Hohenzollernowie – niemiecka dynastia wywodząca się ze Szwabii. Jej przedstawiciele panowali w krajach niemieckich (m.in. Brandenburgii, Ansbach, Bayreuth, Prusach), od 1871 jako cesarze niemieccy oraz w Rumunii (w latach 1869–1947).

Hohenzollernowie
Herb Hohenzollernowie
Kraj

Prusy, Cesarstwo Niemieckie, Królestwo Rumunii

Tytuły

cesarz niemiecki
król Pruski
książę Pruski
elektor Brandenburgii
król Rumunii

Założyciel

Burkhard I. (Zollern)

Ostatni przedstawiciel

Wilhelm II Hohenzollern, Karol II Hohenzollern-Sigmaringen

Rok założenia

XI w.

Pochodzenie etniczne

niemieckie

Cesarz Niemiec Wilhelm II

Początki dynastii edytuj

 
Zamek Hohenzollern

Dynastia wywodzi się z leżącego na terenie Badenii-Wirtembergii zamku Hohenzollern, który do dziś pozostaje w rękach rodu. Za praojca uważa się wzmiankowanego przez Bertolda z Reichenau i żyjącego w XI w. Burkharda de Zolorin. Jego syn Fryderyk otrzymał w 1111 tytuł hrabiego od cesarza Henryka V. Hrabia Fryderyk III (zm. 1201) wraz z ręką Zofii von Raabs przejął w 1191 prawa do dziedziczenia urzędu burgrabiego Norymbergi. Od dwóch synów tej pary, Konrada I i Fryderyka IV wywodzą się główne linie dynastii: frankońska i szwabska.

Linia frankońska edytuj

Linia odziedziczyła dobra we Frankonii z burgrabstwem Norymbergi.

W 1363 burgrabia Fryderyk V został wyniesiony do godności księcia Cesarstwa (niem. Reichsfürst). Jego syn Fryderyk VI w 1415 w zamian za poparcie w wyborach cesarskich uzyskał od Luksemburgów Marchię Brandenburską wraz z tytułem elektora (od 1417). Od elektora Albrechta III Achillesa wywodzi się także starsza linia Hohenzollern-Ansbach. Pochodził z niej Albrecht Hohenzollern, ostatni wielki mistrz zakonu krzyżackiego w Prusach i pierwszy książę pruski – syn Fryderyka, margrabiego Ansbachu i Zofii Jagiellonki.

W 1618 po śmierci Albrechta Fryderyka opróżnione księstwo Prus Książęcych objęła za zgodą króla polskiego linia elektorska. Od młodszych synów elektora Jana Jerzego wywodzi się młodsza linia Hohenzollern-Ansbach (wygasła w 1806) i linia Hohenzollern-Bayreuth (wygasła w 1763).

W 1657 w wyniku układów welawsko-bydgoskich Hohenzollernowie uzyskali suwerenność w Prusach. Elektor brandenburski Fryderyk III ogłosił się 18 stycznia 1701 w Królewcu królem w Prusach (niem. König in Preussen). Fryderyk II Wielki zmienił ten tytuł w 1772 na króla Prus (niem. König von Preussen). Po I i II wojnie śląskiej w wyniku podpisanego pokoju wrocławskiego w 1742 Fryderyk II Wielki zdobył większą część Śląska, pokonując Austrię Marii Teresy.

18 stycznia 1871 król Prus Wilhelm I Hohenzollern został ogłoszony w Wersalu cesarzem niemieckim w granicach tzw. małych Niemiec. Po przegranej I wojnie światowej w 1918 cesarz Wilhelm II abdykował w obliczu rewolucji i wyemigrował do Holandii.

Po przekształceniu tytułów arystokratycznych w część nazwisk, członkowie frankońskiej linii rodu Hohenzollernów noszą nazwisko Prinz von Preußen (Prinzessin von Preußen w przypadku kobiet). Głową rodu dawnego królewskiego domu pruskiego jest Jerzy Fryderyk Hohenzollern (ur. 1976).

Władcy z linii frankońskiej edytuj

Elektorzy brandenburscy edytuj

 
Herb wielki królów Prus

Królowie pruscy edytuj

 
Herb Cesarstwa Niemieckiego

Królowie Prus i cesarze niemieccy edytuj

Linia Hohenzollern-Ansbach edytuj

Książęta Prus 1525–1618 edytuj

Książęta Karniowa edytuj

Margrabiowie na Starej Marchii i Priegnitz:

  • 1447–1464 Fryderyk Młodszy (syn Fryderyka I margrabiego Brandenburgii)

Margrabiowie na Ansbach:

  • 1486–1536 Fryderyk Starszy (syn Albrechta Achillesa elektora Brandenburgii)
  • 1536–1543 Jerzy (syn)
  • 1543–1603 Jerzy Fryderyk (syn)
  • 1603–1625 Joachim Ernest (syn Jana Jerzego elektora Brandenburgii)

Margrabiowie na Bayreuth:

  • 1486–1495 Zygmunt (syn Albrechta Achillesa elektora Brandenburgii)

Margrabiowie na Kulmbach:

Margrabiowie na Kostrzynie:

  • 1535–1571 Jan I (syn Joachima I elektora brandenburgii)

Książęta na Karniowie:

  • 1524–1543 Jerzy (syn Fryderyka Starszego margrabiego na Ansbach)
  • 1543–1603 Jerzy Fryderyk (syn)
  • 1606–1624 Jan Jerzy (syn Joachima Fryderyka elektora Brandenburgii)

Margrabiowie na Schwedt:

  • 1688–1711 Filip (syn Fryderyka Wilhelma elektora Brandenburgii)
  • 1711–1771 Fryderyk Wilhelm (syn)
  • 1771–1788 Henryk Fryderyk (brat)

Linia szwabska edytuj

Przejęli dobra w Szwabii z hrabstwem Zollern (Hohenzollern). W 1576 Hohenzollernowie szwabscy po śmierci hr. Karola I podzielili się na dwie linie: Hohenzollern-Hechingen (wygasła w 1869 na księciu Fryderyku Wilhelmie) oraz Hohenzollern-Sigmaringen. Już w następnym pokoleniu w 1623 obydwie linie wyniesiono do godności książąt. Jan Jerzy stał się księciem von Hohenzollern-Hechingen, a Jan księciem Hohenzollern-Sigmaringen.

Książę Karol von Hohenzollern-Sigmaringen w 1866 w efekcie układów dyplomatycznych objął tron Rumunii. W 1881 przyjął tytuł króla. Jego starszy brat Leopold miał wg planów Bismarcka także zasiąść na tronie Hiszpanii po obaleniu I Republiki. Starania te stały się jednym z pretekstów wybuchu wojny francusko-pruskiej w 1870.

W 1947 pod naciskiem komunistów abdykował ostatni król Rumunii i ostatni władca z rodu Hohenzollernów, Michał I.

Mieszkający w Niemczech członkowie szwabskiej linii rodu Hohenzollernów noszą współcześnie nazwisko Prinz von Hohenzollern (Prinzessin von Hohenzollern w przypadku kobiet).

Władcy z linii szwabskiej edytuj

Książęta Hechingen edytuj

Książęta Sigmaringen edytuj

 
Herb królów Rumunii

Królowie Rumunii edytuj

  • Karol I – 1866–1914 początkowo ks. autonomicznej Rumunii, król od 1881
  • Ferdynand I (bratanek Karola I) – 1914–1927
  • Michał I (wnuk Ferdynanda I) – 1927–1930 (zdetronizowany), ponownie w latach 1940–1947
  • Karol II (syn Ferdynanda I) – 1930–1940

Linie naturalne i morganatyczne edytuj

Ze związków morganatycznych wywodzą się:

  • baronowie von Kotzau. Potomkowie Jerzego Albrechta von Bayreuth (1666–1703) i Reginy Lutz (1678–1755). Linia wygasła na Fryderyku von Kotzau w 1976[1].
  • hrabiowie von Ingenheim. Potomkowie Gustawa Adolfa (1789–1855), syna króla Fryderyka Wilhelma II i Julii von Voss.
  • hrabiowie von Brandenburg. Potomkowie króla Fryderyka Wilhelma II i hrabianki Juliany von Dönhoff (1768–1837). Ich syn Fryderyk Wilhelm von Brandenburg był premierem Prus. Rodzina wygasła w drugim pokoleniu wraz ze śmiercią hr. Gustawa w 1909[2].
  • hrabiowie von Hohenau. Potomkowie księcia Albrechta Pruskiego (1809–1872) i Rozalii von Rauch. Albrecht był uprzednio mężem holenderskiej księżniczki Marianny Orańskiej z którą się rozwiódł aby móc ożenić się z Rozalią. Rodzina hrabiów von Hohenau wygasła w 1957.

Książę Albrecht był synem króla Fryderyka Wilhelma III i Luizy Meklemburskiej[3].

  • hrabiowie von Rothenburg. Potomkowie ks. Fryderyka Wilhelma von Hohenzollern-Hechingen (1801–1969 – ostatni książę Hechingen) i baronówny Amelii Schenk von Geyern (1832–1897)[4].

Potomkami naturalnych dzieci Hohenzollernów są:

  • baronowie von Falkenhausen. Potomkowie Fryderyka Karola (1734–1796) i Fryderyka Ferdynanda (1748–1811), nieślubnych synów margrabiego Karola Wilhelma Fryderyka von Ansbach (1712–1757) ze związku z Elżbietą Wünsch (1710–1757)[5][6].

Hohenzollernowie edytuj

 
Jerzy Fryderyk, Zofia
 
Tabela Hohenzollernowie

Zobacz też edytuj

Wybrana literatura edytuj

  • P. Mast, Die Hohenzollern in Lebensbildern, Graz Wien Köln 1988
  • Dynastie Europy, A. Mączak (red.), Wrocław Warszawa Kraków 2003 (wyd. II).
  • R. Seigel, Hohenzollern. Dynastengeschlecht, w: Neue Deutsche Biographie, Bd 9, Berlin 1972, s. 496
  • W. Dworzaczek, Genealogia, cz.2: Tablice, Warszawa 1959, tabl.59-63.

Przypisy edytuj

Linki zewnętrzne edytuj