Jednoróg (działo)

Jednoróg (ros. Единорог) – rodzaj rosyjskiego działa z XVIII wieku, odmiana haubicy konstrukcji M.W. Daniłowa[1] i S.A. Martinowa[2], przyjętego na uzbrojenie decyzją generała artylerii Piotra Szuwałowa.

Jednoróg kalibru 152 mm z 1838
Przekrój haubicy, widoczna mniejsza komora prochowa
Jednoróg 10-funtowy artylerii konnej z lawetą przed Mauzoleum bitwy pod Ostrołęką

Wprowadzone do armii rosyjskiej w 1757 jednorogi miały kaliber od 90 do 250 milimetrów i długość lufy od 7,5 do 12,5 kalibra[3]. Wpierw wprowadzono wersję 8-funtową, następnie 10-, 20-, 40- i 80-funtowe[1].

Ówczesna artyleria dzieliła się na armaty, strzelające głównie pociskami pełnymi, oraz haubice – o krótszej lufie, większym kącie podniesienia i zwężonej komorze prochowej, strzelające także granatami[4].

Jednorogi były typem pośrednim między armatą i haubicą (rodzajem wczesnej haubicoarmaty), o mniej stromej trajektorii pocisku, co dawało większy zasięg[4]. Od haubic jednorogi różniły się stożkową komorą prochową[1]: średnica podstawy stożka równała się średnicy kalibru lufy, co ułatwiało ładowanie i umieszczenie pocisku dokładnie na osi lufy[2].

Pozwoliło to na stosowanie kartaczy, kul pełnych, naboi scalonych, jak i granatów typowych dla haubic. Użyte po raz pierwszy przez Rosję w czasie wojny siedmioletniej, jednorogi stosowane były aż do połowy XIX wieku. Wykorzystywane były także w artylerii Turcji, Prus i Królestwa Polskiego.

W okresie napoleońskim armia rosyjska używała jednorogów 2-, 10- i 18-funtowych. Cztery 10-funtowe jednorogi (oraz cztery lekkie i cztery średnie armaty 6-funtowe) wchodziły w skład kompanii artylerii lekkiej, podczas gdy cztery lekkie i cztery ciężkie armaty 12-funtowe oraz cztery 18- i dwa 2-funtowe jednorogi składały się na kompanię artylerii ciężkiej. Artyleria konna posiadała 6 lekkich sześciofuntówek i 6 jednorogów 10-funtowych na kompanię[5].

Nazwa wywodzi się od uchwytów do przenoszenia lufy, czyli delfinów, wykonywanych w kształcie jednorożców[4]. Kształt ten zainspirowany był najprawdopodobniej herbem Jednorożec generała Szuwałowa.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b c Angus Konstam: Russian Army of the Seven Years War (2). Londyn: Osprey Publishing, 1996, s. 41, seria: Men-at-Arms. ISBN 978-1855325876.
  2. a b 76-мм единорог (1760). www.kbgrabina.ru, 2010. [dostęp 2020-12-29]. (ros.).
  3. Mała Encyklopedia Wojskowa. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1967, s. 590.
  4. a b c Jeff Kinard: An Illustrated History of Its Impact. Oxford: ABC-CLIO, 2007, s. 112 i 159. ISBN 978-1851095568.
  5. Kevin Kiley: Artillery of the Napoleonic Wars. Londyn: Greenhill Books, 2006, s. 157. ISBN 978-1853675836.