Język moksza
Język moksza – język ugrofiński z grupy wołżańskiej używany przez jedną z dwóch grup etnicznych składających się na naród Mordwinów – Mordwinów Moksza. Używany jest na wschodnim skrawku europejskiej części Rosji, zwłaszcza w zachodnich rejonach Mordowii, gdzie jest językiem urzędowym oraz w obwodzie penzeńskim, a także Tatarstanie, Baszkirii, oraz obwodach: orenburskim, riazańskim, samarskim, saratowskim i tambowskim. Mordwini Moksza żyją także w niewielkich grupach na dalekim wschodzie Rosji, a poza granicami tego kraju – w USA.
| Obszar | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
ok. 400 tys. | ||||
| Pismo/alfabet | |||||
| Klasyfikacja genetyczna | |||||
| Status oficjalny | |||||
| język urzędowy |  Mordowia (Rosja)
| ||||
| UNESCO | 3 zdecydowanie zagrożony↗ | ||||
| Ethnologue | 6b zagrożony↗ | ||||
| Kody języka | |||||
| ISO 639-1 | – | ||||
| ISO 639-2 | mdf | ||||
| ISO 639-3 | mdf | ||||
| IETF | mdf | ||||
| Glottolog | moks1248 | ||||
| Ethnologue | mdf | ||||
| GOST 7.75–97 | мок 455 | ||||
| Linguist List | mdf | ||||
| WALS | mmo | ||||
| SIL | MDF | ||||
| W Wikipedii | |||||
| |||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||||
Język/dialekt moksza jest używany przez ok. 400 tys. osób, tj. ok. 40% Mordwinów posługujących się ojczystym językiem.
Kwestia czy język moksza jest samodzielnym językiem, czy jak uważają niektórzy językoznawcy – dialektem języka mordwińskiego była przedmiotem sporów; obecnie przeważa opcja istnienia dwóch języków mordwińskich: moksza i erzja.
Język mordwiński-moksza jest kontynuacją prajęzyka proto-ugro-fińskiego, używanego w I tys. p.n.e. przez plemiona ugrofińskie zamieszkujące płn.-wsch. Europę. Na jego rozwój silny wpływ wywarł język rosyjski; w mniejszym stopniu – języki tureckie.
Język moksza, podobnie jak inne języki ugrofińskie, charakteryzuje się dużą liczbą przypadków; posiada ich 12.
Do zapisu języka stosowany jest alfabet cyrylicki, identyczny jak do zapisu języka rosyjskiego. Na początku XX wieku istniał wariant pisma alfabetem łacińskim, chociaż po rozpoczęciu represji stalinowskich skończył się proces latynizacji narodów ZSRR.
Próba latynizacji edytuj
W dniu 25 marca 1932 r. w ramach procesu latynizacji języków narodów ZSRR, Wszechzwiązkowy Centralny Komitet Nowego Alfabetu przyjął dla języków mordwińskich (erzja i moksza) oparty na piśmie łacińskim alfabet mordwiński. Alfabet składał się z następnych liter: A a, Ә ә, B в, C c, Ç ç, D d, Э э, E e, F f, G g, Ь ь, I i, J j, K k, L l, M m, N n, O o, Ө ө, P p, R r, S s, Ş ş, T t, U u, Y y, V v, X x, Z z, Ƶ ƶ, ȷ, Rx, Lh (ostatnie dwie litery – tylko dla języka moksza). 19 maja 1932, po uzgodnieniach ze specjalistami miejscowymi, Niżno-Wołżański Komitet Nowego Alfabetu przyjął ten alfabet ze zmianami: A a, B в, C c, Ç ç, D d, Ә ә, F f, G g, Y y, I i, J j, K k, L l, M m, N n, O o, P p, R r, S s, Ş ş, T t, U u, V v, X x, Z z, Ƶ ƶ, Ь ь, Rx, Lh[1]. Mimo oficjalnego przyjęcia alfabetu łacińskiego nie poczyniono żadnych prób jego faktycznego wprowadzenia do użytku[2].
Literatura edytuj
Do klasyków literatury w języku moksza zaliczyć można Michaiła Biezborodowa, Zachara Dorofiejewa, Fiodora Atianina, Aleksieja Mokszoni, Maksima Biebana, Jakuba Piniasowa, Jurija Kuzniecowa, Marię Malkiną, Raisę Orłową.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ G. Autow. Новый алфавит. Великая революция на востоке. — Saratów: Нижневолжское краевое изд-во, 1932. s. 61-64
- ↑ Мордовская письменность - это... Что такое Мордовская письменность?, „Словари и энциклопедии на Академике” [dostęp 2017-10-18] (ros.).