Józef Andrzej Gierowski
Józef Andrzej Gierowski (ur. 19 marca 1922 w Częstochowie[1], zm. 17 lutego 2006 w Krakowie[2]) – polski historyk, profesor nauk historycznych o specjalności historia nowożytna[3], rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, poseł na Sejm PRL IX kadencji.
 Józef Gierowski w 1981 | |
| Data i miejsce urodzenia |
19 marca 1922 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
17 lutego 2006 |
| profesor nauk humanistycznych | |
| Specjalność: historia nowożytna | |
| Alma Mater | |
| Profesura |
1958 |
| Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego | |
| Okres spraw. |
1981–1987 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
      
| |
Życiorys edytuj
Syn Józefa[4] (lekarza[1]), brat Stefana Gierowskiego, profesora Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.
W latach II wojny światowej żołnierz Związku Walki Zbrojnej, następnie Armii Krajowej. Był kierownikiem referatu informacyjnego VI Wydziału Okręgu Kielecko-Radomskiego, wydawcą i redaktorem pisma „Prawda Polska”. W styczniu 1945 został mianowany porucznikiem AK. W tym czasie studiował również na tajnych kompletach Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był uczniem prof. Władysława Konopczyńskiego.
Studia ukończył w 1946[3][5]. W tym samym roku rozpoczął pracę naukową na Uniwersytecie Wrocławskim (w latach 1954–1955 był prodziekanem, w latach 1964–1965 dziekanem Wydziału Filozoficzno-Historycznego, a w latach 1958–1961 prorektorem)[6], zostając równocześnie członkiem Polskiego Towarzystwa Historycznego. Stopień doktora uzyskał w 1947[5], stopień profesora nadzwyczajnego w 1958[3], a profesorem zwyczajnym został w 1970[5]. W latach 1953–1968 był kierownikiem Instytutu Historii PAN w Krakowie, a następnie w latach 1977–1981 kierował Zakładem Historii Śląska PAN.
W 1965 przeniósł się do Krakowa na Uniwersytet Jagielloński[5], obejmując kierownictwo Katedry Historii Polski XVI–XVIII wieku. Kierował następnie Zakładem Historii Nowożytnej Powszechnej. W latach 1967–1972 był dyrektorem Instytutu Historii UJ. W 1981 został wybrany, w pierwszych od dziesięcioleci demokratycznych wyborach, na rektora UJ. Uniwersytetem jako rektor kierował do 1987. Po wprowadzeniu stanu wojennego udało mu się szybko doprowadzić do uwolnienia internowanych pracowników i studentów UJ (przed końcem 1981). W 1983 wręczył papieżowi Janowi Pawłowi II doktorat honoris causa UJ. W 1984 powołał komisję, która, chociaż pomysł wówczas wydawał się nierealny, rozpoczęła cały proces budowy nowego kampusu UJ (prace kontynuowali później jego następcy: prof. Aleksander Koj, prof. Andrzej Pelczar, a do końca doprowadził prof. Franciszek Ziejka). Jako rektor i poseł na Sejm w latach 1985–1989 prof. Józef Andrzej Gierowski walczył o jak najszerszą autonomię szkół wyższych. W latach 1986–1989 był również członkiem Rady Konsultacyjnej przy Przewodniczącym Rady Państwa oraz Ogólnopolskiego Komitetu Grunwaldzkiego.
W 1986 założył na UJ pierwszy w Polsce Międzywydziałowy Zakład Historii i Kultury Żydów w Polsce podniesiony później do rangi Katedry Judaistyki. W 1989 został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. 27 marca 1990 został wybrany dyrektorem Wydziału II Filozoficzno-Historycznego PAU. W latach 1991–1995 wchodził w skład Rady do spraw stosunków polsko-żydowskich przy Prezydencie RP. W 1993 został przewodniczącym Rady Fundacji Judaica. Od tego samego roku uczestniczył w pracach Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie[7].
Odznaczenia i nagrody edytuj
Odznaczony, m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi (1954)[8], Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955)[9], Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1976), Krzyżem Komandorskim (Commendatore) Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (1986), Krzyżem Armii Krajowej (1994), Medalem „Zasłużony dla Tolerancji” (1999), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1999)[4], Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski[10] oraz nagrodą Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa (grudzień 2005).
Doktoraty honoris causa edytuj
- W 1983 został doktorem honoris causa Uppsala Universitet (Szwecja).
- 18 maja 1986 został doktorem honoris causa University of Connecticut (USA).
- 8 maja 1992 został doktorem honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego (Polska).
- W 1987 po 50 latach od uzyskania tytułu doktora Uniwersytet Jagielloński odnowił mu jego doktorat, co jest równoznaczne z nadaniem doktoratu honoris causa.
Prace naukowe edytuj
Profesor Józef Andrzej Gierowski jest autorem 380 prac naukowych i publikacji, w tym kilku książek o charakterze monograficznym:
- Między saskim absolutyzmem, a złotą wolnością z 1953[5]
- Sejmik Generalny Księstwa Mazowieckiego[5]
- Dzieje Wrocławia 1618–1741[5]
- W cieniu Ligi Północnej z 1971[5]
- Kartki z rodowodu biedoty wiejskiej[5]
- Traktat przyjaźni Polski z Francją w 1714 r. z 1965
- Historia Włoch z 1986
- Rzeczpospolita w dobie złotej wolności (1648–1763) – 5 tom Wielkiej Historii Polski (wydanie 10 tomowe)
- Historia Polski t. II 1505–1764 i t. III 1764–1864 – praca ta w czterech tomach została napisana wspólnie z profesorami: Jerzym Wyrozumskim (Historia Polski do 1505 r. t. I) i Józefem Buszką (tom IV). Pierwsze wydanie ukazało się w 1978[5]
Przypisy edytuj
- ↑ a b Gierowski Józef Andrzej, [w:] Władysław Tyrański, Kto jest kim w Krakowie: lokalne władze, urzędy, instytucje, środowiska: edukacja, zatrudnienie, pozycja zawodowa, działalność polityczna i społeczna, sympatie polityczne, rodzina, rozrywki i upodobania (dane z 1999 roku), Kraków: Krakowska Agencja Informacyjna, 2000, s. 90, ISBN 83-909309-2-7, OCLC 47866363 [dostęp 2023-01-30].
- ↑ Wspomnienia profesora Józefa Gierowskiego [online], uj.edu.pl [dostęp 2023-01-30].
- ↑ a b c Józef Andrzej Gierowski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [dostęp 2020-11-15].[martwy link]
- ↑ a b M.P. z 1999 r. nr 33, poz. 507.
- ↑ a b c d e f g h i j Józef Gierowski, Historia Polski 1505–1764, wyd. I, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1978, ISBN 83-01-08840-0.
- ↑ Encyklopedia Wrocławia. Jan Harasimowicz (red.). Wyd. III. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, s. 234.
- ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803–2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 79, ISBN 978-83-233-4527-5.
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1589.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450.
- ↑ Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, s. 324.
Bibliografia edytuj
- Wspomnienia profesora Andrzeja Gierowskiego w archiwum Pamięć Uniwersytetu – Oddział Dokumentacji Audiowizualnej Archiwum UJ – Kronika Filmowa UJ
- Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo PWN, Kraków 2000
- Marian Nowy, Wspomnienie o prof. Józefie A. Gierowskim Rzeczpospolita i Uniwersytet, artykuł w „Dzienniku Polskim” z 24 lutego 2006
- Lesław Peters, Historia była mu busolą, artykuł w miesięczniku „Kraków” nr 17 z marca 2006
- Krystyn Matwijowski, Po śmierci prof. Józefa Gierowskiego (1922–2006). Przyjaciel Wrocławia