Horyzont

linia wyznaczająca granicę między przestrzenią widoczną dla obserwacji a zasłoniętą przez Ziemię

Horyzont (stgr. ὁρίζων (κύκλος) horízōn (kýklos), dosł. „(krąg) oddzielający”[1]) – okrąg powstały w wyniku przecięcia sfery niebieskiej na dwie części, wyznaczający granicę między przestrzenią widoczną dla obserwacji a zasłoniętą przez Ziemię.

Słońce zachodzące poniżej linii horyzontu obserwowane z perspektywy morza
Widok ziemskiego horyzontu z wahadłowca Endeavour (2002)

Płaszczyzna horyzontu jest zawsze prostopadła do lokalnej osi pionu. Ze względu na odchylenie kształtu Ziemi od kuli, oś pionu nie pokrywa się z osią łączącą środek Ziemi z obserwatorem, z wyjątkiem równika i biegunów ziemskich. Horyzontu nie należy mylić z widnokręgiem. Stwierdzenie "Coś widać na horyzoncie" w rzeczywistości odnosi się do widnokręgu.

Typy horyzontów edytuj

 
Podstawowe typy horyzontu

Wyróżnia się trzy zasadnicze typy horyzontu:

  • horyzont astronomicznyokrąg wielki na sferze niebieskiej, którego płaszczyzna jest prostopadła do osi pionu[2].
  • horyzont prawdziwy – okrąg będący częścią wspólną podstawy stożka o wierzchołku na wysokości oka obserwatora i powierzchni Ziemi. Horyzont prawdziwy jest obniżony względem horyzontu astronomicznego o kąt:
     
    gdzie R jest promieniem Ziemi, a h wysokością obserwatora.
    Odległość horyzontu prawdziwego od obserwatora można obliczyć, stosując (ścisłą) zależność:
     
    gdzie h to wysokość obserwatora, a R to promień Ziemi.
    Dla małych h, podstawiając za R promień Ziemi i przyjmując, że (2R+h) jest w przybliżeniu równe 2R, dostajemy przybliżony wzór:
     
    gdzie h jest wyrażone w metrach, a d w kilometrach. Promień Ziemi zależy od miejsca na geoidzie, wynosi średnio 6371,008 km, równikowy ma 6378,137 km a biegunowy 6356,752 km.[3].

Wielkość obniżenia horyzontu prawdziwego dla przeciętnego obserwatora jest niewielka i wynosi od 2 do 3 minut łuku, jest więc trudna do zauważenia. Podczas lotu samolotem na trasie międzykontynentalnej obniżenie to sięga już 3 stopni.

  • horyzont topograficzny – uwzględnia elementy topografii miejsca obserwacji. Ten rodzaj horyzontu zwykle nie jest już okręgiem.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Henry George Liddell, Robert Scott: A Greek-English lexicon. Wydanie poprawione i rozszerzone przez Henry’ego Stuarta Jonesa przy współpracy Rodericka McKenziego. Oxford: Clarendon Press, 1940. [dostęp 2018-11-18].
  2. horyzont, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-08-04].
  3. David R. Williams: Earth Fact Sheet. NASA, 2016-12-23. [dostęp 2017-06-08]. (ang.).

Bibliografia edytuj