomicznej, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2003, ISBN 83-7246-164-3.
Linki zewnętrzne edytuj
- M.Szaleniec, Historia ekonomii w pigułce, NBPortal.pl. nbportal.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-20)].. [dostęp: 19 czerwca 2015]
- The History of Economic Thought website. cepa.newschool.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-04-03)].