Józef Wierusz-Kowalski
Józef Wierusz-Kowalski (ur. 16 marca 1866 w Puławach, zm. 30 listopada 1927 w Ankarze) – polski fizyk i dyplomata. Rektor uniwersytetu we Fryburgu (1897), po odzyskaniu niepodległości poseł RP przy Stolicy Apostolskiej, w Holandii, Austrii i Turcji.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
16 marca 1866 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Poseł RP przy Stolicy Apostolskiej | |
| Okres |
od 1 lipca 1919 |
| Poprzednik |
funkcja utworzona |
| Następca | |
| Poseł RP w Holandii | |
| Okres |
od 19 października 1921 |
| Poprzednik |
Eugeniusz Rozwadowski (charge d'affaires) |
| Następca | |
| Poseł RP w Austrii | |
| Okres |
od 1 grudnia 1924 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Poseł RP w Turcji | |
| Okres |
od 21 października 1926 |
| Poprzednik | |
| Następca |
Kazimierz Papée (charge d'affaires) |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys edytuj
Urodził się w rodzinie Tadeusza, właściciela majątku Olbięcin w latach 1869−1904, i Julii Nepomuceny z Wasilewskich (1840−1873). Ukończył Gimnazjum Realne J. Pankiewicza w Warszawie. Początkowo studiował prawo na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, ale po roku przeniósł się na Uniwersytet w Getyndze, gdzie podjął studia fizyczne. Zajmował się początkowo własnościami szkła, w tym jego wytrzymałością. W 1889 przedstawił pracę doktorską Untersuchungen über die Festigkeit des Glases. Następnie pracował w Berlinie i Würzburgu, a od 1891 na Politechnice w Zurychu, skąd w 1892 przeniósł się na Uniwersytet w Bernie. W 1894 przyjął propozycję zorganizowania wydziału nauk matematycznych i przyrodniczych na Uniwersytecie we Fryburgu w Szwajcarii. Objął tam katedrę fizyki, a w roku akademickim 1897−1998 piastował funkcję rektora. Jego główną dziedziną badań była luminescencja mieszanin ziem rzadkich ze związkami metali alkalicznych pod wpływem promieniowania nadfioletowego i promieniowania katodowego, a także fosforescencja związków ziem rzadkich i związków organicznych, w 1910 odkrył zjawisko tzw. fosforescencji postępowej. Za prace w tej dziedzinie wyróżnił go w 1912 Uniwersytet Harvarda. Ponadto zajmował się doświadczeniami z wyładowaniami elektrycznymi. Jego asystentem we Fryburgu był Ignacy Mościcki. W 1911 oraz w latach 1917–1918 był wykładowcą fizyki na Wydziale Przyrodniczym oraz wykładał wstęp do teorii elektryczności w ramach Kursów Politechnicznych (1906–1908) na Wydziale Technicznym Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie[1].
W czasie I wojny światowej działał w Komitecie Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, założonym przez Henryka Sienkiewicza w Vevey. Członek redakcji wydawanej w Szwajcarii Wielkiej encyklopedii powszechnej. W 1916 roku był członkiem Zarządu Towarzystwa Polskiej Macierzy Szkolnej[2]. Po polonizacji Uniwersytetu Warszawskiego, w 1917 powrócił do kraju by zorganizować katedrę fizyki na UW. W 1919 został mianowany profesorem Politechniki.
W 1919 wstąpił do służby dyplomatycznej II Rzeczypospolitej. 1 lipca 1919 mianowany posłem nadzwyczajnym i ministrem pełnomocnym przy Stolicy Apostolskiej. 19 października 1921 mianowany posłem RP w Hadze, którym pozostawał do 1 grudnia 1924. Tego dnia objął funkcję posła RP w Wiedniu, którą sprawował do 30 września 1926. 21 października 1926 został posłem RP w Ankarze. Był członkiem Komisji Współpracy Intelektualnej Ligi Narodów (w miejsce Marii Skłodowskiej-Curie). Zmarł w czasie pełnienia obowiązków służbowych. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 157-6-10)[3].
Rodzina edytuj
Od 2 października 1900 był mężem Leonii z hr. Rostworowskich h. Nałęcz (1870–1946), z którą miał pięcioro dzieci[4]:
- Tadeusza (1901–1958), męża Ewy Afry Ciecierskiej (córki Stefana i Marii z Doria-Dernałowiczów)
- Michała (1903–1992), męża Krystyny hr. Żółtowskiej (córki Jana i Ludwiki z hr. Ostrowskich)
- Marię Anielę (1904–1985), żony Iva Malleta
- Józefa (1907–1987), męża Neny d'Elbée (wdowy po Tomaszu hr. Sobańskim[5])
- Jana Kantego (1912–2000), męża Teresy Staniec.
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (28 kwietnia 1926)[6]
Przypisy edytuj
- ↑ Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906-1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, s. 95, 104 Podkarpacka BC – wersja elektroniczna
- ↑ Józef Stemler, Dzieło samopomocy narodowej. Polska Macierz Szkolna 1905–1935, Warszawa 1935, s. 173.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: KOWALSCY, LIPIŃSCY, GARYANTESIEWICZOWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-06-08].
- ↑ Józef Wierusz-Kowalski z Kowali h. Wieruszowa (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego) [online], sejm-wielki.pl [dostęp 2017-11-15].
- ↑ Tomasz Sobański z Sumówki h. Junosza (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego) [online], sejm-wielki.pl [dostęp 2017-11-15].
- ↑ M.P. z 1926 r. nr 99, poz. 293 „za zasługi, położone na polu pracy narodowo-społecznej na obczyźnie”.
Bibliografia, literatura, linki edytuj
- Polski Słownik Biograficzny. Tom XIV (1968−1969).
- Wierusz-Kowalski Józef [w:] Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej (red. naukowa Jacek M. Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana), Warszawa 1994, wyd. BGW, ISBN 83-7066-569-1, s. 116.
- Rodzina.
- Prace Józefa Wierusz-Kowalskiego w bibliotece Polona.