Janus (księżyc)
Janus (Saturn X) – księżyc Saturna. Nazwa pochodzi od Janusa, postaci z mitologii rzymskiej.
 Zdjęcie Janusa na tle Saturna, wykonane przez sondę Cassini. | |
| Planeta | |
|---|---|
| Odkrywca | |
| Data odkrycia |
15 grudnia 1966 |
| Tymczasowe oznaczenie |
S/1966 S 2, S/1980 S 1 |
| Charakterystyka orbity | |
| Półoś wielka |
151 450 km[1] |
| Mimośród |
0,0098[1] |
| Okres obiegu |
0,695 d[1] |
| Nachylenie do płaszczyzny Laplace’a |
0,165°[1] |
| Długość węzła wstępującego |
154,175°[1] |
| Argument perycentrum |
16,012°[1] |
| Anomalia średnia |
17,342°[1] |
| Własności fizyczne | |
| Wymiary |
203 × 185 × 152,6 km[2] |
| Masa |
(1,8975 ± 0,0006) × 1018 kg[2] |
| Średnia gęstość |
(0,63 ± 0,03) g/cm³[2] |
| Przyspieszenie grawitacyjne na powierzchni |
0,011–0,017 m/s²[2] |
| Okres obrotu wokół własnej osi | |
| Albedo |
0,71 ± 0,02 |
| Jasność obserwowana (z Ziemi) |
14m |
Odkrycie edytuj
Został odkryty w grudniu 1966 roku przez A. Dollfusa. Trzy dni później inny astronom, Richard Walker dokonał podobnej obserwacji, odkrywając księżyc Epimeteusz. Przez dwanaście lat nie było pewne, czy zaobserwowano w rzeczywistości jeden, czy dwa księżyce. Pewność co do istnienia ich obu przyniosły dopiero obserwacje sondy Voyager 1, która przeleciała przez system Saturna 12 listopada 1980 roku.
Orbita edytuj
Janus krąży ruchem prostym wokół Saturna po orbicie zbliżonej do kołowej, dzieląc ją w szczególny sposób z księżycem Epimeteuszem[3][4][5][6]. W 2006 roku odkryto również delikatne pasmo pyłu (pierścień) w pobliżu wspólnej orbity księżyców.
Bliskość Epimeteusza edytuj
Janus i nieco mniejszy Epimeteusz dzielą (prawie) tę samą orbitę, która znajduje się w przerwie między pierścieniami F i G Saturna. Promienie orbit tych księżyców różnią się zaledwie o 50 km. Ponieważ promień zarówno Epimeteusza jak i Janusa przekracza 50 km, wydawałoby się, że musi to nieuchronnie doprowadzić do zderzenia. Jednak podczas zbliżenia, wskutek oddziaływania grawitacyjnego między oboma ciałami, dochodzi do wymiany momentu pędu między nimi. Dzięki temu księżyc szybszy (o mniejszej orbicie) staje się księżycem wolniejszym (o większej orbicie), zanim dogoni współorbitalnego towarzysza. W ten sposób, paradoksalnie, przyciągające oddziaływanie grawitacyjne powoduje odepchnięcie się księżyców. W wyniku owej „wymiany orbit”, która nie jest ścisłą wymianą ze względu na różnicę mas, te dwa księżyce wcale się nie mijają. Największe zbliżenie wynosi ok. 10 tys. km i zachodzi co ok. 4 lata; w jego wyniku półoś wielka orbity Janusa maleje/rośnie o ok. 20 km, a Epimeteusza rośnie/maleje o 80 km.
Janus wraz z Epimeteuszem, krążąc po zewnętrznej stronie pierścienia F, oraz Prometeusz od wewnętrznej strony pełnią funkcję pasterskich księżyców tego pierścienia.
Kratery edytuj
Cztery nazwane kratery na powierzchni Janusa otrzymały swoje nazwy pochodzące z mitologii greckiej w 1982 roku[7].
| Krater | Pochodzenie nazwy |
|---|---|
| Castor | Kastor, bliźniak Polluksa |
| Idas | Idas, jeden z bliźniaków, kuzyn Kastora i Polluksa |
| Lynceus | Linkeus, jeden z bliźniaków, kuzyn Kastora i Polluksa |
| Phoibe | Fojbe, córka Leukipposa |
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g Planetary Satellite Mean Orbital Parameters. Jet Propulsion Laboratory, 2013-08-23. [dostęp 2016-02-21]. (ang.).
- ↑ a b c d P.C. Thomas. Sizes, shapes, and derived properties of the saturnian satellites after the Cassini nominal mission. „Icarus”. 208 (1), s. 395-401, lipiec 2010. DOI: 10.1016/j.icarus.2010.01.025. (ang.).
- ↑ The Rotation of Janus and Epimetheus. [dostęp 2015-05-25]. (ang.).
- ↑ Theory of the rotation of Janus and Epimetheus. [dostęp 2015-05-25]. (ang.).
- ↑ Analytical description of physical librations of Saturnian coorbital satellites Janus and Epimetheus. [dostęp 2015-05-25]. (ang.).
- ↑ Influence of the coorbital resonance on the rotation of the Trojan satellites of Saturn. [dostęp 2015-05-25]. (ang.).
- ↑ Kratery na Janusie (ang.)
Linki zewnętrzne edytuj
- Janus. [w:] Księżyce Układu Słonecznego [on-line]. [dostęp 2009-11-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-25)].
- Janus. [w:] Solar System Exploration [on-line]. NASA. [dostęp 2018-12-26]. (ang.).