Wikipedia

Jessica Lange

amerykańska aktorka

Jessica Phyllis Lange[1][2] (ur. 20 kwietnia 1949 w Cloquet) – amerykańska aktorka, producentka filmowa, fotografka i filantropka. Laureatka licznych wyróżnień, w tym dwóch Nagród Akademii Filmowej (Oscarów) za role w filmach Tootsie (1982) i Błękit nieba (1994)[3], Tony za rolę w sztuce Zmierzch długiego dnia (2016)[4], trzech Emmy za role w filmie Szare ogrody (2009) i serialu American Horror Story (2011–2015, 2018)[5], Nagrody Gildii Aktorów Ekranowych za rolę w American Horror Story[6] oraz pięciu Złotych Globów[7]. Była także nominowana do Nagród Brytyjskiej Akademii Filmowej (BAFTA)[8], Nagrody Laurence’a Olivera[9] i Nagrody Gildii Amerykańskich Producentów Filmowych[10]. Jest 22. w historii laureatką potrójnej korony aktorstwa (Oscara, Tony i Emmy)[11].

Jessica Lange
Ilustracja
Jessica Lange (2013)
Imię i nazwisko

Jessica Phyllis Lange

Data i miejsce urodzenia

20 kwietnia 1949
Cloquet, Stany Zjednoczone

Zawód

aktorka, producentka filmowa, fotografka, filantropka

Współmałżonek

Paco Grande
(1971–1981; rozwód)

Lata aktywności

od 1976

podpis
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Ma tytuł ambasadorki dobrej woli UNICEF[12].

Życiorys edytuj

Wczesne lata edytuj

Urodziła się w Cloquet w stanie Minnesota jako córka Dorothy Florence (z domu Sahlman; 1913–1998) i Alberta Johna Langego (1913–1989)[13]. Ze strony matki ma korzenie fińskie[14], ze strony ojca – niemiecko-holenderskie[14]. Ukończyła Cloquet High School w Cloquet[15]. W 1967 rozpoczęła studia ze sztuki i fotografii na University of Minnesota[16]. W 1971 poślubiła fotografa Paco Grande[17], z którym żyła w środowisku bohemy. Małżeństwo podróżowało po Stanach Zjednoczonych i Meksyku, po czym przeprowadziło się do Paryża. Tam Lange uczyła się pantomimy i pracowała jako tancerka w Opéra-Comique[17]. Po powrocie do Stanów w 1973 roku pracowała w Nowym Jorku jako kelnerka i modelka.

Kariera edytuj

Została odkryta przez producenta Dino De Laurentiisa, który w 1976 roku powierzył jej rolę w filmie King Kong[18].

 
Jessica Lange (2012)

Choć debiut filmowy Lange został zmiażdżony przez krytykę, film okazał się hitem kasowym i przyniósł jej Złotego Globa dla najlepszej ekranowej debiutantki. Kolejną rolę zagrała dopiero w 1979 roku w Całym tym zgiełku Boba Fosse’a. W latach 80. zagrała w serii kinowych przebojów. W 1983 roku jako pierwsza osoba od czterdziestu lat zdobyła dwie nominacje do Nagrody Akademii Filmowej w tym samym roku. Podczas 55. ceremonii wręczenia Oscarów odebrała nagrodę dla najlepszej aktorki drugoplanowej za komedię Tootsie, ponadto była nominowana w kategorii najlepszej aktorki pierwszoplanowej za rolę Frances Farmer w dramacie Frances[18].

Kolejne nominacje do Oscara zgarnęła za filmy Pułapka (1984), Słodkie marzenia (1985) i Pozytywka (1989)[18].

W latach 90. zagrała między innymi w Mężczyźni nie odchodzą (1990), Przylądku strachu (1991), Błękicie nieba (1994) i Tytusie Andronikusie (1999). Za rolę w Błękicie nieba zdobyła Oscara dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej. Późniejsze znaczące pozycje filmowe w karierze Lange to Duża ryba (2003), Broken Flowers (2005) oraz filmy telewizyjne Normalny (2003) i Szare ogrody (2009), które przyniosły jej pierwszą w karierze nagrodę Emmy, przyznaną w kategorii najlepszej aktorki w filmie telewizyjnym lub miniserialu[18].

Lange jest także aktorką teatralną. W latach 90. wcielała się na Broadwayu i West Endzie w rolę Blanche DuBois w Tramwaju zwanym pożądaniem (tę samą rolę zagrała w telewizyjnej adaptacji sztuki). Później występowała także w Zmierzchu długiego dnia i Szklanej menażerii. W 2016 zdobyła Nagrodę Tony za rolę pierwszoplanową w Zmierzchu długiego dnia. Tym samym stała się 22. w historii laureatem potrójnej korony aktorstwa, gromadząc na swoim koncie najważniejsze nagrody: filmową (Oscara), teatralną (Tony) i telewizyjną (Emmy).

W ostatnich latach kariera Lange skupia się głównie na działalności telewizyjnej. W 2011 aktorka po raz pierwszy wystąpiła w serialu, dołączając do głównej obsady American Horror Story stacji FX. Serial okazał się telewizyjnym przebojem, przywrócił Lange dużą popularność i przyniósł dwie kolejne nagrody Emmy oraz Złoty Glob[19]. Do 2014 aktorka zagrała w nim cztery różne postacie w czterech pierwszych seriach, po czym zrezygnowała z dalszego udziału w serialu. W 2017 wcieliła się w Joan Crawford w serialu Konflikt, który również wyprodukowała. W 2018 powróciła do American Horror Story, by wystąpić gościnnie w jednym odcinku ósmej serii.

Jessica Lange jest także fotografką. Wydała cztery książki ze swoimi fotografiami, a jej prace pokazywano podczas wystaw w galeriach sztuki. W 2016 osobiście otworzyła swoją wystawę w Galerii Miejskiej BWA w Bydgoszczy. Jej wizyta w Polsce związana była z festiwalem filmowym Camerimage, gdzie odebrała honorową Nagrodę im. Krzysztofa Kieślowskiego.

Dorobek artystyczny edytuj

Legenda
Oczekuje na premierę

Filmy edytuj

Rok Tytuł Rola Dodatkowe informacje
1976 King Kong Dwan
1979 Cały ten zgiełk Angelique
1980 Jak zmniejszyć wysokie koszty życia Louise Travis
1981 Listonosz zawsze dzwoni dwa razy Cora Papadakis
1982 Tootsie Julie Nichols
Frances Frances Farmer
1984 Cat on a Hot Tin Roof Maggie film telewizyjny
Pułapka Jewell Ivy dodatkowo producentka
1985 Słodkie marzenia Patsy Cline
1986 Zbrodnie serca Margaret Magrath
1988 Far North Kate
Bożyszcze tłumów Babs Rogers Grey
1989 Pozytywka Ann Talbot
1990 Mężczyźni nie odchodzą Beth Macauley
1991 Przylądek strachu Leigh Bowden
1992 O Pioneers! Alexandra Bergson film telewizyjny
Mroki miasta Helen Nasseros
1994 Błękit nieba Carly Marshall
1995 Dwie matki Margaret Lewin
Rob Roy Mary MacGregor
Tramwaj zwany pożądaniem Blanche DuBois film telewizyjny
1997 Tysiąc akrów krzywd Ginny Cook Smith
1998 Zaborcza miłość Martha Baring
Kuzynka Bette Bette Fisher
1999 Tytus Andronikus Tamora
2001 Pokolenie P pani Wurtzel
2003 Normalny Irma Applewood film telewizyjny
Jeźdźcy Apokalipsy Nina Veronica
Duża ryba Sandra K. Bloom
2005 Broken Flowers Carmen Markowski
Nie wracaj w te strony Doreen
Nigdylandia Katherine Pierson
2006 Bonneville Arvilla Holden
2007 Sybil Cornelia Wilbur film telewizyjny
2009 Szare ogrody Edith Bouvier Beale film telewizyjny
2012 I że cię nie opuszczę Rita Thornton
2013 Teresa Raquin Madame Raquin
2014 Gracz Roberta
2016 Wild Oats Maddie
2022 Detektyw Marlowe Dorothy Cavendish
Long Day’s Journey Into Night[20] Mary Tyrone
Places, Please[21] Lillian Hall

Seriale edytuj

Rok Tytuł Rola Odcinki Dodatkowe informacje
1998 Michaił Barysznikow – bajki z mojego dzieciństwa Księżniczka Łabędź „Książę i łabędź” dubbing
2011 American Horror Story: Murder House Constance Langdon 11 odcinków pierwszy sezon American Horror Story
2012–2013 American Horror Story: Asylum Jude Martin 13 odcinków drugi sezon American Horror Story
2013–2014 American Horror Story: Sabat Fiona Goode 13 odcinków trzeci sezon American Horror Story
2014–2015 American Horror Story: Freak Show Elsa Mars 13 odcinków czwarty sezon American Horror Story
2016 Horace and Pete Marsha 3 odcinki
2017 Konflikt: Bette i Joan Joan Crawford 8 odcinków dodatkowo producentka
2018 American Horror Story: Apokalipsa Constance Langdon 2 odcinki ósmy sezon American Horror Story
2019 Wybory Paytona Hobarta Dusty Jackson 6 odcinków
2024 Feud: Capote vs. The Swans[22] Lillie Mae Faulk 2 odcinki dodatkowo producentka

Teatr edytuj

Rok Tytuł Rola Teatr
1964 Love Rides the Rails Carlotta Cortez nieznany
1980 Angel on My Shoulder namiot w Karolinie Północnej
1992 Tramwaj zwany pożądaniem Blanche DuBois Ethel Barrymore Theatre, Nowy Jork
1996 Theatre Royal Haymarket, Londyn
2000 Zmierzch długiego dnia Mary Cavan Tyrone Lyric Theatre, Londyn
2005 Szklana menażeria Amanda Wingfield Ethel Barrymore Theatre, Nowy Jork
2007 Apollo Theatre, Londyn
2016 Zmierzch długiego dnia Mary Cavan Tyrone American Airlines Theatre, Nowy Jork

Nagrody i nominacje (wybrane) edytuj

Plebiscyt Rok Kategoria Nominowana twórczość Rezultat
Nagrody Akademii Filmowej (Oscary) 1983 Najlepsza aktorka drugoplanowa Tootsie Wygrana [3]
Najlepsza aktorka pierwszoplanowa Frances Nominacja
1985 Pułapka Nominacja
1986 Słodkie marzenia Nominacja
1990 Pozytywkę Nominacja
1995 Błękit nieba Wygrana
Nagrody Brytyjskiej Akademii Filmowej (BAFTA) 1984 Najlepsza aktorka pierwszoplanowa Tootsie Nominacja [8]
Nagrody Gildii Aktorów Ekranowych 1995 Najlepsza aktorka pierwszoplanowa Błękit nieba Nominacja [6]
2010 Najlepsza aktorka w miniserialu lub filmie telewizyjnym Szare ogrody Nominacja
2012 Najlepsza aktorka w serialu dramatycznym American Horror Story: Murder House Wygrana
2013 American Horror Story: Asylum Nominacja
2014 American Horror Story: Sabat Nominacja
2018 Najlepsza aktorka w miniserialu lub filmie telewizyjnym Konflikt: Bette i Joan Nominacja
Nagrody Gildii Amerykańskich Producentów Filmowych 2018 Najlepszy producent pełnometrażowego programu telewizyjnego Konflikt: Bette i Joan Nominacja [10]
Nagrody Laurence’a Oliviera 2001 Najlepsza aktorka Zmierzch długiego dnia Nominacja [9]
Primetime Emmy 1996 Najlepsza aktorka pierwszoplanowa w miniserialu lub programie specjalnym Tramwaj zwany pożądaniem Nominacja [5]
2003 Najlepsza aktorka pierwszoplanowa w miniserialu lub filmie telewizyjnym Normalny Nominacja
2009 Szare ogrody Wygrana
2012 Najlepsza aktorka drugoplanowa w miniserialu lub filmie telewizyjnym American Horror Story: Murder House Wygrana
2013 Najlepsza aktorka pierwszoplanowa w miniserialu lub filmie telewizyjnym American Horror Story: Asylum Nominacja
2014 American Horror Story: Sabat Wygrana
2015 American Horror Story: Freak Show Nominacja
2017 Konflikt: Bette i Joan Nominacja
Najlepszy miniserial (jako producentka) Nominacja
2019 Najlepsza aktorka gościnna w serialu dramatycznym American Horror Story: Apokalipsa Nominacja
Tony 2016 Najlepsza aktorka w sztuce dramatycznej Zmierzch długiego dnia Wygrana [4]
Złote Globy 1977 Najbardziej obiecująca nowa aktorka King Kong Wygrana [7]
1983 Najlepsza aktorka drugoplanowa w filmie Tootsie Wygrana
Najlepsza aktorka w filmie dramatycznym Frances Nominacja
1985 Pułapka Nominacja
1990 Pozytywkę Nominacja
1993 Najlepsza aktorka w miniserialu lub filmie telewizyjnym O Pioneers! Nominacja
1995 Najlepsza aktorka w filmie dramatycznym Błękit nieba Wygrana
1996 Najlepsza aktorka w miniserialu lub filmie telewizyjnym Tramwaj zwany pożądaniem Wygrana
1998 Najlepsza aktorka w filmie dramatycznym Tysiąc akrów krzywd Nominacja
2004 Najlepsza aktorka w miniserialu lub filmie telewizyjnym Normalny Nominacja
2010 Szare ogrody Nominacja
2012 Najlepsza aktorka drugoplanowa w serialu, miniserialu lub filmie telewizyjnym American Horror Story: Murder House Wygrana
2013 Najlepsza aktorka w miniserialu lub filmie telewizyjnym American Horror Story: Asylum Nominacja
2014 American Horror Story: Sabat Nominacja
2015 American Horror Story: Freak Show Nominacja
2018 Konflikt: Bette i Joan Nominacja
Najlepszy miniserial lub film telewizyjny (jako producentka) Nominacja

Przypisy edytuj

  1. ↑ Jessica Lange. Listal. [dostęp 2017-12-21]. (ang.).
  2. ↑ Personalidade: Jessica Lange (EUA). InterFilmes.com. [dostęp 2017-12-21]. (ang.).
  3. ↑ a b The Official Academy Awards® Database. Amerykańska Akademia Sztuki i Wiedzy Filmowej. [dostęp 2023-01-14]. (ang.). Należy wyszukać Jessicę Lange w polu „Nominee”.
  4. ↑ a b Jessica Lange. American Theatre Wing. [dostęp 2023-01-24]. (ang.).
  5. ↑ a b Jessica Lange. Academy of Television Arts & Sciences. [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
  6. ↑ a b Nominees & Recipients. Gildia Aktorów Ekranowych. [dostęp 2023-01-14]. (ang.). Należy wyszukać Jessicę Lange.
  7. ↑ a b Jessica Lange. Hollywoodzkie Stowarzyszenie Prasy Zagranicznej. [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
  8. ↑ a b Jessica Lange. Brytyjska Akademia Sztuk Filmowych i Telewizyjnych. [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
  9. ↑ a b Olivier Winners 2001. Official London Theatre. [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
  10. ↑ a b Eric Pederson: PGA Finalizes List Of Eligible Producers For Its TV & Docu Nominees – Update. Deadline Hollywood, 2018-01-18. [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
  11. ↑ Dan Zak: Only 22 people had ever accomplished this feat. Now, Viola Davis joins the club. The Washington Post, 2017-02-22. [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
  12. ↑ International Goodwill Ambassadors who served in 2005. UNICEF. [dostęp 2012-11-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-16)]. (ang.).
  13. ↑ Jessica Lange. ČSFD.cz. [dostęp 2017-12-21]. (cz.).
  14. ↑ a b Jessica Lange – What Nationality Ancestry Race. Ethnicity of Celebs. [dostęp 2017-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-16)]. (ang.).
  15. ↑ Jessica Lange Pictures. FanPix.Net. [dostęp 2017-12-21]. (ang.).
  16. ↑ Jessica Lange – Actor. CineMagia.ro. [dostęp 2017-12-21]. (rum.).
  17. ↑ a b Jessica Lange Biography (1949-). Film Reference. [dostęp 2017-12-21]. (ang.).
  18. ↑ a b c d Jessica Lange. MYmovies.it. [dostęp 2017-12-21]. (wł.).
  19. ↑ Jessica Lange – Životopis / Info. FDb.cz. [dostęp 2017-12-21]. (cz.).
  20. ↑ Andreas Wiseman: Jessica Lange & Ed Harris Wrap New Movie Version Of ‘Long Day’s Journey Into Night’. Deadline Hollywood, 2022-11-28. [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
  21. ↑ J. Kim Murphy: Jessica Lange Weighs Retirement, Blasts Comic Book Films: ‘Creativity Is Secondary Now to Corporate Profits’. Variety, 2023-10-06. [dostęp 2023-12-17]. (ang.).
  22. ↑ Hannah Gearan: American Horror Story Star Jessica Lange Is Reuniting With Ryan Murphy In His New Show. Screenrant, 2023-12-06. [dostęp 2023-12-17].

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jessica_Lange&oldid=73105489”